Technology
জীৱন ধাৰণ, প্ৰকৃতিৰ উদযাপন: ভাৰতৰ জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষিত বনাঞ্চল
জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষণৰ আন্তৰ্জাতিক দিৱস উদযাপন
Posted On:
03 NOV 2025 11:44AM
|
মুখ্য তথ্য
- দেশত ৯১,৪২৫ বৰ্গ কিলোমিটাৰ সামৰি মুঠ ১৮ খন জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষিত বনাঞ্চল আছে, ইয়াৰে ১৩ খনৰ UNESCO-ৰ স্বীকৃতি আছে।
- এই কাৰ্যসূচী ৬০:৪০ অনুপাতেৰে কেন্দ্ৰীয় পৃষ্ঠপোষকতাত চলিত আঁচনিৰ অধীনত গ্ৰহণ কৰা হ’ব, অৱশ্যে উত্তৰ-পূব আৰু হিমালয় এলেকাৰ ৰাজ্যৰ বাবে এই অনুপাত ৯০:১০ হয়।
- FAO (২০২৫) ৰ মতে বনাঞ্চলৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰত বিশ্বৰ ভিতৰত নৱম স্থান আৰু বাৰ্ষিক বনাঞ্চলৰ বৃদ্ধিৰ ক্ষেত্ৰত তৃতীয় স্থানত আছে।
- ২০২৫ চনত শীতল মৰুভূমি জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষিত বনাঞ্চলৰ অন্তৰ্ভুক্তিয়ে বিশ্ব সংৰক্ষণ প্ৰচেষ্টাত ভাৰতৰ ক্ৰমবৰ্ধমান গুৰুত্বক উজ্জ্বল কৰি তুলিছে।
- জৈৱ বৈচিত্ৰ্য সংৰক্ষণৰ বাজেট ২০২৪–২৫ চনত ৫ কোটি টকাৰ পৰা দুগুণ কৰি ২০২৫–২৬ চনত ১০ কোটি টকালৈ বৃদ্ধি কৰা হৈছে।
- জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষিত বনাঞ্চলসমূহে জৈৱ বৈচিত্ৰ্য সংৰক্ষণক সমুদায়ৰ কল্যাণৰ সৈতে সংযোগ কৰে আৰু স্থানীয় লোকসকলৰ বাবে বহনক্ষম জীৱিকাৰ সুযোগ সৃষ্টি কৰে।
- প্ৰজেক্ট টাইগাৰ, প্ৰজেক্ট এলিফেণ্ট, আৰু গ্ৰীণ ইণ্ডিয়া মিছনৰ দৰে ৰাষ্ট্ৰীয় পদক্ষেপসমূহে জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষণৰ লক্ষ্যসমূহৰ সমান্তৰালভাৱে কাম কৰে আৰু সমৰ্থন কৰে আৰু ভাৰতৰ সামগ্ৰিক সংৰক্ষণ প্ৰচেষ্টাক শক্তিশালী কৰে।
|
পাতনি
নৱেম্বৰৰ ৩ তাৰিখে বিশ্বই আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষণ দিৱস পালন কৰে, য'ত প্ৰকৃতি আৰু সম্প্ৰদায়সমূহ একত্ৰিত হৈ সহাৱস্থান কৰা অঞ্চলসমূহক উদযাপন কৰা হয়। কেনেকৈ বহনক্ষম উন্নয়ন সাধন কৰিব পাৰি, পৰিৱেশ সুৰক্ষিত কৰিব পাৰি, আৰু সমুদায়ৰ কল্যাণৰ বাবে কাম কৰিব পাৰি, এই সংৰক্ষিত বনাঞ্চলসমূহে তাৰ জীৱন্ত উদাহৰণ হিচাপে কাম কৰে। UNESCO ৰ স্বীকৃতিপ্ৰাপ্ত এই দিৱসটোৱে গৱেষণাক সহায় কৰা, প্ৰাকৃতিক আৰু সাংস্কৃতিক বৈচিত্ৰ্য সংৰক্ষণ কৰা, আৰু মানুহ আৰু পৃথিৱীখনৰ মাজত এক সুষম সম্পৰ্ক গঢ়ি তোলাৰ ক্ষেত্ৰত জৈৱমণ্ডলৰ সংৰক্ষিত বনাঞ্চলৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত আলোকপাত কৰে।
