Press Information Bureau

പ്രധാന വിവരങ്ങൾ

• പാവപ്പെട്ടവർക്ക് സൗജന്യ നിയമസഹായം നൽകുന്ന സ്ഥാപനങ്ങൾ സ്ഥാപിക്കുന്നതിന് നേതൃത്വം നൽകിയ 1987-ലെ ലീഗൽ സർവീസസ് അതോറിറ്റീസ് ആക്റ്റിന്റെ സ്മരണാർത്ഥം നവംബർ 9 ദേശീയ നിയമ സേവന ദിനമായി ആചരിക്കുന്നു.
• ഇന്ത്യയുടെ നിയമസഹായ സംവിധാനം 44.22 ലക്ഷം (2022-25) ആളുകളിലേക്ക് എത്തിച്ചേരുകയും ലോക് അദാലത്തുകൾ വഴി 23.58 കോടി കേസുകൾ പരിഹരിക്കുകയും ചെയ്തു.
• 2022-23 മുതൽ 2024-25 വരെ സംസ്ഥാന, സ്ഥിരം, ദേശീയ ലോക് അദാലത്തുകൾ വഴി 23.58 കോടിയിലധികം കേസുകൾ പരിഹരിക്കപ്പെട്ടു.
• DISHA പദ്ധതി വഴി, 2.10 കോടി ആളുകൾക്ക് (2025 ഫെബ്രുവരി 28 വരെയുള്ള കണക്കനുസരിച്ച്) പ്രീ-ലിറ്റിഗേഷൻ ഉപദേശം, പ്രോ ബോണോ സേവനങ്ങൾ, നിയമ പ്രാതിനിധ്യം, അവബോധം എന്നിവ നൽകി.

ആമുഖം

ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ ജനാധിപത്യ രാജ്യമാണ് ഇന്ത്യ. ഇന്ത്യൻ ഭരണഘടന എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും തുല്യ അവകാശങ്ങളും നിയമത്തിന് കീഴിൽ തുല്യ സംരക്ഷണവും ഉറപ്പുനൽകുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, നിരക്ഷരത, ദാരിദ്ര്യം, പ്രകൃതിദുരന്തങ്ങൾ, കുറ്റകൃത്യങ്ങൾ, സാമ്പത്തിക മാർഗങ്ങളുടെ അഭാവം തുടങ്ങിയ തടസ്സങ്ങൾ കാരണം പലർക്കും നിയമസഹായം ലഭിക്കാതെ പോകുന്നു.

സമൂഹത്തിലെ പാർശ്വവൽക്കരിക്കപ്പെട്ടവർക്കും പിന്നാക്കം നിൽക്കുന്നവർക്കും സൗജന്യവും കാര്യക്ഷമവുമായ നിയമസഹായം നൽകുന്നതിനായി 1987ലെ ലീഗൽ സർവീസസ് അതോറിറ്റീസ് ആക്ട് പ്രകാരം നിയമ സേവന അതോറിറ്റികൾ സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടു. ഈ നിയമം 1995 നവംബർ 9-ന് പ്രാബല്യത്തിൽ വന്നതിനാൽ, അതിൻ്റെ നടത്തിപ്പിനെ അടയാളപ്പെടുത്തുന്നതിനായി ഈ ദിവസം ദേശീയ നിയമ സേവന ദിനമായി വർഷം തോറും ആചരിക്കുന്നു.

ഈ ദിനത്തിൽ, സൗജന്യ നിയമസഹായത്തെക്കുറിച്ചും നിയമ സേവന അതോറിറ്റികൾ നൽകുന്ന മറ്റ് സേവനങ്ങളെക്കുറിച്ചും അവബോധം നൽകുന്നതിനായി സംസ്ഥാന നിയമ സേവന അതോറിറ്റികളുടെ നേതൃത്വത്തിൽ രാജ്യത്തുടനീളം നിയമ അവബോധ ക്യാമ്പുകൾ നടത്തുന്നു.

നിയമ സേവന അതോറിറ്റികൾക്ക് പുറമെ, ഫാസ്റ്റ്-ട്രാക്ക് കോടതികളും മറ്റ് പ്രത്യേക കോടതികളും കേസുകൾ വേഗത്തിലാക്കാൻ സഹായിക്കുന്നു. കൂടാതെ, നിയമ അവബോധ പരിപാടികൾ, പരിശീലന സംരംഭങ്ങൾ, ആധുനിക സാങ്കേതികവിദ്യയുടെ ഉപയോഗം എന്നിവ നീതിന്യായ വ്യവസ്ഥയെ കൂടുതൽ പ്രാപ്യവും ചെലവ് കുറഞ്ഞതുമാക്കുന്നു.

