પ્રધાનમંત્રીનું કાર્યાલય
મ્યુનિક, જર્મનીમાં ભારતીય સમુદાયના સ્વાગત સમારોહમાં પ્રધાનમંત્રીના સંબોધનનો મૂળપાઠ
Posted On:
26 JUN 2022 10:45PM by PIB Ahmedabad
નમસ્તે,
તમે બધા કેમ છો?
મને કહેવામાં આવ્યું કે તમારામાંથી ઘણા દૂર દૂરથી લાંબી મુસાફરી કરીને આજે અહીં આવ્યા છે. હું તમારા બધામાં ભારતની સંસ્કૃતિ, એકતા અને બંધુત્વની ભાવના જોઉં છું. હું તમારો પ્રેમ ક્યારેય ભૂલી શકતો નથી. તમારા આ પ્રેમ માટે, આ ઉત્સાહ અને ઉમંગ માટે, મને ખાતરી છે કે ભારતમાં જેમણે પણ આ સમાચાર જોયા હશે તેમની છાતી ગર્વથી ફૂલાઈ જશે.
મિત્રો,
આજનો દિવસ બીજા કારણથી પણ જાણીતો છે. આજે 26મી જૂન છે. લોકશાહી જે આપણું ગૌરવ છે, લોકશાહી જે દરેક ભારતીયના ડીએનએમાં છે. આજથી 47 વર્ષ પહેલા એ જ સમયે એ લોકશાહીને બંધક બનાવી લોકશાહીને કચડી નાખવાનો પ્રયાસ થયો હતો. આપત્તીના કાર્યકાળમાં કટોકટીનો સમયગાળો ભારતના જીવંત લોકશાહી ઇતિહાસમાં એક અંધકારમય સ્થળ જેવો છે. પરંતુ આ અંધારામાં સદીઓ જૂની લોકતાંત્રિક પરંપરાઓની સર્વોપરિતાનો પણ પૂરા જોશથી વિજય થયો, લોકતાંત્રિક પરંપરાઓ આ હરકતો માટે ભારે પડી છે.
ભારતની જનતાએ લોકશાહીને કચડી નાખવાના તમામ કાવતરાનો લોકતાંત્રિક જવાબ આપ્યો. તમે જ્યાં પણ હોવ ત્યાં અમે ભારતીયો અમારી લોકશાહી પર ગર્વ અનુભવીએ છીએ. દરેક ભારતીય ગર્વથી કહી શકે છે કે ભારત લોકશાહીની માતા છે. હજારો વર્ષની આપણી લોકશાહીનો ઈતિહાસ આજે પણ ભારતના ખૂણે ખૂણે જીવંત છે. ઘણી બધી ભાષાઓ, ઘણી બધી બોલીઓ, ઘણી બધી વિવિધ જીવનશૈલી સાથે, ભારતની લોકશાહી જીવંત છે, દરેક નાગરિકને વિશ્વાસ છે, આશા છે અને દરેક નાગરિકના જીવનને સશક્ત બનાવી રહી છે.
ભારતે બતાવ્યું છે કે આટલા વિશાળ અને આટલા વૈવિધ્યસભર દેશમાં લોકશાહી કેટલી સારી રીતે ડિલિવરી કરી રહી છે. જે રીતે કરોડો ભારતીયોએ સાથે મળીને મોટા લક્ષ્યો હાંસલ કર્યા છે, તે અભૂતપૂર્વ છે. આજે ભારતનું દરેક ગામ ખુલ્લામાં શૌચ મુક્ત છે. આજે ભારતના દરેક ગામડામાં વીજળી પહોંચી ગઈ છે. આજે ભારતના લગભગ દરેક ગામ રોડ દ્વારા જોડાયેલા છે. આજે, ભારતના 99% થી વધુ લોકો પાસે સ્વચ્છ રસોઈ માટે ગેસ કનેક્શન છે. આજે ભારતમાં દરેક પરિવાર બેંકિંગ સિસ્ટમ સાથે જોડાયેલ છે. આજે ભારતના દરેક ગરીબને 5 લાખ રૂપિયાની મફત સારવારની સુવિધા ઉપલબ્ધ છે.