ভাৰতে এই দিনটো বিশ্বৰ সৈতে উদযাপন কৰে, ইয়াৰ শক্তিশালী জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষণৰ নেটৱৰ্কক আলোকপাত কৰে যি বিভিন্ন ভূখণ্ডত বিস্তৃত: পৰ্বত, অৰণ্য, উপকূল আৰু দ্বীপ। এই সংৰক্ষিত বনাঞ্চলসমূহে UNESCO ৰ মানুহ আৰু জৈৱমণ্ডল (MAB) কাৰ্যসূচীৰ দৰে ৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰচেষ্টা আৰু বিশ্বব্যাপী অংশীদাৰিত্বৰ জৰিয়তে জৈৱ বৈচিত্ৰ্য সুৰক্ষা আৰু মানুহ আৰু প্ৰকৃতিৰ মাজত শান্তিপূৰ্ণ সহাৱস্থানৰ প্ৰসাৰৰ বাবে ভাৰতৰ নিষ্ঠাক প্ৰতিফলিত কৰে।
ভাৰত চৰকাৰৰ চলিত প্ৰচেষ্টাই পৰিৱেশ সম্পদ সুৰক্ষিত কৰাৰ লগতে বৰ্তমান আৰু ভৱিষ্যত প্ৰজন্মৰ মংগলৰ বাবে জৈৱমণ্ডলৰ সংৰক্ষিত বনাঞ্চলৰ সম্ভাৱনাক শক্তিশালী কৰে। এই সংৰক্ষিত বনাঞ্চলসমূহে প্ৰমাণ কৰি আহিছে যে বহনক্ষম জীৱন-যাপন আৰু সংৰক্ষণৰ কাম একেলগে হাতে-হাত ধৰি চলিব পাৰে।
জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষিত বনাঞ্চল কি?
জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষিত বনাঞ্চলসমূহ হৈছে চৰকাৰে উদ্ভিদ, প্ৰাণী, আৰু প্ৰাকৃতিক সম্পদসমূহ সুৰক্ষিত কৰাৰ লগতে বহনক্ষম উন্নয়নত সহায় কৰিবলৈ বাছি লোৱা বিশেষ অঞ্চল। মানুহে তাত প্ৰকৃতি আৰু মানুহৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ মাজত ভাৰসাম্য ৰক্ষাৰ নতুন উপায় অধ্যয়ন আৰু পৰীক্ষা কৰাৰ বাবেই ইয়াক “বহনক্ষম উন্নয়নৰ বাবে শিক্ষণ স্থান” বুলি কোৱা হয়। এই সংৰক্ষিত বনাঞ্চলসমূহে আমাক মানুহ আৰু পৰিৱেশে ইজনে সিজনক কেনেদৰে প্ৰভাৱিত কৰে আৰু প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ ব্যৱহাৰক লৈ হোৱা সংঘাত কেনেকৈ সমাধান কৰিব পাৰি সেই বিষয়ে বুজিবলৈ সহায় কৰে। জৈৱমণ্ডলৰ সংৰক্ষিত বনাঞ্চলত স্থল, সাগৰ আৰু উপকূলীয় অঞ্চল অন্তৰ্ভুক্ত হ’ব পাৰে। প্ৰতিটো স্থানেই জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰ সংৰক্ষণৰ সৈতে ইয়াৰ বহনক্ষম ব্যৱহাৰৰ সমন্বয় ঘটোৱা সমাধানসমূহক প্ৰচাৰ কৰে।
জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষিত বনাঞ্চলসমূহ ৰাষ্ট্ৰীয় চৰকাৰৰ দ্বাৰা মনোনীত কৰা হয় আৰু সেইবোৰ অৱস্থিত ৰাজ্যসমূহৰ অধিকাৰক্ষেত্ৰৰ অধীনত থাকে।
জৈৱমণ্ডলৰ সংৰক্ষিত বনাঞ্চলসমূহ হৈছে এনে বিশেষ অঞ্চল য’ত মানুহ আৰু প্ৰকৃতিয়ে একেলগে মিলাপ্ৰীতিৰে বাস কৰে, পৰস্পৰে পৰস্পৰৰ প্ৰয়োজনীয়তাক সন্মান আৰু সমৰ্থন কৰাৰ লগতে মানুহ আৰু প্ৰকৃতিয়ে কেনেকৈ উমৈহতীয়াকৈ স্থানৰ ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে, তাৰ জীৱন্ত উদাহৰণ সৃষ্টি কৰিছে।
|
আপুনি জানেনে!