നിയമ സേവന അതോറിറ്റികൾ

1987-ലെ ലീഗൽ സർവീസസ് അതോറിറ്റി ആക്ട് സാമ്പത്തികമോ മറ്റ് തടസ്സങ്ങളോ അനുഭവിക്കുന്ന ഒരു പൗരനും നീതി ലഭിക്കാനുള്ള തുല്യ അവസരം നിഷേധിക്കപ്പെടുന്നില്ലെന്ന് ഉറപ്പാക്കാൻ രാജ്യവ്യാപകമായി നിയമസഹായ സംഘടനകൾ സ്ഥാപിച്ചു.

സൗജന്യവും കാര്യക്ഷമവുമായ നിയമസഹായം നൽകുന്നതിനായി ഈ നിയമം ഒരു ത്രിതല സംവിധാനം സ്ഥാപിച്ചു:

• ദേശീയ നിയമ സേവന അതോറിറ്റി (ഇന്ത്യൻ ചീഫ് ജസ്റ്റിസിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ)
• സംസ്ഥാന നിയമ സേവന അതോറിറ്റികൾ (ഹൈക്കോടതി ചീഫ് ജസ്റ്റിസിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ)
• ജില്ലാ നിയമ സേവന അതോറിറ്റികൾ (ജില്ലാ ജഡ്ജിയുടെ നേതൃത്വത്തിൽ)

നിയമ സഹായത്തിന് കേന്ദ്ര-സംസ്ഥാന ഗവൺമെന്റുകൾ ധനസഹായം നൽകുന്നു, കൂടാതെ സംഭാവനകൾ ഒരു ത്രിതല ഫണ്ടിംഗ് ഘടനയിലൂടെയാണ് നൽകുന്നത്:

ദേശീയ നിയമ സഹായ ഫണ്ട് വഴി കേന്ദ്ര അതോറിറ്റിക്ക് ലഭിക്കുന്ന കേന്ദ്ര ധനസഹായം അല്ലെങ്കിൽ സംഭാവനകൾ.

സംസ്ഥാന നിയമ സഹായ ഫണ്ട് വഴി സംസ്ഥാന അതോറിറ്റിക്ക് ലഭിക്കുന്ന കേന്ദ്ര അല്ലെങ്കിൽ സംസ്ഥാന ​ഗവൺമെന്റ് ധനസഹായം അല്ലെങ്കിൽ മറ്റ് സംഭാവനകൾ.

ജില്ലാ നിയമ സഹായ ഫണ്ട് വഴി ജില്ലാ അതോറിറ്റിക്ക് ലഭിക്കുന്ന സംസ്ഥാന ഗവൺമെന്റ് ധനസഹായം അല്ലെങ്കിൽ മറ്റ് സംഭാവനകൾ.

കഴിഞ്ഞ മൂന്ന് വർഷത്തിനിടെ സൗജന്യ നിയമസഹായം ലഭിച്ചവരുടെ എണ്ണം വർധിച്ചു. 2022-23 മുതൽ 2024-25 വരെ, 44.22 ലക്ഷത്തിലധികം ആളുകൾക്ക് നിയമ സേവന അതോറിറ്റികൾ നൽകിയ നിയമസഹായവും ഉപദേശവും പ്രയോജനപ്പെട്ടു.

സൗജന്യ നിയമ സേവനങ്ങൾ ആവശ്യമുള്ളതും അർഹതയുള്ളതുമായ ആർക്കും ബന്ധപ്പെട്ട നിയമ സേവന അതോറിറ്റിയിലോ കമ്മിറ്റിയിലോ അപേക്ഷിക്കാം.

അപേക്ഷ എഴുതി നൽകുകയോ നിർദ്ദിഷ്ട ഫോം പൂരിപ്പിക്കുകയോ അല്ലെങ്കിൽ വാക്കാലോ സമർപ്പിക്കാം (വാക്കാലുള്ള അപേക്ഷയാണെങ്കിൽ, ഒരു ഉദ്യോഗസ്ഥനോ പാരാലീഗൽ വോളണ്ടിയറോ അത് രേഖപ്പെടുത്താൻ സഹായിക്കും).