કોરોનાના આ સમયમાં ભારત છેલ્લા બે વર્ષથી 80 કરોડ ગરીબોને મફત અનાજ સુનિશ્ચિત કરી રહ્યું છે. એટલું જ નહીં, ભારતમાં સરેરાશ દર દસ દિવસે, આજે સ્ટાર્ટઅપ્સની દુનિયા છે, એવું નથી, દર દસ દિવસે એક યુનિકોર્ન બનાવવામાં આવે છે. આજે ભારતમાં દર મહિને સરેરાશ 5000 પેટન્ટ ફાઈલ થાય છે. આજે, ભારત દર મહિને સરેરાશ 500થી વધુ આધુનિક રેલવે કોચનું ઉત્પાદન કરી રહ્યું છે. આજે, ભારત દર મહિને સરેરાશ 18 લાખ ઘરોને પાઈપ દ્વારા પાણી પુરવઠા - નળના પાણીથી જોડે છે. ભારતીયોના સંકલ્પોની સિદ્ધિઓની આ યાદી ઘણી લાંબી છે. જો હું બોલતો રહીશ, તો તમારા રાત્રિભોજનનો સમય થઈ જશે.
મિત્રો,
જ્યારે કોઈ દેશ સમયસર સાચા નિર્ણયો લે છે, સાચા ઈરાદા સાથે બધાને સાથે લઈ જાય છે, તો તેનો ઝડપી વિકાસ નિશ્ચિત છે. છેલ્લી સદીમાં જર્મની અને અન્ય દેશોએ ત્રીજી ઔદ્યોગિક ક્રાંતિનો કેવી રીતે લાભ લીધો તે તમે બધા જાણો છો. તે સમયે ભારત ગુલામ હતું. અને તેથી તે આ રેસમાં ઘણું પાછળ હતું. પરંતુ આજે 21મી સદીનું ભારત ચોથી ઔદ્યોગિક ક્રાંતિમાં ઇન્ડસ્ટ્રી 4.0માં પાછળ રહેનારાઓમાં નથી, પરંતુ આ ઔદ્યોગિક ક્રાંતિના નેતાઓમાંનું એક છે.
ઈન્ફોર્મેશન ટેક્નોલોજીમાં ભારત ડિજિટલ ટેક્નોલોજીમાં પોતાનો ઝંડો લહેરાવી રહ્યું છે. વિશ્વમાં થઈ રહેલા રિયલ ટાઈમ ડિજિટલ પેમેન્ટમાંથી 40 ટકા વ્યવહારો ભારતમાં થઈ રહ્યા છે. આજે ભારત ડેટા વપરાશમાં નવા રેકોર્ડ બનાવી રહ્યું છે. ભારત એવા દેશોમાંથી એક છે જ્યાં ડેટા સૌથી સસ્તો છે. 21મી સદીના નવા ભારતમાં લોકો જે ઝડપે નવી ટેક્નોલોજી અપનાવી રહ્યા છે તે કોઈને પણ આશ્ચર્યચકિત કરી શકે છે.
કોરોના રસી મેળવવા માટે, રસીકરણ પ્રમાણપત્ર મેળવવા માટે બનાવવામાં આવેલા કોવિન પોર્ટલ પર લગભગ 110 કરોડ નોંધણી કરવામાં આવી છે. આજે લગભગ 22 કરોડ ભારતીયો આરોગ્ય સેતુ સાથે જોડાયેલા છે, જે કોરોના સંક્રમણને ટ્રેક કરવા માટે બનાવવામાં આવેલ વિશેષ એપ્લિકેશન છે. લગભગ 50 લાખ વિક્રેતાઓ સરકારી ઈ-માર્કેટ પ્લેસ એટલે કે GEM સાથે સંકળાયેલા છે, જે સરકાર દ્વારા ખરીદી કરવા માટે બનાવવામાં આવી છે. આજે 12 થી 15 લાખ ભારતીયો ટ્રેનમાં મુસાફરી કરવા માટે દરરોજ 12 થી 15 લાખ ટિકિટ ઓનલાઈન બુક કરી રહ્યા છે.
