Press Release:Press Information Bureau

રેલવે મંત્રાલય

અમૃત ભારત સ્ટેશન યોજના : ભારતીય રેલ માળખા માટે એક નવો યુગ

Posted On: 20 MAY 2025 8:53PM by PIB Ahmedabad

પરિચય

22 મેના રોજ, પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદી રાજસ્થાનના બિકાનેરથી 18 રાજ્યોમાં 103 અમૃત ભારત સ્ટેશનોનું ઉદ્ઘાટન કરશે.

રેલવે સ્ટેશનો લાંબા સમયથી ભારતીય નગરો અને શહેરોના હૃદયના ધબકારા રહ્યા છે, જે વાર્તાઓ, યાદો અને ગતિવિધિઓથી ભરેલા છે. જ્યારે તેઓએ વર્ષોથી લાખો લોકોની વિશ્વાસુપણે સેવા કરી છે,. ત્યારે આમાંની ઘણી જગ્યાઓ મોટાભાગે યથાવત રહી છે, શાંતિથી એક નવા અધ્યાયની રાહ જોઈ રહી છે. તે ક્ષણ આવી ગઈ છે.

અમૃત ભારત સ્ટેશન યોજના એ સમગ્ર ભારતમાં રેલવે સ્ટેશનોને તબક્કાવાર રીતે સુધારવા માટે એક લાંબા ગાળાની યોજના છે. આ યોજના હેઠળ, દરેક સ્ટેશન માટે વિગતવાર યોજનાઓ બનાવવામાં આવે છે અને દરેક સ્ટેશનની જરૂરિયાતોના આધારે તબક્કાવાર કાર્ય કરવામાં આવે છે.

ધ્યેય સ્ટેશનોને સ્વચ્છ, વધુ આરામદાયક અને ઉપયોગમાં સરળ બનાવવાનો છે. આમાં પ્રવેશ અને બહાર નીકળવાના સ્થળો, વેઇટિંગ હોલ, શૌચાલય, પ્લેટફોર્મ અને છત સુધારવાનો સમાવેશ થાય છે. જ્યાં જરૂર હોય ત્યાં લિફ્ટ, એસ્કેલેટર અને મફત વાઇ-ફાઇ જેવી સુવિધાઓ ઉમેરવામાં આવે છે. મુસાફરોને મદદ કરવા માટે વધુ સારા સંકેતો અને માહિતી પ્રણાલીઓ પણ છે. કેટલાક સ્ટેશનો પર એક્ઝિક્યુટિવ લાઉન્જ અને બિઝનેસ મીટિંગ માટે ખાસ વિસ્તારો હશે.' વન સ્ટેશન વન પ્રોડક્ટ' યોજના હેઠળ કિઓસ્ક પર સ્થાનિક ઉત્પાદનો વેચવામાં આવશે અને સ્ટેશનોને વધુ હરિયાળા અને વધુ આકર્ષક બનાવવાના પ્રયાસો કરવામાં આવશે.

' વન સ્ટેશન વન પ્રોડક્ટ ' ખ્યાલનો ઉદ્દેશ્ય દેશભરના રેલવે સ્ટેશનો પર પ્રદર્શન અને વેચાણ આઉટલેટ્સ પૂરા પાડીને ભારતના સ્વદેશી અને વિશિષ્ટ ઉત્પાદનો અને હસ્તકલાને પ્રોત્સાહન આપવાનો છે. આ ઉત્પાદનો સ્થળને અનુરૂપ હશે. જેમાં સ્વદેશી આદિવાસીઓ દ્વારા બનાવેલી કલાકૃતિઓ, સ્થાનિક વણકર દ્વારા હાથવણાટ, હસ્તકલા, ચિકનકારી અને ઝરી-ઝરદોઝીનું કામ અથવા મસાલા ચા, કોફી અને અન્ય પ્રોસેસ્ડ/સેમી પ્રોસેસ્ડ ખાદ્ય પદાર્થો/ઉત્પાદનોનો સમાવેશ થાય છે જે આ વિસ્તારમાં સ્વદેશી રીતે ઉગાડવામાં આવે છે. [1]

અમૃત ભારત મિશન યોજના સ્ટેશન બિલ્ડીંગોને અપગ્રેડ કરવા, શહેરના બંને બાજુઓને સ્ટેશન દ્વારા જોડવા અને બસો અને મેટ્રો જેવા અન્ય પરિવહન વિકલ્પો સાથે સ્ટેશનોને જોડવા પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. અપંગ વ્યક્તિઓ માટે સ્ટેશનોને અનુકૂળ બનાવવા માટે ખાસ કાળજી લેવામાં આવી રહી છે. પર્યાવરણને અનુકૂળ ઉકેલો, અવાજ-મુક્ત ટ્રેક અને વધુ સારું આયોજન પણ સુધારાઓનો એક ભાગ છે. લાંબા ગાળે, સ્ટેશનોને ગતિશીલ શહેર કેન્દ્રોમાં ફેરવવાનો ઉદ્દેશ્ય છે જે ફક્ત મુસાફરી ઉપરાંત ઘણા હેતુઓ પૂરા પાડે છે. [2]

