એવી દુનિયાની કલ્પના કરો જ્યાં ગુણવત્તાયુક્ત દવાઓ એક કપ ચા કરતાં પણ ઓછી કિંમતની હોય અને જીવનરક્ષક દવાઓ દરેક ગામમાં ઉપલબ્ધ હોય. આ વાસ્તવિકતા ભારત બનાવી રહ્યું છે. 2014 થી 2024 સુધી ફાર્મા ક્ષેત્ર વૈશ્વિક આરોગ્યસંભાળ અગ્રણીમાં પરિવર્તિત થયું છે, જે સસ્તું, નવીન અને સમાવિષ્ટ છે. આગળ જોતાં, ફિચ ગ્રુપના ઇન્ડિયા રેટિંગ્સના નિષ્ણાતો એપ્રિલ 2025માં આવક વાર્ષિક ધોરણે 7.8% વધવાની અપેક્ષા રાખે છે, જેનું મુખ્ય કારણ મજબૂત માંગ અને નવા ઉત્પાદનો છે.

ભારતનો ફાર્માસ્યુટિકલ ઉદ્યોગ વૈશ્વિક સ્તરે વિશાળ છે, જે જથ્થાની દ્રષ્ટિએ ત્રીજા ક્રમે અને મૂલ્યની દ્રષ્ટિએ 14માં ક્રમે છે. તે જેનેરિક દવાઓનો સૌથી મોટો સપ્લાયર છે, જે વિશ્વના 20% પુરવઠો પૂરો પાડે છે અને સસ્તી રસીઓમાં મુખ્ય ખેલાડી છે. 2023-24માં આ ક્ષેત્રનું ટર્નઓવર ₹4,17,345 કરોડ સુધી પહોંચવાનો અંદાજ છે. જે છેલ્લા પાંચ વર્ષથી વાર્ષિક 10%થી વધુના દરે સતત વધી રહ્યું છે. સામાન્ય માણસ માટે આનો અર્થ એ છે કે ઓછી કિંમતે વધુ દવાઓ, સારી આરોગ્યસંભાળ અને દેશભરમાં ફેક્ટરીઓ અને પ્રયોગશાળાઓમાં નોકરીઓ છે. નાના શહેરોથી લઈને મોટા શહેરો સુધી, ભારતનો ફાર્મા વિકાસ તકોનું સર્જન કરી રહ્યો છે અને જીવન બચાવી રહ્યો છે.

સરકારની સ્માર્ટ યોજનાઓ આ સફળતાનો આધાર છે. પ્રધાનમંત્રી ભારતીય જનઔષધિ પરિયોજના (PMBJP) 15,479 જન ઔષધિ કેન્દ્રો ચલાવે છે. જે બ્રાન્ડેડ દવાઓ કરતાં 80% ઓછી કિંમતે જેનરિક દવાઓ પૂરી પાડે છે. હૃદયની દવા જે એક સમયે ₹500ની હતી, તે હવે ₹100માં મળી શકે છે! ફાર્માસ્યુટિકલ્સ માટે ₹15,000 કરોડની ઉત્પાદન-સંલગ્ન પ્રોત્સાહન (PLI) યોજના ભારતમાં જ કેન્સર અને ડાયાબિટીસની દવાઓ જેવી ઉચ્ચ કક્ષાની દવાઓ બનાવવાના 55 પ્રોજેક્ટ્સને સમર્થન આપે છે. ₹6,940 કરોડની બીજી PLI યોજના પેનિસિલિન G જેવા કાચા માલ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે, જે આયાતની આપણી જરૂરિયાત ઘટાડે છે. ₹3,420 કરોડની સહાય સાથે તબીબી ઉપકરણો માટે PLI MRI મશીનો અને હૃદય પ્રત્યારોપણ જેવા ઉપકરણોના ઉત્પાદનને વેગ આપી રહ્યું છે.