NALSA-യുടെയോ സംസ്ഥാന/ജില്ലാ നിയമ സേവന അതോറിറ്റികളുടെയോ വെബ്സൈറ്റുകളിൽ ലഭ്യമായ ലീഗൽ എയ്ഡ് ആപ്ലിക്കേഷൻ വഴി ഓൺലൈനായും അപേക്ഷകൾ നൽകാവുന്നതാണ്.

ഒരു അപേക്ഷ നേരിട്ട് NALSA-ക്ക് ലഭിക്കുകയാണെങ്കിൽ, അത് ഉചിതമായ അതോറിറ്റിക്ക് കൈമാറും.

അപേക്ഷ ബന്ധപ്പെട്ട നിയമസഹായ സ്ഥാപനത്തിൽ എത്തിക്കഴിഞ്ഞാൽ, അടുത്ത നടപടികൾ തീരുമാനിക്കുന്നതിനായി അത് പരിശോധിക്കപ്പെടും. കേസിൻ്റെ സ്വഭാവമനുസരിച്ച്, സഹായത്തിൽ നിയമോപദേശം, കൗൺസിലിംഗ്, അല്ലെങ്കിൽ കോടതിയിൽ അപേക്ഷകനെ പ്രതിനിധീകരിക്കാൻ ഒരു അഭിഭാഷകനെ നിയമിക്കൽ എന്നിവ ഉൾപ്പെട്ടേക്കാം.

അപേക്ഷ സ്വീകരിക്കുകയാണെങ്കിൽ:

നിയമിച്ച അഭിഭാഷകനെക്കുറിച്ച് അപേക്ഷകനെ അറിയിക്കുകയും, ഇരുവർക്കും നിയമന കത്ത് ലഭിക്കുകയും ചെയ്യും.

അഭിഭാഷകൻ അപേക്ഷകനെ ബന്ധപ്പെടുകയോ, അല്ലെങ്കിൽ അപേക്ഷകന് അഭിഭാഷകനെ സമീപിക്കുകയോ ചെയ്യാം.

ദേശീയ നിയമ സേവന അതോറിറ്റി (സൗജന്യവും കാര്യക്ഷമവുമായ നിയമസേവനങ്ങൾ) റെഗുലേഷൻസ്, 2010-ലെ റെഗുലേഷൻ 7(2) അനുസരിച്ച്, അപേക്ഷ ലഭിച്ച തീയതി മുതൽ ഏഴ് ദിവസത്തിനുള്ളിൽ അപേക്ഷയിൽ തീരുമാനം എടുത്തിരിക്കണം.

അപേക്ഷാ നിലയുടെ അറിയിപ്പ്:

ഫിസിക്കൽ അപേക്ഷകൾ: അപേക്ഷകന്റെ തപാൽ അല്ലെങ്കിൽ ഇമെയിൽ വിലാസത്തിലേക്ക് അപ്ഡേറ്റുകൾ അയയ്ക്കും.

ഓൺലൈൻ അപേക്ഷകൾ: ഒരു അപേക്ഷാ നമ്പർ ജനറേറ്റ് ചെയ്യുകയും, അപേക്ഷകന് അതത് പോർട്ടൽ വഴി ഓൺലൈനായി നിലവിലെ അവസ്ഥ ട്രാക്ക് ചെയ്യാനും കഴിയും.

ഗവൺമെന്റ് വകുപ്പുകളിൽ നിന്നുള്ള/സെൻട്രലൈസ്ഡ് പബ്ലിക് ഗ്രീവൻസ് റിഡ്രസ് ആൻഡ് മോണിറ്ററിംഗ് സിസ്റ്റം (CPGRAMS) വഴിയുള്ള അപേക്ഷകൾ: അപേക്ഷകരെ ഇമെയിൽ വഴി അറിയിക്കുകയും സ്കാൻ ചെയ്ത പകർപ്പും അഭിപ്രായങ്ങളും CPGRAMS, ലീഗൽ സർവീസസ് അതോറിറ്റി വെബ്സൈറ്റുകളിൽ കാണാൻ സാധിക്കുകയും ചെയ്യും.

