“રાજ કપૂરે બોબી અને મેરા નામ જોકર જેવી ફિલ્મોનાં માધ્યમથી યુવા પેઢીમાં જુસ્સો જગાવ્યો હતો. જો તમે થિયેટરમાં ગયા નથી કે ટિકિટ માટે પૈસા 'ઉધાર' લીધા નથી, તો તમે સિનેમાના જાદુને ખરેખર માણ્યો નથી. રાજ કપૂરે ફક્ત ફિલ્મો જ બનાવી નથી; તેમણે મધુર વિદ્રોહને પ્રેરણા આપી છે અને આપણે તે યાદોને ગર્વથી રાખીએ છીએ,” આઈજીએનસીએના સભ્ય સચિવ ડૉ. સચ્ચિદાનંદ જોશીએ રાજ કપૂર શતાબ્દી ઉજવણી 2025માં ભાવનાત્મક રીતે પડઘો પાડતી અને બૌદ્ધિક રીતે સમૃદ્ધ સાંજ માટે સૂર સેટ કરતા ઉલ્લેખ કર્યો હતો. રિસ્પેક્ટ ઈન્ડિયા દિલ્હી દ્વારા આયોજિત આ કાર્યક્રમનું શીર્ષક 'શબ્દાંજલિ: રાજ કપૂર – ધ આઈડિયા ઓફ શોમેનશિપ' છે; તે ભારતના સૌથી પ્રતિષ્ઠિત સિનેમેટિક વાર્તાકારોમાંના એકને  વર્ષભર લાંબી રાષ્ટ્રીય શ્રદ્ધાંજલિનો ઔપચારિક પ્રારંભ હતો.

નવી દિલ્હીના ઇન્ડિયા ઇન્ટરનેશનલ સેન્ટર ખાતે આયોજિત આ કાર્યક્રમની અધ્યક્ષતા સિક્કિમના ભૂતપૂર્વ રાજ્યપાલ શ્રી બી.પી. સિંહે કરી હતી અને મુખ્ય મહેમાન તરીકે સાંસદ શ્રી મનોજ તિવારી ઉપસ્થિત રહ્યા હતા. મુખ્ય મહેમાનોમાં પદ્મશ્રી ડૉ. યશ ગુલાટી, પ્રખ્યાત ઓર્થોપેડિક સર્જન અને વરિષ્ઠ અભિનેતા શ્રી મુકેશ ત્યાગીનો સમાવેશ થતો હતો. મુખ્ય ભાષણ શ્રીમતી નિરુપમા કોટુ, આઈઆરએસ અને ભારત સરકારના સંસ્કૃતિ મંત્રાલયના અધિક સચિવ દ્વારા આપવામાં આવ્યું હતું.  જ્યારે કાર્યક્રમની શરૂઆત રિસ્પેક્ટ ઇન્ડિયાના પ્રમુખ ડૉ. નિર્મલ ગેહલોત દ્વારા ઉષ્માભર્યા સ્વાગતથી થઈ હતી.

ડૉ. જોશીના મતે, રાજ કપૂર એક સંપૂર્ણ મનોરંજનકાર કરતાં વધુ હતા, "એક યુવાન અને ઉભરતા ભારત માટે નૈતિક દર્પણ હતા." તેમની ફિલ્મો ફક્ત તમાશો જ નહોતો, પરંતુ નવા સ્વતંત્ર રાષ્ટ્રની ભાવનાત્મક અને નૈતિક ચિંતાઓ સાથે સંકળાયેલા ગહન સાંસ્કૃતિક ગ્રંથો હતા. ભારત વસાહતી શાસનના પડછાયામાંથી બહાર આવતાં, કપૂરે પોતાને શોધતા લોકો માટે સિનેમેટિક શબ્દભંડોળ પ્રદાન કર્યો. ડૉ. જોશી ભારપૂર્વક જણાવે છે કે, "જ્યારે ભારત સ્વતંત્ર થયું, ત્યારે કપૂરે ફિલ્મ ઉદ્યોગના વિકાસની રાહ જોઈ નહીં. માત્ર ત્રણ વર્ષમાં, તેમણે આપણને 'આગ', 'બરસાત' અને 'આવારા' - એવા સમયે જબરદસ્ત ભાવનાત્મક ઊંડાણવાળી ફિલ્મો આપી, જ્યારે સિનેમેટિક ભાષા હજુ પણ રચાઈ રહી હતી. તેમના સિનેમાએ મનોરંજન અને જ્ઞાન વચ્ચેની રેખાઓને ઝાંખી કરી અને રાષ્ટ્રના સામૂહિક માનસને આકાર આપ્યો હતો.”