বিশ্বৰ ২৬০ মিলিয়ন (২৬ কোটি)তকৈ অধিক লোক জৈৱমণ্ডলৰ সংৰক্ষিত বনাঞ্চলত বাস কৰে। এই অঞ্চলসমূহৰ মুঠ বিস্তৃতি ৭০ লাখ বৰ্গ কিলোমিটাৰতকৈও অধিক, যি প্ৰায় অষ্ট্ৰেলিয়াৰ সমান আকাৰ।
|
UNESCO ৰ মানুহ আৰু জৈৱমণ্ডল কাৰ্যসূচী
জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষিত বনাঞ্চল হৈছে স্থল, উপকূলীয় বা সামুদ্ৰিক অঞ্চল, যিবোৰ UNESCO ৰ মানুহ আৰু জৈৱমণ্ডল (MAB) কাৰ্যসূচীৰ অধীনত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ত স্বীকৃতিপ্ৰাপ্ত। ৱৰ্ল্ড নেটৱৰ্ক অৱ বায়’স্ফিয়াৰ ৰিজাৰ্ভ (WNBR)ৰ অংশ হ’বলৈ হ’লে এই অঞ্চলসমূহে UNESCO ই নিৰ্ধাৰণ কৰা কিছুমান নিয়ম আৰু মানদণ্ড পূৰণ কৰিব লাগিব। এই নেটৱৰ্কত বিশ্বৰ মূল পৰিৱেশ তন্ত্ৰৰ প্ৰকাৰ আৰু প্ৰাকৃতিক দৃশ্যৰ উদাহৰণ সন্নিবিষ্ট কৰা হৈছে। ইয়াৰ লক্ষ্য হৈছে জৈৱ বৈচিত্ৰ্যক সুৰক্ষা দিয়া, গৱেষণা আৰু নিৰীক্ষণক সহায় সমৰ্থন আগবঢ়োৱা, আৰু বহনক্ষম উন্নয়ন লাভৰ ব্যৱহাৰিক উপায় দেখুওৱা।
ই মানুহৰ জীৱন উন্নত কৰিবলৈ আৰু প্ৰাকৃতিক আৰু পৰিচালিত পৰিৱেশ তন্ত্ৰ দুয়োটাকে সুৰক্ষিত কৰিবলৈ প্ৰাকৃতিক আৰু সমাজ বিজ্ঞানক একত্ৰিত কৰে। ইয়াৰ ফলত অৰ্থনৈতিক উন্নয়নৰ নতুন আৰু উন্নত উপায় সৃষ্টি কৰাত সহায় কৰে, যিবোৰ সামাজিকভাৱে ন্যায্য, সাংস্কৃতিকভাৱে সন্মানজনক, আৰু পৰিৱেশগতভাৱে বহনক্ষম।
ৱৰ্ল্ড নেটৱৰ্ক অৱ বায়’স্ফিয়াৰ ৰিজাৰ্ভৰ অংশ হিচাপে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয়ভাৱে স্বীকৃতিপ্ৰাপ্ত স্থানসমূহত মনোনিৱেশ কৰি, MAB কাৰ্যসূচীয়ে নিম্নোক্ত কামবোৰ কৰে:
- মানৱ আৰু প্ৰাকৃতিক কাৰ্যকলাপৰ ফলত জীৱমণ্ডলত হোৱা পৰিৱৰ্তনসমূহ চিনাক্ত কৰা আৰু মূল্যায়ন কৰা। তাৰোপৰি জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰসংগত মানুহ আৰু পৰিৱেশৰ ওপৰত এই পৰিৱৰ্তনসমূহৰ প্ৰভাৱ নিৰূপণ কৰা।
- মানুহৰ কল্যাণৰ বাবে পৰিস্থিতিতন্ত্ৰ তথা সামাজিক-অৰ্থনৈতিক প্ৰক্ৰিয়াৰ পাৰস্পৰিক সম্পৰ্কক ক্ষতিকাৰক জৈৱিক আৰু সাংস্কৃতিক বৈচিত্ৰ্য সম্পৰ্কে অধ্যয়ন কৰা।
- পৰিৱেশৰ পৰিৱৰ্তনৰ চালক হিচাপে দ্ৰুত নগৰীকৰণ আৰু শক্তি ব্যৱহাৰৰ প্ৰসংগত মৌলিক মানৱ কল্যাণ আৰু জীৱন ধাৰণৰ উপযোগী পৰিৱেশ নিশ্চিত কৰা।
- পৰিৱেশজনিত সমস্যা আৰু সমাধানৰ ওপৰত জ্ঞানৰ আদান-প্ৰদান আৰু স্থানান্তৰক উৎসাহিত কৰা আৰু বহনক্ষম উন্নয়নৰ বাবে পৰিৱেশ শিক্ষাৰ প্ৰসাৰ কৰা।