ലോക് അദാലത്തുകൾ

മേൽപ്പറഞ്ഞ നിയമ അതോറിറ്റികൾ സംഘടിപ്പിക്കുന്ന ബദൽ തർക്ക പരിഹാര ഫോറങ്ങളായ ലോക് അദാലത്തുകളും സ്ഥിരം ലോക് അദാലത്തുകളും ഈ നിയമം സ്ഥാപിച്ചു. തീർപ്പാക്കാത്ത തർക്കങ്ങളും കേസുകളും അല്ലെങ്കിൽ കേസെടുക്കുന്നതിന് മുൻപുള്ള ഘട്ടത്തിലുള്ള കേസുകളും ഈ ഫോറങ്ങൾ രമ്യമായി പരിഹരിക്കുന്നു. 2022-23 മുതൽ 2024-25 വരെ, സംസ്ഥാന, സ്ഥിരം, ദേശീയ ലോക് അദാലത്തുകൾ വഴി 23.58 കോടിയിലധികം കേസുകൾ പരിഹരിച്ചു.

നിയമ സഹായ പ്രതിരോധ കൗൺസിൽ സംവിധാനം (LADCS)

NALSA യുടെ LADCS പദ്ധതി, 1987-ലെ ലീഗൽ സർവീസസ് അതോറിറ്റീസ് ആക്റ്റ് പ്രകാരം അർഹരായ ഗുണഭോക്താക്കൾക്ക് ക്രിമിനൽ കേസുകളിൽ സൗജന്യ നിയമ പ്രതിരോധം നൽകുന്നു.

2025 സെപ്തംബർ 30 ലെ കണക്കനുസരിച്ച്, 668 ജില്ലകളിൽ LADCS ഓഫീസ് പ്രവർത്തനക്ഷമമാണ്.

2023-24 മുതൽ 2025-26 വരെ (സെപ്തംബർ 2025 വരെ) 11.46 ലക്ഷം കേസുകളിൽ 7.86 ലക്ഷത്തിലധികം കേസുകൾ LADCS-കൾ തീർപ്പാക്കി.

2023-24 മുതൽ 2025-26 സാമ്പത്തിക വർഷത്തേക്കുള്ള LADCS പദ്ധതിയുടെ അംഗീകൃത സാമ്പത്തിക ചെലവ് 998.43 കോടി രൂപയാണ്.

നീതിയിലേക്കുള്ള സമഗ്രമായ പ്രവേശനത്തിനായി നൂതനമായ പരിഹാരങ്ങൾ രൂപകൽപ്പന ചെയ്യൽ (DISHA)

നിയമവ്യവസ്ഥ എളുപ്പത്തിലും താങ്ങാനാവുന്ന വിലയിലും ലഭ്യമാക്കാൻ ആധുനിക സാങ്കേതികവിദ്യ ആളുകളെ സഹായിക്കുന്നു. 2021-2026 കാലയളവിൽ നടപ്പിലാക്കിയ DISHA പദ്ധതിയിലൂടെ 2.10 കോടി ആളുകൾക്ക് (2025 ഫെബ്രുവരി 28 വരെ) വ്യവഹാരത്തിനു മുമ്പുള്ള ഉപദേശം, പ്രോ ബോണോ സേവനങ്ങൾ, നിയമ പ്രാതിനിധ്യം, അവബോധം എന്നിവ നൽകി. ഇത് ഇന്ത്യാ ഗവൺമെൻ്റ് ധനസഹായം നൽകുന്നതും 250 കോടി രൂപ ചെലവ് വരുന്നതുമായ പദ്ധതിയാണ്.

ടെലി-ലോ കോളുകളുടെ ശതമാനക്കണക്കിലുള്ള വിഭജനം

2025 ജൂൺ 30 ലെ കണക്കനുസരിച്ച്:

നിയമ അവബോധ പരിപാടികൾ

പലർക്കും അവരുടെ അവകാശങ്ങളെക്കുറിച്ചും നിയമപരമായ നടപടിക്രമങ്ങളെക്കുറിച്ചും അറിവില്ല. കുട്ടികൾ, തൊഴിലാളികൾ, ദുരന്തബാധിതർ, സമൂഹത്തിലെ മറ്റ് പാർശ്വവൽക്കരിക്കപ്പെട്ട വിഭാഗങ്ങൾ എന്നിവരുമായി ബന്ധപ്പെട്ട നിയമങ്ങളെക്കുറിച്ച് NALSA വിവിധ നിയമ അവബോധ പരിപാടികൾ നടത്തുന്നു.

