નાણા મંત્રાલય
પ્રધાનમંત્રી જીવન જ્યોતિ વીમા યોજના (PMJJBY)
ભારતીય પરિવારોને સશક્ત બનાવવાના 10 વર્ષ
Posted On:
09 MAY 2025 11:54AM by PIB Ahmedabad
સારાંશ:
ઓછી આવક ધરાવતા જૂથોને સસ્તું જીવન વીમો પૂરો પાડવા માટે 2015માં શરૂ કરવામાં આવી.
માત્ર ₹436ના વાર્ષિક પ્રીમિયમ પર ₹2 લાખનું કવર.
પાત્રતા: બચત ખાતા સાથે 18-50 વર્ષની ઉંમર; 55 વર્ષની ઉંમર સુધી કવરેજ.
કોઈપણ તબીબી પરીક્ષણ વિના સરળ નોંધણી, બેંકો, પોસ્ટ ઓફિસ અથવા ઑનલાઇન ઉપલબ્ધ.
અસર: 23+ કરોડ નોંધણી; 9 લાખ પરિવારોને દાવા મળ્યા.
મુખ્ય લાભાર્થીઓ: 53% મહિલાઓ અને 74% ગ્રામીણ વિસ્તારોમાંથી.
પરિચય
જીવન અણધાર્યું છે. એક ક્ષણે, તમને લાગે છે કે બધું સારું થઈ રહ્યું છે અને અચાનક બીજી ક્ષણે બધું બદલાઈ જાય છે. રાધાનું જીવન પણ એક ક્ષણમાં બદલાઈ ગયું જ્યારે તેના પતિ એક દૈનિક મજૂર અચાનક મૃત્યુ પામ્યા. કોઈ બચત, જમીન અને આર્થિક રીતે ટેકો આપનાર કોઈ ન હોવાથી, તે અનિશ્ચિતતાથી ભરેલા ભવિષ્ય તરફ જોઈ રહી હતી. પછી, કંઈક અણધાર્યું બન્યું. તેના પતિના મૃત્યુના થોડા દિવસો પછી, વીમા એજન્ટોએ તેનો સંપર્ક કર્યો. તેમણે તેણીને જાણ કરી કે તેના પતિએ પ્રધાનમંત્રી જીવન જ્યોતિ વીમા યોજના (PMJJBY)માં નોંધણી કરાવી છે. તેણે વાર્ષિક પ્રીમિયમ તરીકે ₹330 ચૂકવ્યા હતા જેનો અર્થ એ થયો કે રાધા હવે જીવન વીમા વળતર તરીકે ₹2 લાખ મેળવવા પાત્ર છે. તેનાથી તેણીને ફરીથી ઊભા રહેવા, ફરીથી જીવવા અને પોતાનું જીવન નવી રીતે શરૂ કરવાની આશા મળી. રાધાની વાર્તા અપવાદ નથી - તે એક શાંત નાણાકીય ક્રાંતિનો ભાગ છે જે 9 મે, 2015ના રોજ શરૂ થઈ હતી, જ્યારે ભારત સરકારે PMJJBY શરૂ કર્યું હતું. ગરીબ અને વંચિત લોકો માટે જીવન વીમા સુલભ બનાવવાના હેતુથી, આ યોજના તેના મૂળમાં સરળતા અને ગૌરવ સાથે ડિઝાઇન કરવામાં આવી હતી.
2015ના કેન્દ્રીય બજેટમાં આ યોજનાની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી જ્યારે એવું જાણવા મળ્યું હતું કે ફક્ત 20% વસ્તી પાસે કોઈ વીમા કવરેજ છે. PMJJBYનો હેતુ દેશભરમાં જીવન વીમાની પહોંચ વધારવાનો છે. તે એક વર્ષની જીવન વીમા પૉલિસી ઓફર કરે છે, જે દર વર્ષે રિન્યુ કરી શકાય છે, જે કોઈપણ કારણોસર મૃત્યુના કિસ્સામાં કવરેજ પૂરું પાડે છે.
PMJJBYની મુખ્ય વિશેષતાઓ
- કવરેજ: ગ્રાહકના મૃત્યુ (કોઈપણ કારણોસર)ના કિસ્સામાં ₹2 લાખ જીવન વીમો.
- પોષણક્ષમ પ્રીમિયમ: વાર્ષિક માત્ર ₹436, ગ્રાહકના બેંક અથવા પોસ્ટ ઓફિસ ખાતામાંથી ઓટો-ડેબિટ.
