સેન્ટ્રલ કન્ઝ્યુમર પ્રોટેક્શન ઓથોરિટી (CCPA) એ અગ્રણી ડિજિટલ માર્કેટપ્લેસને યોગ્ય ફ્રીક્વન્સી ડિસ્ક્લોઝર, લાઇસન્સિંગ માહિતી અથવા ઇક્વિપમેન્ટ ટાઇપ એપ્રુવલ (ETA) વિના ઇ-કોમર્સ પ્લેટફોર્મ પર વોકી-ટોકીઝની સૂચિ અને વેચાણ સામે 13 નોટિસ જારી કરી છે જે ગ્રાહક સુરક્ષા અધિનિયમ, 2019નું ઉલ્લંઘન છે.

આ પ્લેટફોર્મ્સમાં Amazon, Flipkart, Meesho, OLX, TradeIndia , Facebook, Indiamart , VardaanMart, Jiomart, Krishnamart , Chimiya, Talk Pro વોકી ટોકી અને માસ્કમેન રમકડાંનો સમાવેશ થાય છે.

વાયરલેસ ઓપરેટિંગ લાયસન્સની આવશ્યકતા અથવા લાગુ કાયદાઓનું પાલન અંગે ફરજિયાત અને સ્પષ્ટ ખુલાસો કર્યા વિના વોકી-ટોકી ઈ-કોમર્સ પ્લેટફોર્મ પર વેચાઈ રહી છે. વોકી-ટોકી માટેની પ્રોડક્ટ લિસ્ટિંગમાં એ સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું નથી કે ઉપકરણને ઉપયોગ માટે સંબંધિત સત્તાધિકારી પાસેથી લાઇસન્સની જરૂર છે કે નહીં. ફ્રીક્વન્સી રેન્જ, ભારતીય ટેલિગ્રાફ એક્ટ, 1885 હેઠળ લાઇસન્સિંગ જવાબદારીઓ, અથવા વાયરલેસ ટેલિગ્રાફી એક્ટ, 1933 અને લો પાવર, વેરી લો પાવર શોર્ટ રેન્જ રેડિયો ફ્રીક્વન્સી ડિવાઇસ (લાઇસન્સિંગ આવશ્યકતામાંથી મુક્તિ) નિયમો, 2018 અને અનધિકૃત ઉપયોગના સંભવિત કાનૂની પરિણામો જેવી વિગતોની અવગણના, ગ્રાહકોને એવું માનવામાં ગેરમાર્ગે દોરે છે કે ઉપકરણો સામાન્ય લોકો દ્વારા મુક્તપણે ચલાવવા યોગ્ય છે.

વધુમાં, ગ્રાહક સુરક્ષા (ઈ-કોમર્સ) નિયમો, 2020 મુજબ, માર્કેટપ્લેસ ઈ-કોમર્સ એન્ટિટીઓને સ્પષ્ટ અને સુલભ માહિતી પ્રદાન કરવાની જરૂર છે. જે ગ્રાહકોને ખરીદી પહેલાના તબક્કે જાણકાર નિર્ણયો લેવા સક્ષમ બનાવે છે. આવશ્યક નિયમનકારી જાહેરાતોની ગેરહાજરીમાં બિન-અનુપાલન વાયરલેસ ઉપકરણોનું વેચાણ ગ્રાહકોને ગેરમાર્ગે દોરે છે અને કાયદાકીય જવાબદારીઓનું ગંભીર ઉલ્લંઘન દર્શાવે છે.

સેન્ટ્રલ ઓથોરિટીએ અવલોકન કર્યું કે ઘણા પ્લેટફોર્મ વોકી-ટોકીના વેચાણને મંજૂરી આપી રહ્યા હતા:

• ફ્રિકવન્સી શ્રેણી સ્પષ્ટ રીતે સ્પષ્ટ કર્યા વિના;
• વાયરલેસ પ્લાનિંગ એન્ડ કોઓર્ડિનેશન (WPC) વિંગ તરફથી માન્ય ઇક્વિપમેન્ટ ટાઇપ એપ્રુવલ (ETA) વિના અને
• ગ્રાહકોને લાઇસન્સિંગ આવશ્યકતાઓની યોગ્ય જાહેરાત વિના.

