Press Information Bureau

মুখ্য তথ্য

NSAPয়ে ইয়াৰ পাঁচটা উপাদানৰ জৰিয়তে সমগ্ৰ ভাৰতৰ ৩.০৯ কোটিৰো অধিক হিতাধিকাৰীক আৰ্থিক সাহায্য প্ৰদান কৰে।

২০২৪-২৫ চনত IGNOAPSৰ অধীনত ৬,৮৪৩.৯২ কোটি টকা, IGNWPSৰ অধীনত ২,১৫০.০৩ কোটি টকা, IGNDPSৰ অধীনত ২৪৩.৭৪ কোটি টকা, আৰু NFBSৰ অধীনত ৩৯৪.১৯ কোটি টকাৰ পুঁজি মুকলি কৰা হৈছে।

আধাৰ সংযোগ কৰাৰ ফলত ২.৫ কোটি NSAP হিতাধিকাৰীলৈ স্বচ্ছ আৰু প্ৰত্যক্ষভাৱে সা-সুবিধা হস্তান্তৰ নিশ্চিত হৈছে।

পাতনি

১৯৯৫ চনৰ ১৫ আগষ্টত আৰম্ভ হোৱা ৰাষ্ট্ৰীয় সামাজিক সাহায্য কাৰ্যসূচী (NSAP) হৈছে সম্পূৰ্ণ কেন্দ্ৰীয় পুঁজিৰে দৰিদ্ৰ সীমাৰেখাৰ তলত (BPL) বাস কৰা লোকসকলক আৰ্থিক সাহায্য প্ৰদান কৰা আঁচনি। গ্ৰামোন্নয়ন মন্ত্ৰালয়ে ৰূপায়ণ কৰা এই কাৰ্যসূচী গ্ৰামীণ আৰু নগৰ উভয় অঞ্চলতে ৰূপায়ণ কৰা হৈছে, যিটো সংবিধানত সন্নিৱিষ্ট প্ৰশাসনৰ নিৰ্দেশনামূলক নীতিসমূহ পূৰণৰ দিশত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ পদক্ষেপ। NSAPয়ে  বৃদ্ধ পেঞ্চন, বিধৱা পেঞ্চন, অক্ষমতা পেঞ্চন, পৰিয়ালৰ সুবিধা আৰু অন্নপূৰ্ণা আঁচনিৰ জৰিয়তে খাদ্য সুৰক্ষা, বিশেষকৈ যিসকল গ্ৰাহকে বৃদ্ধ পেঞ্চন আঁচনিৰ বাবে যোগ্য হোৱাৰ পিছতো এই সুবিধা লাভ কৰা নাই তেওঁলোকক সামৰি লয়।

প্ৰতিখন ৰাজ্য/কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলৰ বাবে হিতাধিকাৰীৰ সংখ্যাৰ আধাৰত আঁচনিভিত্তিক সীমা নিৰ্ধাৰণ কৰি NSAPয়ে ৩.০৯ কোটি হিতাধিকাৰীক সেৱা আগবঢ়ায়। ইয়াৰ ভিতৰত আছে- ইন্দিৰা গান্ধী ৰাষ্ট্ৰীয় বৃদ্ধ পেঞ্চন আঁচনি (IGNOAPS)ৰ অধীনত ২২১ লাখ জ্যেষ্ঠ নাগৰিক, ইন্দিৰা গান্ধী ৰাষ্ট্ৰীয় বিধৱা পেঞ্চন আঁচনি (IGNWPS)ৰ অধীনত ৬৭ লাখ হিতাধিকাৰী, ইন্দিৰা গান্ধী ৰাষ্ট্ৰীয় অক্ষমতা পেঞ্চন আঁচনি (IGNDPS)ৰ অধীনত ৮.৩৩ লাখৰো অধিক হিতাধিকাৰী, ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিয়াল সুবিধা আঁচনি(NFBS)ৰ অধীনত ৩.৫ লাখ হিতাধিকাৰী আৰু অন্নপূৰ্ণা আঁচনিৰ অধীনত ৮.৩১ লাখ হিতাধিকাৰী।