അതോറിറ്റികൾ ലളിതമായ ഭാഷയിൽ ലഘുലേഖകളും കൈപ്പുസ്തകങ്ങളും തയ്യാറാക്കി ജനങ്ങൾക്കിടയിൽ വിതരണം ചെയ്യുന്നു. 2022-23 മുതൽ 2024-25 വരെ, നിയമ സേവന അതോറിറ്റികൾ 13.83 ലക്ഷത്തിലധികം നിയമ അവബോധ പരിപാടികൾ സംഘടിപ്പിക്കുകയും 14.97 കോടി ആളുകൾ ഇതിൽ പങ്കെടുക്കുകയും ചെയ്തു.

നീതി ന്യായ വകുപ്പ് DISHAക്ക് കീഴിൽ നിയമ സാക്ഷരതാ, നിയമ അവബോധ പരിപാടി (ലീഗൽ ലിറ്ററസി ആൻഡ് ലീഗൽ അവയർനസ് പ്രോഗ്രാം - LLLAP) നടത്തുന്നു. സിക്കിം സംസ്ഥാന വനിതാ കമ്മീഷൻ, അരുണാചൽ പ്രദേശ് SLSA പോലുള്ള വിവിധ പ്രാദേശിക നിർവ്വഹണ ഏജൻസികൾ ഈ പരിപാടി നടത്തുന്നു. ഈ പരിപാടിയിലൂടെ, 22 ഔദ്യോ​ഗിക ഭാഷകളിലും വടക്കുകിഴക്കൻ സംസ്ഥാനങ്ങളിലെ പ്രാദേശിക ഭാഷകളിലും ആശയവിനിമയ സാമഗ്രികൾ വികസിപ്പിച്ചു.

ദൂരദർശനുമായി സഹകരിച്ച് മന്ത്രാലയം ആറ് ഭാഷകളിൽ 56 നിയമ അവബോധ ടിവി പരിപാടികൾ സംപ്രേക്ഷണം ചെയ്യുകയും 70.70 ലക്ഷത്തിലധികം ആളുകളിലേക്ക് എത്തിക്കുകയും ചെയ്തു. 2021 മുതൽ 2025 വരെ ​ഗവൺമെന്റ് സോഷ്യൽ മീഡിയ ചാനലുകളിൽ സാമൂഹിക-നിയമ വിഷയങ്ങളിൽ 21 വെബിനാറുകൾ സംപ്രേക്ഷണം ചെയ്തു. മൊത്തത്തിൽ, LLLAP ഒരു കോടിയിലധികം ആളുകളിലേക്ക് എത്തിച്ചേർന്നു.

ഫാസ്റ്റ് ട്രാക്ക് കോടതികളും മറ്റ് കോടതികളും

സ്ത്രീകൾ, കുട്ടികൾ, മുതിർന്ന പൗരന്മാർ, ഭിന്നശേഷിക്കാർ എന്നിവരുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഗുരുതരമായ കുറ്റകൃത്യങ്ങളുടെയും സിവിൽ കേസുകളുടെയും അഞ്ച് വർഷത്തിലേറെയായി കെട്ടിക്കിടക്കുന്ന സ്വത്ത് കേസുകളുടെയും വേഗത്തിലുള്ള വിചാരണയ്ക്കായി ഫാസ്റ്റ് ട്രാക്ക് കോടതികൾ (FTC) സ്ഥാപിച്ചു. 14-ാമത് ധനകാര്യ കമ്മീഷൻ 2015-20 കാലയളവിൽ 1,800 FTC-കൾ ശുപാർശ ചെയ്തിരുന്നു, 2025 ജൂൺ 30 വരെ 865 FTC-കൾ നിലവിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നു.

ഗുരുതരമായ ലൈംഗിക കുറ്റകൃത്യങ്ങൾക്ക് ഇരയായവർക്കായി ഫാസ്റ്റ് ട്രാക്ക് സ്പെഷ്യൽ കോടതികൾ (FTSC) സ്ഥാപിക്കുന്ന ഒരു കേന്ദ്രാവിഷ്കൃത പദ്ധതി 2019 ഒക്ടോബറിൽ ആരംഭിച്ചു. POCSO നിയമം പ്രകാരമുള്ള കേസുകളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. 2025 ജൂൺ 30 വരെ, 725 FTSC-കൾ, അതിൽ 392 എണ്ണം POCSO കോടതികൾ മാത്രമായി, 29 സംസ്ഥാനങ്ങളിലും കേന്ദ്ര ഭരണ പ്രദേശങ്ങളിലും പ്രവർത്തിക്കുന്നു. തുടക്കം മുതൽ 3,34,213 കേസുകൾ തീർപ്പാക്കിയിട്ടുണ്ട്.