ભારતમાં આજે જે રીતે ડ્રોન ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ થઈ રહ્યો છે તે અભૂતપૂર્વ છે. તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે હવે દેશના ઘણા વિસ્તારોમાં ડ્રોન દ્વારા ખાતરનો છંટકાવ કરવામાં આવી રહ્યો છે. ભારતમાં, સરકારે એક યોજના શરૂ કરી છે – સ્વામિત્વ યોજના. આ યોજના હેઠળ ડ્રોન દેશના લાખો ગામડાઓમાં જમીનના મેપિંગ, ઘરોના મેપિંગનું કામ કરી રહ્યા છે. આ અભિયાન દ્વારા કરોડો નાગરિકોને સંપત્તિ પ્રમાણપત્ર આપવામાં આવી રહ્યા છે. ભારતમાં કુદરતી આફતો, રાહત અને બચાવ દરમિયાન ડ્રોન ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ પણ સતત વધી રહ્યો છે.
મિત્રો,
આજનું ભારત - થાય છે, ચાલે છે, આમ જ ચાલશે - એ માનસિકતામાંથી બહાર આવ્યું છે. મિત્રો. આજના ભારતની ઓળખ છે - કરવું, કરવું અને સમયસર કરવું. ભારત આ ઠરાવ સાથે આગળ વધી રહ્યું છે. ભારત હવે તત્પર છે, તૈયાર છે, અધીર છે. ભારત પ્રગતિ માટે, વિકાસ માટે અધીર છે, ભારત તેના સપનાઓ માટે અધીર છે, તે પોતાના સપનાને નિશ્ચય સાથે લેવા અને તેને પ્રાપ્ત કરવા માટે અધીર છે. ભારત આજે પોતાની તાકાતમાં વિશ્વાસ રાખે છે, પોતાનામાં વિશ્વાસ રાખે છે.
તેથી આજે આપણે જૂના રેકોર્ડ તોડીને નવા લક્ષ્યો હાંસલ કરી રહ્યા છીએ. તમે જે પણ ક્ષેત્ર જુઓ છો, ચાલો હું તમને એક ઉદાહરણ આપું. ભારતે 2016માં નિર્ણય લીધો હતો કે 2030 સુધીમાં, આપણી કુલ વીજળી ઉત્પાદન ક્ષમતાના 40 ટકા બિન-અશ્મિભૂત ઇંધણથી થશે. અત્યારે આપણે 2030થી આઠ વર્ષ દૂર છીએ પરંતુ ભારતે આ લક્ષ્ય હાંસલ કરી લીધું છે. અમે પેટ્રોલમાં 10 ટકા ઇથેનોલ મિશ્રણનું લક્ષ્ય નક્કી કર્યું હતું. દેશે પણ સમયમર્યાદાના પાંચ મહિના પહેલા આ લક્ષ્યાંક હાંસલ કરી લીધો છે.
તમે ભારતમાં કોવિડ રસીકરણની ઝડપ અને સ્કેલથી પણ સારી રીતે વાકેફ છો. આજે, ભારતમાં 90% પુખ્ત વયના લોકોએ રસીના બંને ડોઝ મેળવ્યા છે. 95% પુખ્ત વયના લોકો એવા છે જેમણે ઓછામાં ઓછો એક ડોઝ લીધો છે. આ એ જ ભારત છે જેના વિશે કેટલાક લોકો કહેતા હતા કે 1.25 અબજની વસતીને રસીકરણ કરવામાં 10-15 વર્ષ લાગશે. આજે, જ્યારે હું તમારી સાથે વાત કરી રહ્યો છું, ત્યારે ભારતમાં રસીના ડોઝની સંખ્યા 196 કરોડ એટલે કે 1.96 અબજને વટાવી ગઈ છે. મેડ ઈન ઈન્ડિયા વેક્સિને ભારતમાં તેમજ વિશ્વના કરોડો લોકોના જીવ કોરોનાથી બચાવ્યા છે.