বৃদ্ধ, বিধৱা আৰু বিশেষভাৱে সক্ষম লোকসকলক এক মৌলিক স্তৰৰ সামাজিক সুৰক্ষা প্ৰদান কৰা।

বাছনি পদ্ধতিঃ বিভিন্ন NSAP আঁচনিৰ অধীনত যোগ্য হিতাধিকাৰী চিনাক্তকৰণত গাঁও পঞ্চায়ত আৰু পৌৰসভাই সক্ৰিয় ভূমিকা পালন কৰে।

বিতৰণ পদ্ধতি: সুবিধাসমূহ DBT(৯৪%)ৰ জৰিয়তে অৰ্থাৎ বেংক বা ডাকঘৰত হিতাধিকাৰীৰ সঞ্চয় একাউণ্টৰ জৰিয়তে বা ডাক মানি অৰ্ডাৰৰ জৰিয়তে প্ৰদান কৰা হয়। য’ত হিতাধিকাৰীয়ে পেঞ্চন উলিয়াবলৈ বেংক/ডাকঘৰলৈ যাব নোৱাৰে তেনে ক্ষেত্ৰত আঁচনিৰ নিৰ্দেশনা অনুসৰি ঘৰতে নগদ ধন পৰিশোধৰো অনুমতি দিয়া হৈছে।

নিৰীক্ষণ পদ্ধতিঃ ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলসমূহৰ যিকোনো ৰাজ্য চৰকাৰৰ বিভাগৰ জৰিয়তে আঁচনিসমূহ কাৰ্যকৰী কৰাৰ নমনীয়তা আছে, কিন্তু প্ৰতিখন ৰাজ্যই ৰাজ্যিক পৰ্যায়ত এজন প্ৰধান বিষয়া নিযুক্তি দি কাৰ্যকৰীকৰণৰ ওপৰত নজৰ ৰাখিবলৈ আৰু সংশ্লিষ্ট বিভাগসমূহৰ সৈতে সমন্বয় স্থাপন কৰিব লাগিব। প্ৰতিটো ত্ৰিমাসিকৰ শেষৰ পিছৰ মাহৰ ১৫ তাৰিখৰ ভিতৰত নিৰ্ধাৰিত আৰ্হিত ত্ৰিমাসিক অগ্ৰগতিৰ প্ৰতিবেদন দাখিল কৰিব লাগিব। অগ্ৰগতিৰ প্ৰতিবেদন দাখিল নকৰাক অগ্ৰগতিৰ অভাৱ বুলি গণ্য কৰা হ’ব আৰু ইয়াৰ ফলত বিত্তীয় বৰ্ষৰ শেষৰ ত্ৰৈমাসিকৰ বাবে অতিৰিক্ত কেন্দ্ৰীয় সাহায্য বন্ধ হ’ব পাৰে।

NSAP ৰ উপাদানসমূহ

বৰ্তমান NSAPৰ উপাদান পাঁচখন উপ-আঁচনিৰে গঠিত:

ইন্দিৰা গান্ধী ৰাষ্ট্ৰীয় বৃদ্ধ পেঞ্চন আঁচনি (IGNOAPS)

ইন্দিৰা গান্ধী ৰাষ্ট্ৰীয় বিধৱা পেঞ্চন আঁচনি (IGNWPS)

ইন্দিৰা গান্ধী ৰাষ্ট্ৰীয় অক্ষমতা পেঞ্চন আঁচনি (IGNDPS)

ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিয়াল সুবিধা আঁচনি (NFBS)

অন্নপূৰ্ণা আঁচনি

ইন্দিৰা গান্ধী ৰাষ্ট্ৰীয় বৃদ্ধ পেঞ্চন আঁচনি (IGNOAPS)

ইন্দিৰা গান্ধী ৰাষ্ট্ৰীয় বৃদ্ধ পেঞ্চন আঁচনিৰ জৰিয়তে ভাৰতৰ ৬০ বছৰ আৰু তাতকৈ অধিক বয়সৰ জ্যেষ্ঠ নাগৰিকক দৰিদ্ৰ সীমাৰেখাৰ তলত বসবাস কৰা পৰিয়ালৰ পৰা আৰ্থিক সাহায্য প্ৰদান কৰা হয়। এই আঁচনিৰ অধীনত ৬০ৰ পৰা ৭৯ বছৰ বয়সৰ লোকে কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ পৰা প্ৰতিমাহে ২০০ টকা লাভ কৰাৰ বিপৰীতে ৮০ বছৰ আৰু তাৰ ওপৰৰ লোকে প্ৰতিমাহে ৫০০ টকা লাভ কৰে।