2019-20-ൽ 767.25 കോടി രൂപ (നിർഭയ ഫണ്ടിൽ നിന്ന് 474 കോടി രൂപ) പ്രാരംഭ വിഹിതത്തോടെ ആരംഭിച്ച ഈ പദ്ധതിക്ക് രണ്ട് തവണയായി കാലാവധി നീട്ടിയിട്ടുണ്ട്. ഏറ്റവും പുതിയ വിപുലീകരണം 2026 മാർച്ച് 31 വരെയാണ്, ഇതിനുള്ള ചെലവ് 1,952.23 കോടി രൂപയാണ് (നിർഭയ ഫണ്ടിൽ നിന്ന് 1,207.24 കോടി രൂപ).

മറ്റ് കോടതികൾ

ഗ്രാമപ്രദേശങ്ങളിൽ നീതി ലഭ്യമാക്കുന്നതിനായി സ്ഥാപിച്ച അടിസ്ഥാനതലത്തിലുള്ള കോടതികളാണ് ഗ്രാമന്യായാലയങ്ങൾ. 2025 മാർച്ച് വരെ 488 ഗ്രാമന്യായാലയങ്ങളുണ്ട്, ഇത് ഗ്രാമീണർക്ക് സമയബന്ധിതവും താങ്ങാനാവുന്നതും കാര്യക്ഷമവുമായ നീതി ലഭ്യമാക്കാൻ സഹായിക്കുന്നു. ഈ അടിസ്ഥാന കോടതികൾ തർക്കങ്ങൾ വേഗത്തിലും പ്രാദേശികമായും പരിഹരിച്ചുകൊണ്ട് ഗ്രാമീണ സമൂഹങ്ങളെ ശാക്തീകരിക്കുന്നു.

ഗ്രാമപഞ്ചായത്ത് തലത്തിൽ വനിതകളുടെ സുരക്ഷ, സുരക്ഷ, ശാക്തീകരണം എന്നിവ ശക്തിപ്പെടുത്താൻ ലക്ഷ്യമിട്ടുള്ള വനിതാ ശിശു വികസന മന്ത്രാലയത്തിൻ്റെ മിഷൻ ശക്തി പദ്ധതിക്ക് കീഴിലുള്ള ഒരു പദ്ധതിയാണ് നാരി അദാലത്തുകൾ. ഗാർഹിക പീഡനവും മറ്റ് ലിംഗാധിഷ്ഠിത അതിക്രമങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ ചർച്ചയിലൂടെയും മധ്യസ്ഥതയിലൂടെയും പരസ്പര സമ്മതത്തോടെയും പരിഹരിക്കാൻ ഈ അദാലത്തുകൾക്ക് അധികാരമുണ്ട്.

7-9 സ്ത്രീകളുടെ നേതൃത്വത്തിലാണ് ഇത് പ്രവർത്തിക്കുന്നത്, കൂടാതെ ഭരണഘടനാപരവും നിയമപരവുമായ അവകാശങ്ങളെക്കുറിച്ച് സ്ത്രീകൾക്ക് വിദ്യാഭ്യാസം നൽകുകയും നിയമസഹായവും മറ്റ് സേവനങ്ങളും ലഭ്യമാക്കാൻ അവരെ സഹായിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.

അസാം സംസ്ഥാനത്തും ജമ്മു & കശ്മീർ കേന്ദ്ര ഭരണ പ്രദേശത്തും 50 ഗ്രാമപഞ്ചായത്തുകളിൽ വീതമാണ് നാരി അദാലത്ത് പ്രവർത്തിക്കുന്നത്.