ৱৰ্ল্ড নেটৱৰ্ক অৱ বায়’স্ফিয়াৰ ৰিজাৰ্ভ (WNBR) হৈছে অসাধাৰণ স্থানৰ এক সক্ৰিয় বিশ্বব্যাপী নেটৱৰ্ক যিয়ে অঞ্চল আৰু দেশৰ মাজত সহযোগিতাক প্ৰসাৰিত কৰে। ই অভিজ্ঞতা বিনিময়, দক্ষতা গঢ়ি তোলা, আৰু বিশ্বজুৰি জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষিত বনাঞ্চলৰ মাজত উত্তম পদ্ধতি বিয়পাই দিয়াত উৎসাহিত কৰে।
UNESCO ৰ সদস্য ৰাষ্ট্ৰৰ তত্বাৱধানত MAB কাৰ্যসূচী চলি থাকে।
ইয়াৰ মূল শাসকীয় সংস্থা হৈছে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সমন্বয় পৰিষদ (MAB-ICC), যাক MAB কাউন্সিল বুলিও কোৱা হয়, যিখন ৩৪খন সদস্য ৰাষ্ট্ৰৰে গঠিত।
ভাৰতত জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষিত বনাঞ্চল
ভাৰতত প্ৰায় ৯১,৪২৫ বৰ্গ কিলোমিটাৰ এলেকা বিস্তৃত ১৮টা আনুষ্ঠানিকভাৱে ঘোষিত জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষিত বনাঞ্চল আছে। ইয়াৰে ১৩টা UNESCO ৰ ৱৰ্ল্ড নেটৱৰ্ক অৱ বায়’স্ফিয়াৰ ৰিজাৰ্ভ (WNBR)ৰ দ্বাৰা স্বীকৃতিপ্ৰাপ্ত। এই সংৰক্ষিত বনাঞ্চলসমূহৰ ভিতৰত বিভিন্ন ধৰণৰ ভূ-প্ৰকৃতি যেনে পাহাৰ, অৰণ্য, উপকূল, দ্বীপ আদি আছে। ইয়াৰ দ্বাৰা ভাৰতৰ চহকী প্ৰাকৃতিক ঐতিহ্য আৰু স্থানীয় জনগোষ্ঠীসমূহক বহনক্ষমভাৱে জীয়াই থকাত সহায় কৰাৰ লগতে জৈৱ বৈচিত্ৰ্য সুৰক্ষাৰ প্ৰতি দায়িত্বশীলতা প্ৰতিফলিত হয়।
পৰিৱেশ, বন আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তন মন্ত্ৰালয় (MoEFCC) ৰ জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষণ বিভাগে জৈৱ বৈচিত্ৰ্য সংৰক্ষণৰ বাবে কেন্দ্ৰীয় পৃষ্ঠপোষকতা কৰা আঁচনি (CSS) পৰিচালনা কৰে। এই আঁচনিখন প্ৰাকৃতিক সম্পদ আৰু পৰিৱেশ তন্ত্ৰ সংৰক্ষণ (CNRE) নামৰ এক বৃহত্তৰ কাৰ্যসূচীৰ অংশ।
এই আঁচনিৰ জৰিয়তে ৰাজ্যসমূহক নিৰ্দিষ্ট সংৰক্ষণ আৰু উন্নয়নমূলক কাম-কাজৰ বাবে আৰ্থিক সাহায্য প্ৰদান কৰা হয়। এই কামবোৰ মূলতঃ ৰাজ্যিক বন বিভাগৰ দ্বাৰা সম্পন্ন কৰা হয়।
এই আঁচনিখনে খৰচ-ভাগ বতৰাৰ ভিত্তিত কাম কৰে, য’ত খৰচৰ ভাগ কেন্দ্ৰ আৰু ৰাজ্য চৰকাৰৰ মাজত ৬০:৪০ অনুপাতত কৰা হয়। উত্তৰ-পূব আৰু হিমালয়ৰ ৰাজ্যৰ বাবে এই অনুপাত ৯০:১০।
