તાજેતરમાં પ્રકાશિત થયેલા સમાચાર લેખના સંદર્ભમાં, તામિલનાડુના શિવગંગા જિલ્લાના કિલાડી ખોદકામના અહેવાલ પ્રકાશન અંગે મીડિયાના એક વિભાગ દ્વારા, નીચેનાને ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ તરફથી પ્રતિભાવ અને અસ્વીકરણ તરીકે ગણવામાં આવે છે અને કૃપા કરીને સંબંધિત મીડિયા પ્રકાશનોમાં તાત્કાલિક પ્રકાશિત કરવામાં આવે.

ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ નિયમિતપણે ડિરેક્ટર જનરલ, ASI ના નેજા હેઠળ ખોદકામ કરાયેલા સ્થળોના અહેવાલો પ્રકાશિત કરે છે. આ પાસા પર ખૂબ ભાર મૂકવામાં આવે છે, કારણ કે દરેક ખોદકામ કાર્ય પર ઘણો સમય, શક્તિ અને નાણાં ખર્ચવામાં આવે છે અને ખોદકામ કાર્યનો મૂળભૂત હેતુ અન્યથા અધૂરો રહે છે.

એક નિશ્ચિત પ્રક્રિયામાં, ખોદકામ કરનારાઓ દ્વારા અહેવાલો સબમિટ કર્યા પછી, તે પછી વિવિધ વિષય નિષ્ણાતોને મોકલવામાં આવે છે, જેમને પ્રકાશન માટે અહેવાલોની ચકાસણી કરવા વિનંતી કરવામાં આવે છે. વિષય નિષ્ણાતો દ્વારા સૂચવવામાં આવેલા વિવિધ ફેરફારો ખોદકામ કરનારાઓ દ્વારા કરવામાં આવે છે અને અંતે પ્રકાશન માટે ફરીથી સબમિટ કરવામાં આવે છે. ત્યારબાદ આને ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ (MASI)ના સંસ્મરણો તરીકે પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે.

કીલાડી રિપોર્ટના કિસ્સામાં પણ આ જ પ્રક્રિયા અપનાવવામાં આવી હતી, જેમાં રિપોર્ટને ચકાસણી માટે નિષ્ણાતોને મોકલવામાં આવ્યો હતો. તે મુજબ, કીલાડીના ખોદકામ કરનારને તેમના દ્વારા રજૂ કરાયેલ ડ્રાફ્ટ રિપોર્ટમાં જરૂરી સુધારા કરવા માટે નિષ્ણાતોના સૂચનો જણાવવામાં આવ્યા છે, પરંતુ તેમણે આજ સુધી સુધારો કર્યો નથી.

મીડિયાના એક ભાગમાં પ્રસારિત થતી વાત  ભ્રામક, ખોટી છે અને તેને સંપૂર્ણપણે અને સ્પષ્ટ રીતે નકારી કાઢવામાં આવી રહી છે. ડિરેક્ટર જનરલ અને ASI અધિકારીઓ ખોદકામ કરાયેલ સ્થળનું મહત્વ સમજે છે, પરંતુ બધા અહેવાલો પ્રકાશન માટે મોકલતા પહેલા યોગ્ય ચકાસણી, સંપાદન, પ્રૂફ રીડિંગ અને ડિઝાઇનિંગની જરૂર પડે છે. ASI ને કીલાડી રિપોર્ટના પ્રકાશનમાં રસ નથી એમ કહેવું એ એક કાલ્પનિક વાત છે જેનો હેતુ ઇરાદાપૂર્વક વિભાગને ખરાબ ચિતરવાનો છે.

ડિરેક્ટર (ઉત્ખનન અને શોધખોળ) તરફથી પત્ર એ એક નિયમિત બાબત છે. જે ડિરેક્ટર (EE) નિયમિતપણે ખોદકામ કરનારાઓને અહેવાલમાં ફેરફાર કરવા અથવા અન્યથા કરવા માટે લખે છે.

ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ, ફરીથી, મીડિયાને વિનંતી કરે છે કે તેઓ કોઈ વિષયની ઝીણવટભરી બાબતોને સમજવા અને પુરાતત્વ જેવા ટેકનિકલ વિષયના દરેક પાસાની તપાસ કરે અને પ્રકાશિત કરતા પહેલા સર્વાંગી સમજણ વિકસાવશે. તે એવી પણ અપેક્ષા રાખે છે કે વિદ્વાન મીડિયા આવી ટેકનિકલ બાબતો સાથે સંકળાયેલી યોગ્ય પ્રક્રિયાઓને સમજવા માટે થોડી વધુ જહેમત પણ ઉઠાવશે.

આ સંદર્ભમાં કોઈપણ પ્રશ્ન માટે કૃપા કરીને શ્રીમતી નંદિની ભટ્ટાચાર્ય સાહુ, સંયુક્ત મહાનિર્દેશક, ASI (9324608991) નો સંપર્ક કરવો.

AP/IJ/GP/JD