ഇത് 16 സംസ്ഥാനങ്ങളിലെ (ഗോവ, ഹിമാചൽ പ്രദേശ്, ഝാർഖണ്ഡ്, കേരളം, മണിപ്പൂർ, മിസോറാം, നാഗാലാൻഡ്, പഞ്ചാബ്, തമിഴ്‌നാട്, ത്രിപുര, ഉത്തർപ്രദേശ്, ഉത്തരാഖണ്ഡ്, സിക്കിം, മഹാരാഷ്ട്ര, ബിഹാർ, കർണാടക) 10 ഗ്രാമപഞ്ചായത്തുകളിലും 2 കേന്ദ്ര ഭരണ പ്രദേശങ്ങളിലെ (ദാദ്ര & നഗർ ഹവേലി, ദാമൻ & ദിയു, ആൻഡമാൻ & നിക്കോബാർ ദ്വീപുകൾ) 5 ഗ്രാമപഞ്ചായത്തുകളിലും പരീക്ഷണാടിസ്ഥാനത്തിൽ നടപ്പാക്കുന്നു.

1989ലെ പട്ടികജാതി-പട്ടികവർഗ്ഗ (അതിക്രമങ്ങൾ തടയൽ) നിയമ പ്രകാരമുള്ള കുറ്റകൃത്യങ്ങൾ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതിനായി 211 പ്രത്യേക കോടതികൾ സ്ഥാപിച്ചിട്ടുണ്ട്.

പരിശീലനം

നാഷണൽ ജുഡീഷ്യൽ അക്കാദമി ജഡ്ജിമാർക്കും നിയമസഹായ പ്രവർത്തകർക്കും വേണ്ടി പതിവായി അക്കാദമിക് പ്രോഗ്രാമുകൾ നടത്തുന്നു . നീതി തുല്യമായി ലഭ്യമാക്കുന്നതിനായി ദുർബല വിഭാഗങ്ങൾ നേരിടുന്ന വെല്ലുവിളികളെക്കുറിച്ചുള്ള ഏറ്റവും പുതിയ നിയമ പരിജ്ഞാനം, പ്രായോഗിക കഴിവുകൾ, ആഴത്തിലുള്ള ധാരണ എന്നിവ അവർക്ക് നൽകുന്നു.

NALSA വിവിധ പശ്ചാത്തലങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള വളണ്ടിയർമാർക്ക് നിയമപരമായ പരിശീലനം നൽകുന്നതിനായി പാരാ-ലീഗൽ വളണ്ടിയർ (PLV) പദ്ധതി നടത്തുന്നു. ജനങ്ങളും നിയമസഹായ സ്ഥാപനങ്ങളും തമ്മിലുള്ള മധ്യവർത്തികളായി പ്രവർത്തിക്കാൻ ഇവരെ പരിശീലിപ്പിക്കുന്നു. നീതിയുടെ ഭരണഘടനാപരമായ കാഴ്ചപ്പാട്, ക്രിമിനൽ നിയമത്തിൻ്റെ അടിസ്ഥാനകാര്യങ്ങൾ, തൊഴിൽ നിയമങ്ങൾ, പ്രായപൂർത്തിയാകാത്തവർക്കുള്ള നിയമങ്ങൾ, സ്ത്രീകൾക്കും മുതിർന്ന പൗരന്മാർക്കുമുള്ള നിയമങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഈ വളണ്ടിയർമാർക്ക് നിയമ അധികാരികൾ പരിശീലനം നൽകുന്നു.

പാർശ്വവൽക്കരിക്കപ്പെട്ട സമൂഹങ്ങളെ സേവിക്കുന്ന നിയമസഹായ ഉദ്യോഗസ്ഥരുടെ ശേഷി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനായി, NALSA പ്രത്യേകം 4 പരിശീലന മൊഡ്യൂളുകൾ വികസിപ്പിച്ചെടുത്തിട്ടുണ്ട്. നിയമ സേവന അഭിഭാഷകർക്കും PLV-കൾക്കും വേണ്ടി രാജ്യത്തുടനീളമുള്ള നിയമ സേവന സ്ഥാപനങ്ങൾ പരിശീലന പരിപാടികൾ നടത്തുന്നു. 2023-24 മുതൽ 2024 മെയ് വരെ, സംസ്ഥാന നിയമ അധികൃതർ 2,315 ഇത്തരം പരിശീലന പരിപാടികൾ ഇന്ത്യയിലുടനീളം സംഘടിപ്പിച്ചു, നിയമപരമായ പ്രാതിനിധ്യം താങ്ങാൻ കഴിയാത്തവർക്ക് നിയമസഹായം ഫലപ്രദമായി ലഭിക്കുന്നുവെന്ന് ഇത് ഉറപ്പാക്കുന്നു.