CNRE কাৰ্যসূচীৰ অধীনত জৈৱ বৈচিত্ৰ্য সংৰক্ষণৰ বাজেট ২০২৪–২৫ চনত ৫ কোটি টকাৰ পৰা ২০২৫–২৬ চনত ১০ কোটি টকালৈ দুগুণ বৃদ্ধি কৰা হৈছে। ইয়াৰ দ্বাৰা প্ৰকৃতি সুৰক্ষা আৰু পৰিৱেশ তন্ত্ৰসমূহ বহনক্ষমভাৱে পৰিচালনাৰ প্ৰতি চৰকাৰৰ ক্ৰমবৰ্ধমান দায়বদ্ধতা প্ৰকাশ পাইছে।
এই আঁচনিখনৰ বিশেষত্ব হ'ল থলুৱা সম্প্ৰদায়, বিশেষকৈ বায়োস্ফিয়াৰ সংৰক্ষিত অঞ্চলত আৰু ইয়াৰ আশে-পাশে বাস কৰা লোকসকলৰ ওপৰত ইয়াৰ গুৰুত্ব। বিকল্প জীৱিকা, পৰিৱেশ উন্নয়নমূলক কাম-কাজ আৰু বহনক্ষম সম্পদ ব্যৱস্থাপনাৰ প্ৰসাৰৰ জৰিয়তে এই আঁচনিখনে মূল জৈৱ বৈচিত্ৰ্য অঞ্চলসমূহৰ ওপৰত জৈৱিক চাপ কম কৰাত সহায় কৰে। এই আঁচনিখনে বাফাৰ আৰু ট্ৰেঞ্জিচন জ’নত বিশেষ গুৰুত্ব আৰোপ কৰে, স্পৰ্শকাতৰ পৰিৱেশ তন্ত্ৰৰ ওপৰত মানুহৰ নিৰ্ভৰশীলতা হ্ৰাস কৰিবলৈ আৰু দীৰ্ঘম্যাদী পৰিৱেশ বহনক্ষমতা নিশ্চিত কৰিবলৈ অতিৰিক্ত সহায় আগবঢ়ায়।
ভাৰতৰ জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষিত বনাঞ্চলসমূহে কেৱল জৈৱ বৈচিত্ৰ্যক সুৰক্ষা দিয়াই নহয়, পৰিৱেশ সংৰক্ষণৰ সৈতে সমুদায়ৰ কল্যাণৰ সংমিশ্ৰণ ঘটাই বহনক্ষম উন্নয়নৰ বাবে জীৱন্ত পৰীক্ষাগাৰ হিচাপেও কাম কৰে। এইবোৰে প্ৰজেক্ট টাইগাৰ, প্ৰজেক্ট এলিফেণ্ট, গ্ৰীণ ইণ্ডিয়া মিছন, আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় জৈৱ বৈচিত্ৰ্য কাৰ্য্য পৰিকল্পনাৰ দৰে অন্যান্য ৰাষ্ট্ৰীয় কাৰ্যসূচীৰ সৈতে কাম কৰি একেলগে সংৰক্ষণ আৰু বহনক্ষম জীৱিকাৰ বাবে এক সম্পূৰ্ণ পৰিকাঠামো গঠন কৰে।
সংক্ষেপতে, ভাৰতৰ জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষণ কাৰ্যসূচীয়ে দেখুৱাইছে যে প্ৰকৃতি আৰু মানৱ বিকাশৰ ক্ষেত্ৰত কেনেকৈ ভাৰসাম্য ৰক্ষা কৰি থাকিব পাৰি। ই প্ৰমাণ কৰে যে পৰিৱেশৰ যত্ন লোৱা, বৈজ্ঞানিক গৱেষণাক সমৰ্থন কৰা, আৰু মানুহৰ জীৱিকা উন্নত কৰা আদিয়ে একেলগে কাম কৰি পৰিৱেশ তন্ত্ৰ আৰু সমুদায় উভয়কে সুৰক্ষিত কৰিব পাৰে।
|
২০২৫ চনৰ ছেপ্টেম্বৰ মাহত হিমাচল প্ৰদেশৰ ভাৰতৰ শীতল মৰুভূমি জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষিত বনাঞ্চলক ইউনেস্ক’ৰ ৱৰ্ল্ড নেটৱৰ্ক অৱ বায়’স্ফিয়াৰ ৰিজাৰ্ভত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হয়।
|
সংৰক্ষণৰ প্ৰচেষ্টাৰ প্ৰভাৱ