પ્રારંભિક વિશ્લેષણમાં આ પ્લેટફોર્મ્સ પર આવી લિસ્ટિંગનો ભયાનક જથ્થો બહાર આવ્યો છે. જેમાં એમેઝોન પર આશરે 467, ફ્લિપકાર્ટ પર 314, મીશો પર 489 અને ટ્રેડઇન્ડિયા પર 423નો સમાવેશ થાય છે, જે આ મુદ્દાના વ્યાપક પ્રમાણને દર્શાવે છે. તેથી, સેન્ટ્રલ ઓથોરિટીએ દરેક વિક્રેતાના નામ અને સંપર્ક વિગતો, વોકી-ટોકી ઉપકરણોના પ્રોડક્ટ URL અને લિસ્ટિંગ ID, ફ્રીક્વન્સી સ્પષ્ટીકરણોની વિગતો અને લિસ્ટિંગ પર પ્રદર્શિત કોઈપણ લાઇસન્સિંગ માહિતી, આ ઉત્પાદનો માટે ETA/WPC પ્રમાણપત્ર વિગતો એકત્રિત કરવામાં આવી છે કે ચકાસવામાં આવી છે કે કેમ; અને જાન્યુઆરી 2023 થી આજ સુધી પ્રતિ લિસ્ટિંગ વેચાયેલા યુનિટ્સની સંખ્યા અંગે માહિતી માંગી છે.

વધુમાં, ઈ-કોમર્સ સંસ્થાઓ દ્વારા હાલની કાનૂની જોગવાઈઓનું સતત પાલન ન થવાને કારણે, સેન્ટ્રલ કન્ઝ્યુમર પ્રોટેક્શન ઓથોરિટી (CCPA)એ કાયદાનું પાલન સુનિશ્ચિત કરવા અને ગ્રાહક હિતોનું રક્ષણ કરવા માટે ચોક્કસ માર્ગદર્શિકા જારી કરવી અનિવાર્ય ગણાવી છે. આ માર્ગદર્શિકા ગ્રાહક સુરક્ષા અધિનિયમ, 2019ની કલમ 18(2)(l) હેઠળ જારી કરવામાં આવશે. ઈ-કોમર્સ પ્લેટફોર્મ પર વોકી-ટોકી સહિત લાયસન્સ પ્રાપ્ત ફ્રીક્વન્સી રેન્જ વાયરલેસ ટેલિગ્રાફી ઉપકરણોના ગેરકાયદેસર વેચાણ અને ઉપયોગના નિવારણ અને નિયમન માટેની માર્ગદર્શિકા, 2025 ટૂંક સમયમાં જાહેર ટિપ્પણીઓ/સૂચનો/પ્રતિસાદ માટે ગ્રાહક બાબતોના વિભાગની વેબસાઇટ પર મૂકવામાં આવશે. આ સંદર્ભમાં ગૃહ મંત્રાલય અને ટેલિકોમ્યુનિકેશન વિભાગને તેમના મૂલ્યવાન સૂચનો મેળવવા માટે એક પત્ર લખવામાં આવ્યો છે.