ഉപസംഹാരം

എല്ലാവർക്കും നീതി ലഭ്യമാക്കാൻ ഇന്ത്യയുടെ നിയമ വ്യവസ്ഥ പരിശ്രമിക്കുന്നു. നീതിക്ക് തടസ്സമാകുന്ന കാര്യങ്ങൾ ഇല്ലാതാക്കുന്നത് ഇന്ത്യൻ ഭരണഘടനയുടെ അന്തർലീനമായ ലക്ഷ്യമാണ്.

ലോക് അദാലത്തുകൾ, ഫാസ്റ്റ് ട്രാക്ക് കോടതികൾ, നിയമ അവബോധ പരിപാടികൾ എന്നിവയുടെ പിന്തുണയോടെ രാജ്യവ്യാപകമായി സൗജന്യ നിയമ സഹായ ശൃംഖല വേഗത്തിലും എളുപ്പത്തിലും തർക്ക പരിഹാരത്തിന് അനുവദിക്കുന്നു. നിയമസഹായവും നിയമ അവബോധത്തിനായുള്ള ഔട്ട്റീച്ച് പരിപാടികളും കോടിക്കണക്കിന് ഇന്ത്യക്കാരിൽ എത്തിച്ചേർന്നിട്ടുണ്ട്, ഇത് സമൂഹത്തിലെ ഏറ്റവും ദുർബലരായ വിഭാഗങ്ങൾക്ക് പോലും തടസ്സങ്ങളില്ലാതെ നീതിക്കുള്ള മൗലികാവകാശം ലഭ്യമാക്കുന്നുവെന്ന് ഉറപ്പാക്കുന്നു.

References

Press Information Bureau:

• India Votes: Capturing the Spirit of the World's  Largest Democracy: https://www.pib.gov.in/PressNoteDetails.aspx?NoteId=151892&ModuleId=3 
• Legal awareness camps and programmes: https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2147770 
• State/UT-wise details of Number of Persons benefited through free Legal Services provided by the Legal Services Institutions during the last three financial years i.e. 2021-22, 2022-23, 2023-24 and the current financial year 2024-25 (up to May, 2024): https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2037349 
• During last three years from 2022-23 to 2024-25 (up to December 2024), 39.44 lakhs persons have been provided with free legal services: https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2118238 
• Dissemination of legal education: https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2147765 
• Effectiveness of free legal aid services: https://www.pib.gov.in/PressReleseDetail.aspx?PRID=2147768 
• India's Commitment to Women's Safety: https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2116557 
• As on October 2024, 313 Gram Nyayalayas are functioning across the country which have disposed of more than 2.99 lakh cases during December 2024: https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2078998 
• "Hamara Samvidhan Hamara Swabhiman" in Prayagraj: https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2094983 
• Government of India has taken various steps to popularize the understanding of the Constitution: https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2040663 
• NALSA prepares an extensive “Module for Training of Para-legal Volunteers” covering all aspects necessary for training to them: https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2037348 
• The Supreme Court is collaborating with the High Courts in translation of e-SCR Judgements in 18 vernacular languages: https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2118241
• National Legal Service Day: https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=1797658

Others:

• THE LEGAL SERVICES AUTHORITIES ACT, 1987: https://cdnbbsr.s3waas.gov.in/s32e45f93088c7db59767efef516b306aa/uploads/2025/04/202504081796627129.pdf
• Lok Adalats: https://nalsa.gov.in/lok-adalats/ 
• Legal Literacy and Legal Awareness Programmeme (LLLP): https://doj.gov.in/legal-literacy-and-legal-awareness-programmeme-lllp/ 
• Fast Track Courts (FTCs): https://doj.gov.in/fast-track-courts/ 
• Fast Track Special Courts (FTSCs): https://doj.gov.in/fast-track-special-court-ftscs/ 
• Tele-Law: https://www.tele-law.in/
• Nyaya Bandhu: https://www.probono-doj.in/home/index
• National Legal Services Authority (NALSA): https://doj.gov.in/access-to-justice-for-the-marginalised/
• Mission Shakti: https://missionshakti.wcd.gov.in/about
• Digital Sansad: https://sansad.in/phistory

Click here to see pdf

-NK-