ৰাষ্ট্ৰীয় সামাজিক সাহায্য কাৰ্যসূচীৰ নিৰ্দেশনা অনুসৰি ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলসমূহক কেন্দ্ৰীয় অংশৰ সমান বা তাতকৈ অধিক টপ-আপ সহায় অৰ্থাৎ অতিৰিক্ত ধন প্ৰদান কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰা হয়। এই অতিৰিক্ত সাহায্যই হিতাধিকাৰীসকলে যুক্তিসংগত আৰু সন্মানজনক স্তৰৰ আয় লাভ কৰাটো নিশ্চিত কৰাত সহায় কৰে। বৰ্তমান ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলসমূহে বৃদ্ধ পেঞ্চন উপাদানলৈ প্ৰদান কৰা টপ-আপ প্ৰতিমাহে ৫০ টকাৰ পৰা ৫৭০০ টকালৈকে, যাৰ ফলত বহু ৰাজ্য/কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলত গড়ে প্ৰায় ১১০০ টকা পেঞ্চন পোৱা যায়।

ইন্দিৰা গান্ধী ৰাষ্ট্ৰীয় বিধৱা পেঞ্চন আঁচনি (IGNWPS)

এই আঁচনিৰ অধীনত ভাৰত চৰকাৰে দৰিদ্ৰ সীমাৰেখাৰ তলত বসবাস কৰা পৰিয়ালৰ সদস্য হিচাপে চিনাক্ত কৰা ৪০ৰ পৰা ৭৯ বছৰৰ ভিতৰৰ বিধৱাক আৰ্থিক সাহায্য প্ৰদান কৰা হয়। এই বয়সৰ প্ৰতিজন যোগ্য হিতাধিকাৰীয়ে ৫০ লাখ টকাৰ কেন্দ্ৰীয় সাহায্য লাভ কৰে। প্ৰতিমাহে ৩০০ টকা। ৮০ বছৰ আৰু তাতকৈ অধিক বয়সৰ বিধৱা মহিলাৰ বাবে কেন্দ্ৰীয় সাহায্য ৫০ লাখ টকা। ৫০০ টকা প্ৰতিমাহে, যিয়ে তেওঁলোকৰ মৌলিক প্ৰয়োজন পূৰণৰ বাবে আৰ্থিক সাহায্য প্ৰদান কৰে।

ইন্দিৰা গান্ধী ৰাষ্ট্ৰীয় অক্ষমতা পেঞ্চন আঁচনি (IGNDPS)

ইন্দিৰা গান্ধী ৰাষ্ট্ৰীয় অক্ষমতা পেঞ্চন আঁচনিৰ অধীনত ২০২৪-২৫ বিত্তীয় বৰ্ষৰ বাবে ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলসমূহলৈ মুঠ ২৪৩.৭৪ কোটি টকা মুকলি কৰি দিয়া হৈছে। এই আঁচনিখনে ১৮ৰ পৰা ৭৯ বছৰ বয়সৰ লোকক আৰ্থিক সাহায্য প্ৰদান কৰে, যিসকল গুৰুতৰ বা একাধিক অক্ষমতা আছে আৰু দৰিদ্ৰ সীমাৰেখাৰ তলত বসবাস কৰা পৰিয়ালৰ সদস্য। এই হিতাধিকাৰীসকলে প্ৰতিমাহে ৩০০ টকা কেন্দ্ৰীয় সাহায্য হিচাপে লাভ কৰাৰ যোগ্য। ৮০ বছৰ আৰু তাতকৈ অধিক বয়সৰ লোকে প্ৰতিমাহে ৫০০ টকা লাভ কৰে, যাৰ ফলত তেওঁলোকৰ দৈনন্দিন প্ৰয়োজন মৰ্যাদাৰে পূৰণৰ বাবে নিৰন্তৰ আৰ্থিক সাহায্য নিশ্চিত কৰা হয়।

ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিয়াল সুবিধা আঁচনি (NFBS)

এই আঁচনিৰ অধীনত যদি দৰিদ্ৰ সীমাৰেখাৰ তলত বসবাস কৰা পৰিয়ালৰ প্ৰাথমিক উপাৰ্জনকাৰীজন দুৰ্ভাগ্যজনকভাৱে মৃত্যুমুখত পৰে আৰু বয়স ১৮ৰ পৰা ৫৯ বছৰৰ ভিতৰত হয় তেন্তে পৰিয়ালটোৱে এককালীন আৰ্থিক সাহায্যৰ যোগ্যতা লাভ কৰিব পাৰে। এই লোকচানৰ ফলত হোৱা তাৎক্ষণিক আৰ্থিক কষ্টৰ সৈতে মোকাবিলা কৰাত পৰিয়ালটোক সহায় কৰিবলৈ ২০ হাজাৰ টকা দিব।

অন্নপূৰ্ণা আঁচনি

এই আঁচনিৰ অধীনত যিসকল জ্যেষ্ঠ নাগৰিক ইন্দিৰা গান্ধী ৰাষ্ট্ৰীয় বৃদ্ধ পেঞ্চন আঁচনিৰ অধীনত যোগ্য হ’লেও বৃদ্ধ পেঞ্চন লাভ কৰা নাই, তেওঁলোকক প্ৰতিমাহে ১০ কিলোগ্ৰাম খাদ্য শস্য বিনামূলীয়াকৈ প্ৰদান কৰা হয়।

বাজেট আবণ্টন

২০২৫-২৬ বিত্তীয় বৰ্ষৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰীয় সামাজিক সাহায্য কাৰ্যসূচীৰ বাজেট আবণ্টন ৯,৬৫২ কোটি টকা।

২০২৫-২৬ বিত্তীয় বৰ্ষৰ বাবে NSAPৰ বিভিন্ন উপাদানৰ অধীনত আবণ্টিত বাজেট:

হিতাধিকাৰীৰ ডিজিটেলাইজেচন

এতিয়া সকলো সম্ভাৱ্য হিতাধিকাৰীৰ সবিশেষ সম্পূৰ্ণৰূপে ডিজিটেলাইজ কৰা হৈছে, য’ত  তেওঁলোকৰ নাম, ঠিকনা, পেঞ্চন প্ৰদানৰ সবিশেষ, পছন্দৰ তথ্য, বেংক একাউণ্টৰ সবিশেষ, আধাৰ নম্বৰ আৰু মোবাইল নম্বৰ উপলব্ধ।

NSAPৰ অধীনত এতিয়ালৈকে মুঠ ২.৫ কোটিৰো অধিক হিতাধিকাৰীৰ একাউণ্ট আধাৰ নম্বৰৰ সৈতে সংযুক্ত কৰা হৈছে, যাৰ ফলত সুৰক্ষিত আৰু প্ৰত্যক্ষ স্থানান্তৰ নিশ্চিত কৰা হৈছে। এই তথ্যসমূহ জনসাধাৰণৰ বাবে NSAPৰ চৰকাৰী পৰ্টেল www.nsap.nic.in ত উপলব্ধ।

এই ডিজিটেল পদক্ষেপে যোগ্য হিতাধিকাৰীৰ বেংক একাউণ্টত পোনপটীয়াকৈ পেঞ্চন জমা হোৱাটো নিশ্চিত কৰিছে। আধাৰ পৰীক্ষণ আৰু ৰাজহুৱা বিত্তীয় ব্যৱস্থাপনা ব্যৱস্থা (PFMS)ৰ সংহতিকৰণে প্ৰৱঞ্চনামূলক প্ৰৱেশ নিৰ্মূল আৰু স্বচ্ছতা বৃদ্ধি কৰাত সহায় কৰিছে।