ভাৰতত জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষিত বনাঞ্চল সৃষ্টিয়ে UNESCO ৰ মানুহ আৰু জৈৱমণ্ডল (MAB) কাৰ্যসূচীৰ অধীনত বিশ্ব পৰিৱেশ লক্ষ্যৰ সৈতে সংগতি ৰাখি সংৰক্ষণ আৰু বহনক্ষম উন্নয়নৰ বাবে দীৰ্ঘম্যাদী ৰাষ্ট্ৰীয় দৃষ্টিভংগীক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে। এই সংৰক্ষিত বনাঞ্চলসমূহৰ প্ৰসাৰ আৰু পৰিচালনাৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰতে অগ্ৰণী ভূমিকা পালন কৰে, জৈৱ বৈচিত্ৰ্য সুৰক্ষা, স্থানীয় জনগোষ্ঠীসমূহক সহায় কৰা, প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ বহনক্ষম ব্যৱহাৰক উৎসাহিত কৰাৰ ক্ষেত্ৰত নিজৰ দৃঢ় দায়বদ্ধতা প্ৰদৰ্শন কৰে।
- জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষিত বনাঞ্চলে পৰিৱেশ তন্ত্ৰক সুষম কৰি ৰখা, জৈৱ বৈচিত্ৰ্যক সুৰক্ষা দিয়া, আৰু স্পৰ্শকাতৰ অঞ্চলত জলবায়ুৰ স্থিতিস্থাপকতা উন্নত কৰাত মুখ্য ভূমিকা পালন কৰি আহিছে। এইবোৰে বহনক্ষম জীৱন-যাপনৰ সুন্দৰ উদাহৰণ হিচাপে কাম কৰে আৰু বনাঞ্চলৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল লোকসকলক জীৱিকা উপাৰ্জনৰ বিকল্প উপায় আগবঢ়াই সহায় কৰে।
- ভাৰতৰ জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষণ কাৰ্যসূচীয়ে বনাঞ্চলৰ সামগ্ৰিক স্বাস্থ্য উন্নত কৰাত সহায় কৰিছে। খাদ্য আৰু কৃষি সংস্থাৰ গ্ল’বেল ফৰেষ্ট ৰিচ’ৰ্চ এচেছমেণ্ট (GFRA) ২০২৫ অনুসৰি ২০২৫ চনৰ অক্টোবৰ মাহলৈকে ভাৰতে মুঠ বনাঞ্চলৰ ক্ষেত্ৰত বিশ্বৰ ভিতৰতে নৱম আৰু বনাঞ্চলৰ আৱৰণৰ বাৰ্ষিক সৰ্বাধিক বৃদ্ধিৰ ক্ষেত্ৰত ৩য় স্থান লাভ কৰিছে।
- নিয়মীয়া নিৰীক্ষণ, স্থানীয় সমুদায় ঘনিষ্ঠভাৱে জড়িত হোৱা, আৰু জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষিত বনাঞ্চল নেটৱৰ্কৰ সম্প্ৰসাৰণে একেলগে বন আৰু জৈৱ বৈচিত্ৰ্য সংৰক্ষণৰ ক্ষেত্ৰত বিশ্বৰ আগশাৰীৰ হিচাপে ভাৰতৰ ভূমিকা শক্তিশালী কৰিছে।
- জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষিত বনাঞ্চলসমূহে বাসস্থান সুৰক্ষাক বহনক্ষম সমুদায় উন্নয়নৰ সৈতে সংযোগ কৰি ভাৰতৰ বিস্তৃত সংৰক্ষণ প্ৰচেষ্টাক সমৰ্থন কৰে। এইবোৰে জীৱন্ত পৰীক্ষাগাৰ হিচাপে কাম কৰে, য’ত বিভিন্ন পদ্ধতিয়ে একত্ৰিত হৈ পৰিৱেশ তন্ত্ৰক শক্তিশালী কৰে আৰু বিভিন্ন ভূ-প্ৰকৃতিৰ মাজেৰে প্ৰজাতিসমূহক সুৰক্ষা দিয়ে।
|