અમૃત ભારત સ્ટેશન યોજના ભારતીય રેલવે દ્વારા લાખો મુસાફરો માટે મુસાફરીનો અનુભવ વધારવા માટે તેના માળખાગત સુવિધાઓને આધુનિક બનાવવાના એક સંકલિત પ્રયાસને દર્શાવે છે. આ યોજનામાં સૌંદર્યલક્ષી રીતે ડિઝાઇન કરાયેલા રવેશ, રિસર્ફેસ પ્લેટફોર્મ, સુંદર લેન્ડસ્કેપિંગ, છત પ્લાઝા, કિઓસ્ક, ફૂડ કોર્ટ, બાળકોના રમતના ક્ષેત્ર સહિત આધુનિક મુસાફરોની સુવિધાઓનું નિર્માણ કરવાનો સમાવેશ થાય છે. સરળ ઍક્સેસ સુનિશ્ચિત કરવાના પ્રયાસોમાં રસ્તાઓ પહોળા કરવા, અનિચ્છનીય માળખાં દૂર કરવા, સારી રીતે ડિઝાઇન કરેલા સાઇનેજ સ્થાપિત કરવા, સમર્પિત રાહદારી માર્ગો સ્થાપિત કરવા અને પાર્કિંગ સુવિધાઓ વધારવા, સુધારેલી લાઇટિંગ વ્યવસ્થાનો સમાવેશ થાય છે.

અમૃત ભારત સ્ટેશન યોજનાની એક મહત્વપૂર્ણ વિશેષતા એ છે કે પુનઃવિકસિત સ્ટેશન ઇમારતોની ડિઝાઇન સ્થાનિક સંસ્કૃતિ, વારસો અને સ્થાપત્યથી પ્રેરિત છે. ઉદાહરણ તરીકે, અમદાવાદ સ્ટેશન મોઢેરા સૂર્ય મંદિરથી પ્રેરણા લે છે, જ્યારે દ્વારકા સ્ટેશન દ્વારકાધીશ મંદિરથી પ્રેરિત છે . ગુરુગ્રામ સ્ટેશન IT થીમ ધરાવશે, જ્યારે ઓડિશામાં બાલેશ્વર સ્ટેશન ભગવાન જગન્નાથ મંદિરની થીમ પર ડિઝાઇન કરવામાં આવશે. તમિલનાડુના કુંભકોણમ સ્ટેશન પર ચોલ સ્થાપત્યનો પ્રભાવ મોટા પાયે જોવા મળશે. [3]

અમૃત ભારત સ્ટેશન યોજના 2021માં શરૂ થઈ હતી, જ્યારે ગાંધીનગર આધુનિકીકરણ કરાવનાર પ્રથમ રેલવે સ્ટેશન બન્યું, જે તમામ આધુનિક સુવિધાઓ અને ફાઇવ સ્ટાર હોટેલથી સજ્જ હતું. પાછળથી તે જ વર્ષે, રાણી કમલાપતિ રેલવે સ્ટેશન, જે અગાઉ હબીબગંજ તરીકે ઓળખાતું હતું, તેણે એક નવો દેખાવ આપવામાં આવ્યો. [4]

સુગમ્ય ભારત મિશન" અથવા ભારત સરકારના 'સુગમ્ય ભારત અભિયાન' ના ભાગ રૂપે, દિવ્યાંગો ( દિવ્યાંગજનો ) અને ઓછી ગતિશીલતા ધરાવતા મુસાફરો માટે તેના રેલવે સ્ટેશનોને સુલભ બનાવવા માટે પ્રતિબદ્ધ છે. માર્ગદર્શિકામાં દિવ્યાંગો અને ઓછી ગતિશીલતા ધરાવતા મુસાફરો માટે પ્રવેશ રેમ્પ, સુલભ પાર્કિંગ, ઓછી ઊંચાઈવાળા ટિકિટ કાઉન્ટર/સહાય બૂથ, શૌચાલય, પીવાના પાણીના બૂથ, રેમ્પ/લિફ્ટ સાથે સબવે/ફૂટ ઓવર બ્રિજ, બ્રેઇલ સાઇનેજ સહિત પ્રમાણભૂત સાઇનેજ અને દૃષ્ટિ ક્ષતિ માટે સ્પર્શ માર્ગો વગેરે જેવી સુવિધાઓની જોગવાઈઓનો સમાવેશ થાય છે. [5]

દિવ્યાંગજન અને ઓછી ગતિશીલતા ધરાવતા મુસાફરો માટે સ્ટેશનો પર સુવિધાઓ અંગેની માર્ગદર્શિકાના ભાગ રૂપે શ્રેણીઓનું વિહંગાવલોકન-

[6]

નિષ્કર્ષ

અમૃત ભારત સ્ટેશન યોજના ભારતના રેલવે માળખાને એક વિકસતા અને આધુનિક રાષ્ટ્રની જરૂરિયાતોને પૂર્ણ કરવા માટે પરિવર્તન તરફ એક મોટું પગલું છે. મુસાફરોના આરામ, સ્થાનિક સંસ્કૃતિ, ટકાઉપણું અને વધુ સારી કનેક્ટિવિટી પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને, આ યોજના રેલવે સ્ટેશન શું હોઈ શકે તે ફરીથી વ્યાખ્યાયિત કરી રહી છે. હવે ફક્ત ટ્રેન પકડવાની જગ્યાઓ નથી, આ સ્ટેશનો સ્વચ્છ, સુલભ અને ગતિશીલ જગ્યાઓ બની રહ્યા છે. જે તેમના શહેરોની ભાવનાને પ્રતિબિંબિત કરે છે. આ યોજના સમાવિષ્ટ અને ભવિષ્ય માટે તૈયાર વિકાસ માટે સરકારની મજબૂત પ્રતિબદ્ધતાને પ્રતિબિંબિત કરે છે. ભારતીય રેલવે ફક્ત ગતિમાન કરતી નથી; તે એક દ્રષ્ટિકોણ સાથે આગળ વધી રહ્યું છે.