મિત્રો,
મને યાદ છે કે જ્યારે હું વર્ષ 2015માં જર્મની આવ્યો હતો, ત્યારે સ્ટાર્ટઅપ ઈન્ડિયા ઝુંબેશ એક વિચારના સ્તરે હતી, મારા કાનમાં શબ્દો ગુંજતા હતા. તે સમયે સ્ટાર્ટઅપ ટીમમાં ભારતનું નામ નહોતું, કોઈને બિલકુલ ખબર નહોતી. આજે ભારત વિશ્વમાં ત્રીજું સૌથી મોટું સ્ટાર્ટઅપ ઇકોસિસ્ટમ ધરાવે છે. એક સમય એવો હતો જ્યારે ભારત સાદા સ્માર્ટફોન પણ બહારથી ખરીદતું હતું. આજે ભારત વિશ્વમાં બીજા નંબરનો સૌથી મોટો મોબાઈલ ફોન ઉત્પાદક છે અને હવે ભારતમાં બનેલા મોબાઈલ સમગ્ર વિશ્વમાં જઈ રહ્યા છે. સાત-આઠ વર્ષ પહેલાં, જ્યારે હું તમારા જેવા સાથીદારો સાથે ચર્ચા કરતો હતો, ત્યારે અમારું બાયોટેક અર્થતંત્ર 10 અબજ ડોલર એટલે કે 75 હજાર કરોડ રૂપિયાનું હતું. આજે તે 8 ગણું વધી ગયું છે અને $80 બિલિયન એટલે કે 6 લાખ કરોડ રૂપિયાને પાર કરી ગયું છે.
મિત્રો,
અત્યંત મુશ્કેલ પરિસ્થિતિઓમાં પણ ભારતના લોકોની હિંમત આપણી સૌથી મોટી તાકાત છે. મિત્રો, ગયા વર્ષે આપણે અત્યાર સુધીમાં સૌથી વધુ નિકાસ કરી છે. આ એ વાતનો પુરાવો છે કે જ્યારે અમારા ઉત્પાદકો નવી તકો માટે તૈયાર છે, ત્યારે વિશ્વ પણ અમારી તરફ આશા અને વિશ્વાસથી જોઈ રહ્યું છે. ગયા વર્ષે ભારતે 111 અબજ ડોલર એટલે કે 8 લાખ 30 હજાર કરોડ રૂપિયાના એન્જિનિયરિંગ માલની નિકાસ કરી છે. ભારતની કોટન અને હેન્ડલૂમ પ્રોડક્ટ્સની નિકાસમાં પણ 55 ટકાનો વધારો થયો છે.
ભારતમાં મેન્યુફેક્ચરિંગ વધારવા માટે, સરકારે લગભગ રૂ. 2 લાખ કરોડની પ્રોડક્શન લિંક ઇન્સેન્ટિવ PLI સ્કીમ પણ શરૂ કરી છે. આવતા વર્ષે અમે અમારા નિકાસ લક્ષ્યાંકને વધુ વધારવા માગીએ છીએ અને તમે લોકો પણ આમાં ઘણી મદદ કરી શકો છો. એ જ રીતે અમારો એફડીઆઈનો પ્રવાહ, વિદેશી રોકાણ પણ વર્ષોવર્ષ નવા વિક્રમો સર્જી રહ્યું છે.
મિત્રો,
જ્યારે કોઈ દેશના નાગરિકો, દરેકના પ્રયાસની ભાવના સાથે, જનભાગીદારીની ભાવના સાથે, રાષ્ટ્રીય સંકલ્પોને પૂર્ણ કરવામાં સામેલ થાય છે, ત્યારે તેમને વિશ્વની મોટી શક્તિઓનું સમર્થન પણ મળે છે. આજે આપણે જોઈ રહ્યા છીએ કે કેવી રીતે વિશ્વની મોટી શક્તિઓ ભારત સાથે ખભે ખભા મિલાવીને ચાલવા માગે છે. આજે ભારત દેશવાસીઓની સંકલ્પ શક્તિથી પ્રગતિના પંથે આગળ વધી રહ્યું છે. આપણા લોકોના સંકલ્પ અને ભાગીદારીથી ભારતના પ્રયાસો આજે એક જન આંદોલન બની રહ્યા છે. આ તે છે જે મને દેશના ભવિષ્ય માટે ખાતરી, આત્મવિશ્વાસ આપે છે.
ઉદાહરણ તરીકે, ઓર્ગેનિક ફાર્મિંગ જેવા શબ્દો વિશ્વમાં ચર્ચાનો વિષય બની રહ્યા છે. પરંતુ ભારતના ખેડૂતો પોતે આગળ આવી રહ્યા છે અને તેને જમીન પર લઈ જઈ રહ્યા છે. તેવી જ રીતે, આબોહવા પરિવર્તન એ આજે ભારતમાં માત્ર સરકારી નીતિઓનો મુદ્દો નથી. ભારતના યુવાનો ઇવી અને અન્ય સમાન પ્રો-ક્લાઇમેટ ટેક્નોલોજીમાં રોકાણ કરી રહ્યા છે. ટકાઉ આબોહવાની પ્રથાઓ આજે ભારતમાં સામાન્ય માનવીના જીવનનો એક ભાગ બની રહી છે.