কেইবাটাও ৰাষ্ট্ৰীয় কাৰ্যসূচীয়ে জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষিত বনাঞ্চলৰ লক্ষ্যৰ সৈতে সংগতি ৰাখি কাম কৰে, একেলগে বাসস্থান সংৰক্ষণ, প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ বহনক্ষম ব্যৱহাৰ, আৰু সম্প্ৰদায়ৰ উন্নয়নত সহায় কৰে। ইয়াৰে কিছুমান হ’ল-
- প্ৰজেক্ট টাইগাৰ – ১৯৭৩ চনত আৰম্ভ হোৱা এইটো ভাৰতৰ অগ্ৰণী বন্যপ্ৰাণী সংৰক্ষণ কাৰ্যসূচী আৰু ২০২৩ চনত ইয়াৰ ৫০ বছৰীয়া জয়ন্তী উদযাপন কৰা হয়। এইটোৱে বিশেষ সংৰক্ষিত বনাঞ্চলৰ জৰিয়তে বাঘ সুৰক্ষা আৰু কঠোৰ সংৰক্ষণ প্ৰচেষ্টাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে, যিয়ে বাঘৰ সংখ্যা বহু পৰিমাণে বৃদ্ধি কৰাত সহায় কৰিছে।
- প্ৰজেক্ট এলিফেণ্ট - বিশ্বৰ ৬০%তকৈ অধিক এছিয়ান হাতী থকা ভাৰতে এই বৃহদকায় প্ৰাণীবোৰক সুৰক্ষা আৰু সংৰক্ষণৰ বাবে পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰিছে। প্ৰজেক্ট এলিফেণ্ট হৈছে প্ৰাকৃতিক বাসস্থানত ইহঁতৰ দীৰ্ঘম্যাদী অস্তিত্ব নিশ্চিত কৰিবলৈ ডিজাইন কৰা এক মূল পদক্ষেপ। ইয়াত হাতীৰ বাসস্থান সুৰক্ষিত কৰা, মানুহ আৰু হাতীৰ মাজত সংঘাত হ্ৰাস কৰা, ঘৰচীয়া হাতীৰ যত্নৰ উন্নতিৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে। এই প্ৰকল্পটোৱে হাতী সংৰক্ষণৰ প্ৰতি ভাৰতৰ শক্তিশালী সাংস্কৃতিক আৰু পৰিৱেশগত দায়বদ্ধতাক প্ৰতিফলিত কৰিছে।
- বন্যপ্ৰাণীৰ বাসস্থানৰ সংহত উন্নয়ন (IDWH) আঁচনি - এই কেন্দ্ৰীয় পৃষ্ঠপোষকতা প্ৰাপ্ত আঁচনিখনে ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চল চৰকাৰসমূহক বন্যপ্ৰাণী সংৰক্ষণৰ কাম-কাজ চলাবলৈ আৰ্থিক আৰু কাৰিকৰী সহায় আগবঢ়ায়।
- ৰাষ্ট্ৰীয় জৈৱ বৈচিত্ৰ্য কাৰ্য্য পৰিকল্পনা (NBAP) - জৈৱ বৈচিত্ৰ্য আইন, ২০০২ৰ অধীনত ৰূপায়িত ৰাষ্ট্ৰীয় জৈৱ বৈচিত্ৰ্য কৰ্তৃপক্ষ (NBA) ভাৰতৰ চহকী জৈৱিক সম্পদসমূহৰ প্ৰৱেশ পৰিচালনা আৰু ইয়াৰ সৈতে জড়িত পৰম্পৰাগত জ্ঞান সুৰক্ষিত কৰাৰ দায়িত্ব লয়।
- পৰিৱেশ সংবেদনশীল অঞ্চল (ESZ) আৰু বন্যপ্ৰাণী কৰিডৰ - সংৰক্ষিত অঞ্চল যেনে ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান আৰু বন্যপ্ৰাণী অভয়াৰণ্যৰ চাৰিওফালৰ পৰিৱেশ-সংবেদনশীল অঞ্চলসমূহ। ESZ ঘোষণা কৰাৰ উদ্দেশ্য হৈছে বিশেষ পৰিস্থিতিতন্ত্ৰৰ বাবে এক ধৰণৰ "শ্বক এবজৰ্বাৰ" সৃষ্টি কৰা, যেনে সংৰক্ষিত অঞ্চল বা অন্যান্য প্ৰাকৃতিক স্থান। ইয়াৰ উদ্দেশ্য হৈছে অতি সুৰক্ষিত অঞ্চলৰ পৰা কম সুৰক্ষা থকা অঞ্চললৈ এক পৰিৱৰ্তনশীল অঞ্চল হিচাপে কাম কৰা।