 આ ડ્રાફ્ટ માર્ગદર્શિકાનો હેતુ છે:

• આવા ઉત્પાદનોની યાદી બનાવતા પહેલા પ્લેટફોર્મ દ્વારા યોગ્ય તપાસની ખાતરી કરો;
• વિક્રેતા ઓળખપત્રો અને પ્રમાણપત્રની મેન્ડેટ ચકાસણી;
• અનધિકૃત સૂચિઓ માટે સ્વચાલિત દેખરેખ અને દૂર કરવાની પદ્ધતિઓ રજૂ કરો;
• યોગ્ય જાહેરાતો દ્વારા ગ્રાહક જાગૃતિને પ્રોત્સાહન આપવું; અને
• પાલન ન કરવાના કિસ્સામાં દંડ અને પ્લેટફોર્મ જવાબદારી લાગુ કરો

આ પહેલને અનુરૂપ, ભારત સરકારના ગ્રાહક બાબતોના વિભાગે 03.05.2025ના રોજ વાયરલેસ સંચાર ઉપકરણોના ગેરકાયદેસર વેચાણને રોકવા માટે નિયમનકારી આવશ્યકતાઓ, અપેક્ષિત પાલન અને પ્લેટફોર્મ જવાબદારી વિશે સંવેદનશીલ બનાવવા માટે ઈ-કોમર્સ અને OTT પ્લેટફોર્મ્સને સામેલ કરીને હિસ્સેદારોની પરામર્શ બેઠકનું આયોજન કર્યું હતું. હિસ્સેદારોની પરામર્શ બેઠક દરમિયાન, સહભાગીઓને જાગૃત કરવામાં આવ્યા હતા કે જ્યાં કાયદો ઉત્પાદનના વેચાણ અને કબજા અંગે ચોક્કસ જોગવાઈઓ અથવા વિગતો સૂચવે છે, ત્યાં આવી કાનૂની આવશ્યકતાઓનું કડક પાલન કરવું આવશ્યક છે. ઈ-કોમર્સ પ્લેટફોર્મ્સને તેમના પ્લેટફોર્મ પર સૂચિઓનું સક્રિયપણે નિરીક્ષણ કરવા અને લાગુ કાયદા, નિયમો અને માર્ગદર્શિકાનું પાલન કરવામાં નિષ્ફળ રહેલા તમામ વિક્રેતાઓને તાત્કાલિક ડિલિસ્ટ કરવા નિર્દેશ આપવામાં આવ્યો હતો. ગ્રાહક બાબતોના વિભાગના સચિવ શ્રીમતી નિધિ ખરેના અધ્યક્ષપદ હેઠળ યોજાયેલી આ બેઠકમાં એમેઝોન, ફ્લિપકાર્ટ, મીશો, ઇન્ડિયામાર્ટ અને મેટા સહિત વિવિધ ઇ-કોમર્સ પ્લેટફોર્મ્સે હાજરી આપી હતી .

સેન્ટ્રલ ઓથોરિટીએ ઈ-કોમર્સ એન્ટિટીઝ પર દેખરેખ રાખવામાં સતત સક્રિય અભિગમ અપનાવ્યો છે. ઓનલાઈન પ્લેટફોર્મ પર મોટર વાહનોના મહત્વપૂર્ણ સલામતી ઘટકોના ગેરકાયદેસર વેચાણ અંગે માર્ગ પરિવહન અને ધોરીમાર્ગ મંત્રાલય તરફથી મળેલા સંદેશાવ્યવહારના આધારે, CCPA એ તાત્કાલિક કાર્યવાહી શરૂ કરી અને ઈ-કોમર્સ પ્લેટફોર્મ્સને કાર સીટ બેલ્ટ એલાર્મ સ્ટોપર ક્લિપ્સ અને સંબંધિત મોટર વાહન ઘટકોને ડિલિસ્ટ કરવા માટે એક સલાહકાર જારી કર્યો. આ હસ્તક્ષેપના પરિણામે, વિવિધ ઈ-કોમર્સ પ્લેટફોર્મ પરથી આવી કુલ 13,118 સૂચિઓ દૂર કરવામાં આવી હતી.

CCPA દેશભરના ગ્રાહકો માટે વાજબી, સલામત અને પારદર્શક ડિજિટલ માર્કેટપ્લેસ સુનિશ્ચિત કરવાની તેની પ્રતિબદ્ધતાને પુનઃપુષ્ટિ આપે છે.

AP/IJ/GP/JD

(Release ID: 2127975) Visitor Counter : 2