ભારતમાં 2014 સુધી ખુલ્લામાં શૌચ એક મોટી સમસ્યા હતી પરંતુ અમે દેશમાં 10 કરોડથી વધુ શૌચાલય બનાવ્યા છે. આજે ભારતમાં સ્વચ્છતા જીવનનો માર્ગ બની રહી છે. ભારતની જનતા, ભારતના યુવાનો, દેશને સ્વચ્છ રાખવાને પોતાની ફરજ માની રહ્યા છે. આજે ભારતના લોકોને વિશ્વાસ છે કે તેમના પૈસા દેશ માટે ઈમાનદારીથી ખર્ચાઈ રહ્યા છે અને તેઓ ભ્રષ્ટાચારનો શિકાર નથી થઈ રહ્યા. અને તેથી દેશમાં રોકડ અનુપાલન ઝડપથી વધી રહ્યું છે. આ કોઈ કાયદાકીય પ્રક્રિયાને કારણે નથી પણ સ્વયંસ્ફુરિત જાગૃતિને કારણે થઈ રહ્યું છે, મિત્રો.
મિત્રો,
આપણે બધા ભારતીયો આ વર્ષે આપણી આઝાદીના 75 વર્ષની ઉજવણી કરી રહ્યા છીએ, અમૃત મહોત્સવ ઉજવીએ છીએ. આઝાદીના 75મા વર્ષમાં, ભારત અભૂતપૂર્વ સર્વસમાવેશકતાનું સાક્ષી છે અને લાખો આકાંક્ષાઓ તેનાથી પ્રભાવિત થઈ રહી છે. ભારત આજે અભૂતપૂર્વ શક્યતાઓથી ભરેલું છે. મજબૂત સરકારના નેતૃત્વમાં, સ્થિર સરકારના નેતૃત્વમાં, નિર્ણાયક સરકારના નેતૃત્વમાં, ભારત પણ નવા સપનાઓ જોઈ રહ્યું છે, નવા સંકલ્પો લઈ રહ્યું છે અને સંકલ્પોને સિદ્ધિમાં પરિવર્તિત કરવા સખત મહેનત કરી રહ્યું છે. અમારી નીતિ સ્પષ્ટ છે અને સુધારા માટે મજબૂત પ્રતિબદ્ધતા છે. પાંચ વર્ષ પછી આપણે ક્યાં પહોંચવાનું છે તે પણ નક્કી છે અને આવનારા 25 વર્ષ માટે જ્યારે દેશ આઝાદીની શતાબ્દી ઉજવશે ત્યારે 25 વર્ષ પછી આપણે ક્યાં પહોંચવાનું છે, 25 વર્ષ માટે આત્મનિર્ભરતાનો રોડમેપ પણ તૈયાર છે.
મિત્રો,
એ દિવસો ગયા જ્યારે દુનિયામાં કંઈક બનતું ત્યારે આપણે રડતા. ભારત આજે વૈશ્વિક પડકારો માટે રડતો દેશ નથી, પરંતુ આજે ભારત આગળ વધી રહ્યું છે અને આ પડકારોનો ઉકેલ આપી રહ્યું છે. ગઠબંધન ફોર ડિઝાસ્ટર રેઝિલિયન્ટ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર (સીડીઆરઆઈ) દ્વારા, અમે સમગ્ર વિશ્વને આપત્તિ સામે લડવા સક્ષમ બનાવવા માગીએ છીએ. આજે ઈન્ટરનેશનલ સોલર એલાયન્સ દ્વારા અમે વિશ્વના દેશોને એક મંચ પર લાવી રહ્યા છીએ જેથી કરીને સસ્તી અને પર્યાવરણને અનુકૂળ ઊર્જાનો લાભ વિશ્વને આપી શકાય. અમે વન સન-વન વર્લ્ડ-વન ગ્રીડનું સપનું વિશ્વની સામે રાખ્યું છે. છેલ્લા આઠ વર્ષમાં ભારતે પોતે જ તેના ફાયદા અનુભવ્યા છે. ભારતમાં સોલાર પાવરની રેકોર્ડ ક્ષમતા બનાવવામાં આવી છે, તે યુનિટ દીઠ અઢી રૂપિયાના દરે ઉપલબ્ધ છે.