- પાત્રતા: નોંધણી માટે 18-50 વર્ષની ઉંમર; 50 વર્ષ પહેલાં જોડાનારાઓ માટે 55 વર્ષની ઉંમર સુધી કવરેજ ચાલુ રહે છે. બચત બેંક અથવા પોસ્ટ ઓફિસ ખાતું હોવું આવશ્યક છે.
- નવીકરણ: વાર્ષિક દર વર્ષે 1 જૂનથી 31 મે સુધી કવરેજ સમયગાળા સાથે.
- સરળ નોંધણી: બેંક શાખાઓ, પોસ્ટ ઓફિસો અથવા ઑનલાઇન પર ઉપલબ્ધ. સંમતિ અને મૂળભૂત KYC (આધાર) જરૂરી છે.
નોંધણી પ્રક્રિયા
PMJJBY શું ખાસ બનાવે છે?
- સાર્વત્રિક ઍક્સેસ: NRI સહિત તમામ પાત્ર ખાતાધારકો માટે ખુલ્લું છે (દાવા INRમાં ચૂકવવામાં આવે છે).
- કોઈ તબીબી તપાસ નહીં: સરળ, મુશ્કેલી-મુક્ત પ્રક્રિયા.
- મૃત્યુના તમામ કારણોને આવરી લે છે: કુદરતી, આકસ્મિક અને કુદરતી આફતો અથવા રોગચાળા દરમિયાન પણ.
- પ્રો-રેટા પ્રીમિયમ: જો તમે વર્ષના મધ્યમાં નોંધણી કરાવો છો, તો તમે ફક્ત બાકીના મહિનાઓ માટે ચૂકવણી કરો છો.
પરિવર્તનની વાર્તાઓ
લાખો ભારતીય પરિવારો માટે PMJJBYનો અર્થ ફક્ત એક નીતિ કરતાં વધુ છે - તેનો અર્થ તેમના સૌથી અંધકારમય સમયમાં ગૌરવ અને આશા છે. ગ્રામીણ બિહારમાં એક નાનો ખેડૂત, ધમધમતા શહેરમાં દરજી, અથવા દૂરના ગામમાં દૈનિક વેતન કામદારની કલ્પના કરો. ફક્ત ₹436 પ્રતિ વર્ષ (લગભગ ₹1.20 પ્રતિ દિવસ) માટે જો દુર્ઘટના આવે તો તેમના પરિવારો નાણાકીય વિનાશથી સુરક્ષિત રહે છે.
આ યોજનાએ ખાસ કરીને મહિલાઓ અને ગ્રામીણ પરિવારોને સશક્ત બનાવ્યા છે:
- 53%થી વધુ લાભાર્થીઓ મહિલાઓ છે.
- 72%થી વધુ લાભાર્થીઓ ગ્રામીણ ભારતના છે.
સિદ્ધિઓનો એક દાયકા
19 માર્ચ, 2025 સુધીમાં આ યોજનામાં 23.36 કરોડ વ્યક્તિઓની નોંધણી થઈ છે અને કુલ 9,37,524 દાવાઓ પ્રાપ્ત થયા છે, જેમાંથી 9,05,139 દાવાઓ સફળતાપૂર્વક વિતરિત કરવામાં આવ્યા છે, જે ₹18,102.78 કરોડ જેટલા છે. આનો અર્થ એ થયો કે દસ વર્ષમાં, 23 કરોડથી વધુ ભારતીયોને આવરી લેવામાં આવ્યા છે, અને 9 લાખથી વધુ પરિવારોને પ્રિયજનના મૃત્યુ પછી સમયસર નાણાકીય સહાય મળી છે.
આગળ જોવું: સુરક્ષાનું વચન
તેના પ્રથમ દાયકામાં PMJJBY એ ભારતમાં જીવન વીમાના લેન્ડસ્કેપને બદલી નાખ્યું છે, તેને ઘરે ઘરે જાણીતો શબ્દ અને સામાજિક સુરક્ષાનો આધારસ્તંભ બનાવ્યો છે. ગરીબ અને સંવેદનશીલ લોકો માટે, તે માત્ર એક નીતિ નથી - તે માનસિક શાંતિ, ગૌરવ અને ગરીબી સામે લડવાનું સાધન છે.
જેમ જેમ ભારત આગળ વધી રહ્યું છે, તેમ તેમ PMJJBY એક સમયે એક પરિવારના જીવનમાં પરિવર્તન લાવવામાં સરળ, સ્કેલેબલ ઉકેલોની શક્તિનો પુરાવો બની ગયું છે.
References:
Click here to see in PDF
AP/IJ/JY/GP/JT
સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો : 
@PIBAhmedabad 
/pibahmedabad1964 
/pibahmedabad 
pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com
(Release ID: 2127849)