- সেউজ ভাৰত অভিযান - জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰভাৱৰ সৈতে মোকাবিলা কৰাৰ লগতে ভাৰতৰ বনাঞ্চল আৱৰণ সুৰক্ষিত, পুনৰুদ্ধাৰ আৰু বৃদ্ধি কৰা এই অভিযানৰ লক্ষ্য। ই (GIM) জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰ উন্নতি, জলসম্পদ সংৰক্ষণ, আৰু মেংগ্ৰোভ আৰু জলাশয়ৰ দৰে গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰিৱেশ তন্ত্ৰ পুনৰুদ্ধাৰ কৰাত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে, লগতে বায়ুমণ্ডলৰ পৰা কাৰ্বন শোষণ কৰাত সহায় কৰে।
|
সামৰণি
ভাৰতে জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষিত বনাঞ্চলৰ বাবে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় দিৱস উদযাপন কৰাটোৱে জৈৱ বৈচিত্ৰ্য সুৰক্ষা আৰু বহনক্ষম উন্নয়নক প্ৰসাৰিত কৰাৰ প্ৰতি ইয়াৰ দৃঢ় আৰু স্থায়ী দায়বদ্ধতা প্ৰকাশ কৰে। পৰিৱেশ সংৰক্ষণৰ সৈতে সমুদায় সবলীকৰণৰ সংমিশ্ৰণ ঘটাই ভাৰতৰ জৈৱমণ্ডল সংৰক্ষিত বনাঞ্চলসমূহে মানুহ আৰু প্ৰকৃতিৰ মাজত সমন্বয়ৰ জীৱন্ত উদাহৰণ হিচাপে কাম কৰে। ৰাষ্ট্ৰীয় নীতি আৰু UNESCO ৰ মানুহ আৰু জৈৱমণ্ডল কাৰ্যসূচীৰ দৰে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অংশীদাৰিত্বৰ দ্বাৰা সমৰ্থিত এই সংৰক্ষিত বনাঞ্চলসমূহে উন্নয়নৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰতৰ সুষম দৃষ্টিভংগীক উজ্জ্বল কৰি তুলিছে।
বৰ্ধিত সংখ্যক সংৰক্ষিত বনাঞ্চল, বনাঞ্চলৰ আৱৰণ সম্প্ৰসাৰিত, আৰু সহযোগিতাৰ জৰিয়তে নিৰন্তৰ উদ্ভাৱনৰ ফলত ভাৰতে সংৰক্ষণৰ ক্ষেত্ৰত বিশ্বব্যাপী মানদণ্ড নিৰ্ধাৰণ কৰি আছে। এই প্ৰচেষ্টাসমূহে প্ৰাকৃতিক পৰিৱেশ তন্ত্ৰ আৰু স্থানীয় সম্প্ৰদায় দুয়োটাকে সমৃদ্ধিশালী হোৱাটো নিশ্চিত কৰে, যাৰ ফলত বৰ্তমান আৰু ভৱিষ্যত প্ৰজন্ম উভয়ৰে বাবে বহনক্ষম জীৱন-যাপনৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰতৰ স্থিতি শক্তিশালী হৈছে।
সমল:
UNESCO
Ministry of Environment, Forest and Climate Change
Food and Agriculture Organization of the United Nations
PIB Headquarters
NCERT:
****
DPS/RD
(Backgrounder ID: 155981)
Visitor Counter : 11
Provide suggestions / comments