14 મે 2025ના રોજ પ્રકાશિત થયેલા ધ ટાઇમ્સ ઓફ ઇન્ડિયાના નવી દિલ્હી સંસ્કરણમાં, ટાઇમ્સ ટેકનીસ વિભાગ (પૃષ્ઠ 24) હેઠળ, 14 એપ્રિલ 2016ના રોજ ધ ટાઇમ્સ ઓફ ઇન્ડિયા દ્વારા મૂળરૂપે એક કાર્ટૂન પ્રકાશિત થયું હતું જેમાં લખ્યું હતું: “ગ્રામ પંચાયતો નિષ્ફળ ગઈ. અમારી પાસે ઇન્સ્ટાગ્રામ પંચાયતો છે. ”

પંચાયતી રાજ મંત્રાલય જણાવે છે કે "ગ્રામ પંચાયતો નિષ્ફળ ગઈ. અમારી પાસે ઇન્સ્ટાગ્રામ પંચાયતો છે" વાક્ય જમીની વાસ્તવિકતાઓ અથવા વર્ષોથી પંચાયતી રાજ પ્રણાલીને મજબૂત બનાવવામાં અત્યાર સુધી થયેલી નોંધપાત્ર પ્રગતિઓને પ્રતિબિંબિત કરતું નથી. મંત્રાલયનું માનવું છે કે જ્યારે વ્યંગ મીડિયામાં તેનું સ્થાન ધરાવે છે, ત્યારે લોકશાહી સંસ્થાઓના પ્રદર્શન વિશે આવા વ્યાપક સામાન્યીકરણો ભારતમાં પાયાના સ્તરે થઈ રહેલા પરિવર્તનકારી કાર્યને વિશે ગેરમાન્યતાઓ તરફ દોરી શકે છે. ભારતમાં એક મજબૂત PRI સિસ્ટમ બનાવવા માટે 14 લાખથી વધુ મહિલા સભ્યો સહિત પંચાયતોના 32 લાખથી વધુ ચૂંટાયેલા પ્રતિનિધિઓના અનુકરણીય કાર્યને ઘણીવાર વધુ પડતા સરળ ચિત્રણ સાથે ઓછું અથવા ખોટી રીતે રજૂ કરવામાં આવે છે.

તાજેતરના ભૂતકાળમાં મળેલી વિવિધ સિદ્ધિઓમાં, MoPRની મેરી પંચાયત મોબાઇલ એપ્લિકેશન (જેમ્સ ઓફ ડિજિટલ ઇન્ડિયા એવોર્ડ 2024 થી માન્યતા પ્રાપ્ત) નાગરિકોને વાસ્તવિક સમયમાં પંચાયત-સ્તરની માહિતી મેળવવા માટે સશક્ત બનાવે છે. જે વધુ જાહેર જોડાણને પ્રોત્સાહન આપે છે. આ ફક્ત સમુદાય ભાગીદારીને મજબૂત બનાવતું નથી. પરંતુ ભારત જે લોકશાહી મૂલ્યો માટે ભૂમિગત સ્તરે ઉભરી આવે છે તેને પણ સમૃદ્ધ બનાવે છે. ગ્રામ માનચિત્ર, ભાષિની અને ભારત હવામાન વિભાગ (IMD) જેવા પ્લેટફોર્મ સાથે એકીકરણથી વધુ સારી આપત્તિ તૈયારી અને આજીવિકા સ્થિતિસ્થાપકતા માટે આયોજન, બહુભાષી ઍક્સેસ અને હાઇપરલોકલ હવામાન આગાહીમાં ગ્રામ પંચાયત ક્ષમતાઓમાં અનેકગણો વધારો થયો છે. 2018-19માં શરૂ કરાયેલ અને ત્યારબાદ 2022-23થી સુધારેલા 'રાષ્ટ્રીય ગ્રામ સ્વરાજ અભિયાન (RGSA)' ની મુખ્ય યોજના હેઠળ, તમામ સ્તરે 2.50 લાખથી વધુ પંચાયતી રાજ સંસ્થાઓ (PRI)ના 3.65 કરોડથી વધુ પંચાયત પ્રતિનિધિઓ અને કાર્યકર્તાઓ (સંચિત)ની તાલીમ અને ક્ષમતા નિર્માણ પૂર્ણ થયું છે. આમ ગ્રામીણ ભારતનો ચહેરો બદલી રહ્યા છે. તે પાયાના સ્તરે મજબૂત નેતૃત્વને સક્ષમ બનાવ્યું છે.

eGramSwaraj દ્વારા કાર્યરત 2.5 લાખથી વધુ પંચાયતો, PFMS દ્વારા રીઅલ-ટાઇમ ચૂકવણીઓ, રાષ્ટ્રીય સંપત્તિ નિર્દેશિકા (NAD) દ્વારા સંપત્તિ વ્યવસ્થાપન, સર્વિસપ્લસ દ્વારા નાગરિક-કેન્દ્રિત સેવાઓ, નાગરિક ચાર્ટર અપનાવવા, ઓનલાઈન સેવા વિતરણ પદ્ધતિઓનો વિસ્તરણ, ગ્રામ પંચાયત-સ્તરની હવામાન આગાહીની ઉપલબ્ધતા, અત્યાધુનિક પંચાયત ભવનોનું નિર્માણ અને પોતાના સ્ત્રોતની આવક એકત્રીકરણમાં વધારા સાથે, ગ્રામ પંચાયતો આજે "વિકસિત ભારત 2047"ના વિઝન તરફ નિર્ણાયક અને સફળતાપૂર્વક આગળ વધી રહી છે. ભારતમાં PRI સિસ્ટમ ટેકનોલોજીકલ એકીકરણ, પર્યાવરણીય ટકાઉપણું, ભાષાકીય સમાવેશકતા અને સમુદાય ભાગીદારી દ્વારા ચિહ્નિત સમાવિષ્ટ વિકાસમાં ખૂબ ફાળો આપે છે.

આજે, ભારતમાં ગ્રામ પંચાયતો ડિજિટલ, સ્માર્ટ અને આત્મનિર્ભર બનવા તરફ પ્રયાસ કરી રહી છે. MoPR દ્વારા તાજેતરમાં રજૂ કરાયેલી ત્રણ ભાગની ડિજિટલ શ્રેણી 'ફુલેરા કા પંચાયતી રાજ' પ્રત્યેનો જાહેર પ્રતિસાદ સ્પષ્ટપણે દેશમાં પંચાયત-આગેવાની હેઠળની શાસન વ્યવસ્થામાં જાહેર હિત, જાગૃતિ અને વિશ્વાસમાં વધારો દર્શાવે છે. ગ્રામ પંચાયતો નિષ્ફળ ગઈ છે, તે દૃષ્ટિકોણ ભૂલભરેલો છે, તેના બદલે તેઓ સ્થાનિક સ્વ-શાસનની જીવંત સંસ્થાઓ છે. જે ટકાઉ વિકાસ અને સહભાગી લોકશાહીના લક્ષ્યોને પ્રાપ્ત કરવા માટે જરૂરી છે.

AP/IJ/GP/JD