ત્યારબાદ દવાઓ સસ્તી અને ઝડપી બનાવવા માટે ગુજરાત, હિમાચલ પ્રદેશ અને આંધ્ર પ્રદેશમાં મેગા હબ બનાવવા માટે 3,000 કરોડ રૂપિયાના ખર્ચે બલ્ક ડ્રગ પાર્કને પ્રોત્સાહન આપવાની યોજના છે. 500 કરોડના ખર્ચે ફાર્માસ્યુટિકલ્સ ઉદ્યોગને મજબૂત બનાવવા (SPI) યોજના સંશોધન અને પ્રયોગશાળાઓને અપગ્રેડ કરવા માટે ભંડોળ પૂરું પાડે છે, જેનાથી ભારતીય કંપનીઓને વૈશ્વિક સ્તરે સ્પર્ધા કરવામાં મદદ મળે છે. આ પ્રયાસોનો અર્થ એ છે કે દવાઓ ભારતમાં, ભારત માટે અને વિશ્વ માટે બનાવવામાં આવે છે, જેનાથી કિંમત ઓછી અને ગુણવત્તા ઊંચી રહે છે.

ભારતનું ફાર્મા ક્ષેત્ર યુનિસેફની 55-60% રસીઓ પૂરી પાડે છે, DPT (ડિપ્થેરિયા, પેર્ટ્યુસિસ અને ટિટાનસ) રસીની WHOની માંગના 99%, BCG (બેસિલસ કેલ્મેટ-ગ્યુરિન એ મુખ્યત્વે ટીબી સામે વપરાતી રસી છે) માટે 52% અને ઓરી માટે 45% માંગ પૂરી કરે છે. આફ્રિકાથી અમેરિકા સુધી ભારતીય રસીઓ લાખો લોકોના જીવ બચાવે છે. દેશમાં આ યોજનાઓ ફેક્ટરી કામદારોથી લઈને વૈજ્ઞાનિકો સુધી, યુવા ભારતીયો માટે રોજગારીનું સર્જન કરે છે. વિદેશી રોકાણકારો ફક્ત 2023-24માં ₹12,822 કરોડનું રોકાણ કરી રહ્યા છે કારણ કે તેઓને ભારતની ક્ષમતા દેખાઈ રહી છે. સરકાર તબીબી ઉપકરણો અને ગ્રીનફિલ્ડ ફાર્મા પ્રોજેક્ટ્સમાં 100% વિદેશી રોકાણનું સ્વાગત કરે છે, જે ભારતને વૈશ્વિક કંપનીઓ માટે આકર્ષણનું કેન્દ્ર બનાવે છે.

ભારતનું ફાર્માસ્યુટિકલ ક્ષેત્ર ફક્ત એક ઉદ્યોગ જ નથી: તે એક જીવનરેખા છે. પીએમબીજેપી, પીએલઆઈ અને બલ્ક ડ્રગ પાર્ક જેવી યોજનાઓ સાથે, મોદી સરકાર ખાતરી કરી રહી છે કે આરોગ્યસંભાળની વાત આવે ત્યારે કોઈ પણ પાછળ ન રહે. જન ઔષધિ કેન્દ્રો પર સસ્તી દવાઓથી લઈને વિશ્વભરમાં પહોંચતી રસીઓ સુધી, ભારત એક સ્વસ્થ, આત્મનિર્ભર ભવિષ્યનું નિર્માણ કરી રહ્યું છે. જેમ જેમ આપણે અમૃત કાળમાં પ્રવેશ કરીશું, દરેક ભારતીય એવા રાષ્ટ્ર પર ગર્વ અનુભવી શકે છે જે ઉપચાર કરે છે, નવીનતા લાવે છે અને નેતૃત્વ કરે છે. આરોગ્યસંભાળનું ભવિષ્ય અહીં છે, અને તે ગર્વથી ભારતીય છે!

સંદર્ભ

• https://www.pib.gov.in/PressReleseDetailm.aspx?PRID=2121425
• https://static.pib.gov.in/WriteReadData/specificdocs/documents/2025/jan/doc202516481901.pdf
• https://www.pib.gov.in/PressReleseDetailm.aspx?PRID=2121425#_ftn4
• https://www.pib.gov.in/PressReleaseIframePage.aspx?PRID=2085345

PDF માટે અહીં ક્લીક કરો.

 

AP/IJ/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com

(Release ID: 2130163)