ભારત જે સ્કેલ પર ગ્રીન હાઇડ્રોજન પર કામ કરી રહ્યું છે, જર્મની જેવા મિત્ર દેશો સાથે ભાગીદારી પણ માનવતાના હિતમાં છે. ભારતમાં પરંપરાગત દવા માટે WHO કેન્દ્રની સ્થાપના સાથે, ભારત વિશ્વની પ્રાચીન તબીબી પ્રણાલીઓનું વૈશ્વિક કેન્દ્ર પણ બની રહ્યું છે.
મિત્રો,
તમે સારી રીતે જાણો છો કે યોગની શક્તિ શું છે. આખી દુનિયાને નાક પકડાવી દીધું છે.
મિત્રો,
આજનું નવું ભારત આવનારી પેઢીઓ માટે એક નવો વારસો બનાવવાનું કામ કરી રહ્યું છે. નવો વારસો રચવાના આ અભિયાનની સૌથી મોટી તાકાત આપણા યુવાનો છે, આપણા યુથ છે. ભારતના યુવાનોને સશક્ત બનાવવા માટે અમે 21મી સદીની પ્રથમ શિક્ષણ નીતિ લઈને આવ્યા છીએ. ભારતમાં પ્રથમ વખત માતૃભાષામાં ડોક્ટરલ અને એન્જિનિયરિંગનો અભ્યાસ કરવાનો વિકલ્પ આપવામાં આવ્યો છે.
જર્મનીમાં રહેતા તમે બધા તમારી માતૃભાષામાં મેડિકલ એન્જિનિયરિંગનો અભ્યાસ કરવાના ફાયદા જાણો છો. હવે ભારતના યુવાનોને પણ આવો જ લાભ મળશે. નવી શિક્ષણ નીતિમાં ઉચ્ચ શિક્ષણ અને સંશોધન માટે વૈશ્વિક ભાગીદારી પર પણ મજબૂત ફોકસ છે. હું આજે તેનો ઉલ્લેખ એટલા માટે પણ કરી રહ્યો છું કારણ કે આમાં જર્મન સંસ્થાઓ માટે ઘણી તકો ઊભી થઈ રહી છે.
મિત્રો,
પાછલા દાયકાઓમાં, તમે તમારી મહેનત અને પરિશ્રમથી અહીં ભારતની મજબૂત છબી બનાવી છે. આઝાદીના અમૃત કાળમાં એટલે કે આવનારા 25 વર્ષમાં તમારી અપેક્ષાઓ વધુ વધી ગઈ છે. તમે ભારતની સફળતાની ગાથા પણ છો અને ભારતની સફળતાઓના બ્રાન્ડ એમ્બેસેડર પણ છો. અને તેથી જ હું તમને બધા મિત્રો, વિશ્વભરમાં ફેલાયેલા મારા ભારતીય ભાઈઓ અને બહેનોને હંમેશા કહું છું કે તમે રાષ્ટ્રના રાજદૂત છો. સરકારી તંત્રમાં એક-બે રાજદૂત છે, મારી પાસે કરોડો રાષ્ટ્રીય રાજદૂતો છે જે મારા દેશને આગળ લઈ જઈ રહ્યા છે.
મિત્રો,
તમે બધાએ જે પ્રેમ આપ્યો, જે આશીર્વાદ આપ્યા, જે ઉત્સાહ અને ઉમંગથી આટલો સુંદર કાર્યક્રમ બનાવ્યો, મને તમને બધાને મળવાનો મોકો મળ્યો. તેથી હું ફરી એકવાર તમારા બધાનો આભાર વ્યક્ત કરું છું. તમે બધા સ્વસ્થ રહો, ખુશ રહો.
ભારત માતા અમર રહો!
ભારત માતા અમર રહો!
ભારત માતા અમર રહો!
ખુબ ખુબ આભાર !
SD/GP/NP
સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :
@PIBAhmedabad
/pibahmedabad1964
/pibahmedabad
pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com
(Release ID: 1837462)
Read this release in:
English
,
Urdu
,
Hindi
,
Marathi
,
Manipuri
,
Bengali
,
Assamese
,
Punjabi
,
Odia
,
Tamil
,
Telugu
,
Kannada
,
Malayalam