২০২৫ চনৰ ১৫ জুলাইত গ্ৰামোন্নয়ন বিভাগৰ মাননীয় মন্ত্ৰীয়ে NSAP পেঞ্চনাৰসকলৰ ডিজিটেল লাইফ চাৰ্টিফিকেচন (DLC)ৰ বাবে আধাৰ ভিত্তিক মোবাইল এপ্লিকেচন মুকলি কৰে। এই DLC এপ্লিকেচনে হিতাধিকাৰীৰ বাৰ্ষিক জীৱন পৰীক্ষণ প্ৰক্ৰিয়া সৰল কৰি তুলিব, যিটো এতিয়ালৈকে ৰাজ্য/কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলসমূহে কাগজে-কলমে কৰিছিল।

সামৰণি

ৰাষ্ট্ৰীয় সামাজিক সাহায্য কাৰ্যসূচীয়ে ভাৰতৰ সামাজিক সুৰক্ষা ব্যৱস্থাৰ অন্যতম মূল স্তম্ভ হিচাপে কাম কৰে, আৰ্ত নাগৰিকসকলক অত্যাৱশ্যকীয় সাহায্য প্ৰদান কৰে। ইয়াৰ বিভিন্ন উপাদান ইন্দিৰা গান্ধী ৰাষ্ট্ৰীয় বৃদ্ধ পেঞ্চন আঁচনি, ইন্দিৰা গান্ধী ৰাষ্ট্ৰীয় বিধৱা পেঞ্চন আঁচনি, ইন্দিৰা গান্ধী ৰাষ্ট্ৰীয় অক্ষমতা পেঞ্চন আঁচনি, অন্নপূৰ্ণা আঁচনি আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিয়াল সুবিধা আঁচনিৰ জৰিয়তে নিশ্চিত কৰে যে জ্যেষ্ঠ নাগৰিক, বিধৱা, বিশেষভাৱে সক্ষম ব্যক্তি আৰু প্ৰাথমিক উপাৰ্জনকাৰী হেৰুওৱা পৰিয়ালসমূহে নিয়মীয়াকৈ আৰ্থিক সাহায্য আৰু খাদ্য সুৰক্ষা লাভ কৰে। আধাৰ ভিত্তিক পৰীক্ষণক একত্ৰিত কৰি আৰু প্ৰত্যক্ষ সুবিধা হস্তান্তৰকক উৎসাহিত কৰি NSAPয়ে স্বচ্ছতা বৃদ্ধি কৰিছে, দুৰ্নীতি হ্ৰাস কৰিছে আৰু লাখ লাখ হিতাধিকাৰীৰ প্ৰয়োজনীয়তা অনুসৰি কল্যাণমূলক সেৱা প্ৰদান শক্তিশালী কৰিছে। সামগ্ৰিকভাৱে এই ব্যৱস্থাসমূহে উল্লেখযোগ্য আৰ্থিক সকাহ প্ৰদান কৰে আৰু সমগ্ৰ দেশতে অধিক অন্তৰ্ভুক্ত আৰু সমতাপূৰ্ণ সামাজিক সুৰক্ষা গঢ়ি তোলাত অৰিহণা যোগায়।

সমল

Ministry of Rural Development

https://www.dord.gov.in/static/uploads/2024/02/43f6d3ecbd0cf21b1a0c23d80d270e0c.pdf

National Social Assistance Programme

https://nsap.nic.in/

https://nsap.nic.in/circular.do?method=faq#collapse3

https://nsap.nic.in/circular.do?method=faq#collapse12

Manipur State National Informatics Centre

https://manipur.nic.in/news/manipur-awarded-for-100-dbt-for-nsap-by-ministry-of-rural-development/

My Scheme Portal

https://www.myscheme.gov.in/schemes/nsap-ignoaps

Rajya Sabha

https://sansad.in/getFile/annex/268/AU2384_qLzV6d.pdf?source=pqars

https://sansad.in/getFile/loksabhaquestions/annex/185/AU3825_81y9WL.pdf?source=pqals

https://sansad.in/getFile/loksabhaquestions/annex/185/AU3882_9TjvAE.pdf?source=pqals

https://sansad.in/getFile/annex/268/AU2384_qLzV6d.pdf?source=pqars

India Budget

https://www.indiabudget.gov.in/doc/eb/sbe87.pdf

PIB Press Release

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2152593

https://www.pib.gov.in/PressReleseDetail.aspx?PRID=2088996&utm_source

***

DPS/KD