શ્રીમતી નિરુપમા કોટ્રુએ તેમના મુખ્ય ભાષણમાં કપૂરની ફિલ્મોના ઊંડા સામાજિક પડઘા પર પ્રતિબિંબ પાડ્યો હતો. તેમણે કહ્યું, "એ તેમની પ્રતિભા હતી કે તેમણે સહાયક તરીકેના શરૂઆતના દિવસોમાં પણ આટલી ઊંડાણપૂર્વક પ્રતિબિંબિત કરતી ફિલ્મો બનાવી. 'બૂટ પોલિશ', 'જાગતે રહો' અને 'બાવરે' જેવી ફિલ્મો ભુલાઈ ગયેલા અને હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગયેલા લોકો પ્રત્યેની તેમની કરુણાને પ્રતિબિંબિત કરે છે. તેમણે વધુમાં કહ્યું કે, " કપૂરની વાર્તા કહેવાની શક્તિ સિનેમા હોલથી ઘણી આગળ વધી ગઈ. "તેમની વાર્તાઓનો એટલો પ્રભાવ હતો કે 1970ના દાયકામાં ભારતમાં ડાકુઓએ શરણાગતિ સ્વીકારવાનું શરૂ કર્યું, જે તેમની ફિલ્મોમાં દર્શાવવામાં આવેલી મુક્તિની સફરથી પ્રેરિત હતા." એક વ્યક્તિગત કિસ્સો યાદ કરતાં, તેમણે કહ્યું, "એક ભારતીય ડૉક્ટરે એકવાર આફ્રિકામાં એક દર્દીનું ઓપરેશન કર્યું. ડૉક્ટર ભારતના હોવાનું જાણ્યા પછી, દર્દી ખુશ થયો અને કહ્યું, 'રાજ કપૂરનું ભારત!' તે વિશ્વની કલ્પનામાં કેટલા ઊંડે સુધી જડાઈ ગયા હતા."

કાર્યક્રમનાં અધ્યક્ષસ્થાને શ્રી બી.પી. સિંહે લોકપ્રિય સિનેમા દ્વારા નૈતિક ઊંડાણ ભરવાની કપૂરની દુર્લભ ક્ષમતાની પ્રશંસા કરી, તેમને કલા દ્વારા નૈતિક દિશા આપનાર વ્યક્તિ તરીકે વર્ણવ્યા હતા. શ્રી મનોજ તિવારીએ તેમને "એક પેઢીના સિનેમેટિક અંતરાત્મા" તરીકે વર્ણવ્યા, નોંધ્યું કે કપૂરનો વારસો પ્રેમ, ગૌરવ અને સામાજિક ન્યાયના તેમના અવિરત પ્રયાસમાં રહેલો છે. ડૉ. યશ ગુલાટી અને શ્રી મુકેશ ત્યાગીએ કપૂરને વ્યક્તિગત શ્રદ્ધાંજલિ આપી, તેમના સિનેમાના સ્થાયી માનવતાવાદને રેખાંકિત કર્યો હતો. તેમના સ્વાગત પ્રવચનમાં, ડૉ. નિર્મલ ગેહલોતે કહ્યું, "આ શતાબ્દી એક એવા કલાકાર પ્રત્યે કૃતજ્ઞતાની રાષ્ટ્રીય ક્ષણ છે, જેમણે ભારતને પડદા પર આત્મા આપ્યો."

રાજ કપૂર શતાબ્દી ઉજવણી સમગ્ર 2025 દરમિયાન ચાલુ રહેશે, જેમાં સમગ્ર ભારત અને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે પ્રવચનો, પૂર્વદર્શનો, સાંસ્કૃતિક કાર્યક્રમો અને પ્રદર્શનોનું આયોજન કરવામાં આવશે. રિસ્પેક્ટ ઇન્ડિયાનો ઉદ્દેશ્ય રાજ ​​કપૂરને નવી પેઢીઓ સુધી ફરીથી રજૂ કરવાનો છે - ફક્ત એક મહાન ફિલ્મ નિર્માતા તરીકે જ નહીં, પરંતુ એક માનવીય સ્વપ્નદ્રષ્ટા તરીકે જેમણે સભ્યતાના નૈતિક અંતરાત્મા સાથે વાત કરી હતી. જેમ ડૉ. જોશીએ માર્મિકથી નિષ્કર્ષ કાઢ્યો, "રાજ કપૂર માત્ર એક ફિલ્મ નિર્માતા નહોતા. તેઓ સેલ્યુલોઇડ પર લખાયેલી ભારતની ભાવનાત્મક આત્મકથા હતા."

AP/IJ/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com