પ્રધાનમંત્રીના મુખ્ય સચિવ ડૉ. પી.કે. મિશ્રાએ યુએન સેક્રેટરી જનરલના આહ્વાનનો પુનરોચ્ચાર કર્યો છે અને વૈશ્વિક કટોકટી તરીકે ભારે ગરમીનો સામનો કરવાની તાત્કાલિક જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો છે. ગઈકાલે (06 જૂન 2025) જીનીવામાં એક્સ્ટ્રીમ હીટ રિસ્ક ગવર્નન્સ પરના ખાસ સત્ર દરમિયાન મુખ્ય સંબોધન કરતા, તેમણે ભાર મૂક્યો હતો કે વધતું તાપમાન જાહેર આરોગ્ય, આર્થિક સ્થિરતા અને પર્યાવરણીય સ્થિતિસ્થાપકતા માટે પ્રણાલીગત ખતરો છે અને ભારત એક્સ્ટ્રીમ હીટ રિસ્ક ગવર્નન્સ માટે કોમન ફ્રેમવર્કને વહેંચાયેલ શિક્ષણ, માર્ગદર્શન અને સહયોગ માટે એક પ્લેટફોર્મ તરીકે આગળ વધારવા માટે UNDRRની પહેલનું સ્વાગત કરે છે.

ડૉ. મિશ્રાએ ભાર મૂક્યો હતો કે પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વ હેઠળ ભારતે ભારે ગરમીના જોખમ વ્યવસ્થાપન માટે સક્રિય અને દૂરંદેશી અભિગમ અપનાવ્યો છે. તેમણે માહિતી આપી હતી કે ભારત આપત્તિ પ્રતિભાવથી આગળ વધીને સંકલિત તૈયારી અને શમન વ્યૂહરચના તરફ આગળ વધ્યું છે. 2016 થી રાષ્ટ્રીય આપત્તિ વ્યવસ્થાપન સત્તામંડળ (NDMA)એ ગરમીના મોજા વ્યવસ્થાપન પર વ્યાપક રાષ્ટ્રીય માર્ગદર્શિકા વિકસાવી છે, જે 2019માં સુધારેલ હતી. વિકેન્દ્રિત ગરમી કાર્ય યોજના (HAP) માટે પાયો નાખ્યો હતો. તેમણે અમદાવાદ હીટ એક્શન પ્લાનની પ્રશંસા કરી હતી, જેમાં દર્શાવવામાં આવ્યું હતું કે કેવી રીતે વહેલી ચેતવણી આંતર-એજન્સી સંકલન અને સમુદાય સંપર્ક જીવન બચાવી શકે છે.

મુખ્ય સચિવે ભાર મૂક્યો કે, "ગરમીથી પ્રભાવિત 23 રાજ્યોના 250થી વધુ શહેરો અને જિલ્લાઓમાં ગરમી કાર્ય યોજનાઓ કાર્યરત છે, જેને NDMAના સલાહકાર, તકનીકી અને સંસ્થાકીય પદ્ધતિઓ દ્વારા સમર્થન આપવામાં આવ્યું છે." તેમણે ભાર મૂક્યો કે મજબૂત દેખરેખ, હોસ્પિટલની તૈયારી અને જાગૃતિ અભિયાનોને કારણે ગરમીના મોજા સંબંધિત મૃત્યુદરમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થયો છે.

ડૉ. મિશ્રાએ જણાવ્યું હતું કે ભારતનો અભિગમ સમગ્ર સરકાર અને સમગ્ર સમાજનો છે, જેમાં આરોગ્ય, કૃષિ, શહેરી વિકાસ, શ્રમ, વીજળી, પાણી, શિક્ષણ અને માળખાગત સુવિધાઓ મંત્રાલયોનો સમાવેશ થાય છે. તેમણે ઉમેર્યું કે જાહેર આરોગ્ય સંસ્થાઓ, સંશોધન જૂથો, નાગરિક સમાજ સંગઠનો અને યુનિવર્સિટીઓ સ્થાનિક સરકારોને ગરમી કાર્ય યોજનાઓને સુધારવામાં મદદ કરવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી રહ્યા છે.

ડૉ. મિશ્રાએ ભાર મૂક્યો કે, "અતિશય ગરમી સમુદાયોને ખૂબ અસર કરે છે, અને ભારતે તેના પ્રતિભાવમાં પરંપરાગત જ્ઞાન અને સ્થાનિક અનુભવોને સક્રિયપણે સામેલ કર્યા છે." તેમણે ઉમેર્યું કે શાળાઓ વ્યવહાર પરિવર્તન માટે ઉત્પ્રેરક બની છે, બાળકોને આબોહવા સ્થિતિસ્થાપકતા વિશે શિક્ષિત કરે છે. તેમણે એ પણ ભાર મૂક્યો કે હોસ્પિટલો અને પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્રોને ઝડપી અને અસરકારક કટોકટી પ્રતિભાવ સુનિશ્ચિત કરવા માટે મજબૂત બનાવવા જોઈએ.

ભારતના ફક્ત તૈયારી-આધારિત અભિગમથી લાંબા ગાળાના ગરમીના પવન ઘટાડવાના અભિગમ, જેમાં કૂલ રૂફ ટેકનોલોજી, પેસિવ કૂલિંગ સેન્ટર, શહેરી હરિયાળી અને પરંપરાગત જળ સંસ્થાઓના પુનરુત્થાનનો સમાવેશ થાય છે, તેની રૂપરેખા આપતા શ્રી મિશ્રાએ પુષ્ટિ આપી કે ભારત શહેરી ગરમી ટાપુ (UHI) મૂલ્યાંકનને શહેર આયોજનમાં એકીકૃત કરી રહ્યું છે.

એક મોટા નીતિગત પરિવર્તનની જાહેરાત કરતા, ડૉ. મિશ્રાએ જણાવ્યું હતું કે રાષ્ટ્રીય અને રાજ્ય આપત્તિ શમન ભંડોળ (SDMF)નો ઉપયોગ હવે ગરમીના મોજા ઘટાડવા માટે થઈ શકે છે, જેનાથી સ્થાનિક સરકારો, ખાનગી ક્ષેત્રની સંસ્થાઓ, NGO અને વ્યક્તિઓ નિવારણ અને શમન પ્રોજેક્ટ્સને સહ-ધિરાણ આપી શકે છે, જેનાથી સહિયારી જવાબદારીને પ્રોત્સાહન મળે છે.

ડૉ. મિશ્રાએ બાકી રહેલા મુખ્ય પડકારોને સ્વીકાર્યા અને પ્રારંભિક ચેતવણી પ્રણાલીઓને વધારવા, એડવાન્સ બિલ્ડિંગ ટેકનોલોજી અને પેસિવ કૂલિંગ નવીનતાઓ જે સસ્તી અને સાંસ્કૃતિક રીતે યોગ્ય છે અને સમાનતાની ચિંતાઓને સંબોધવા માટે વાસ્તવિક સમયના ડેટા પર આધારિત સ્થાનિક ગરમી-ભેજ સૂચકાંક વિકસાવવા પર વૈશ્વિક ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા હાકલ કરી, કારણ કે ભારે ગરમી મહિલાઓ, બહાર કામ કરતા કામદારો, વૃદ્ધો અને બાળકોને અપ્રમાણસર અસર કરે છે.

ડૉ. મિશ્રાએ "ભાર આપીને કહ્યું કે હીટવેવ સીમાપાર અને પ્રણાલીગત જોખમ, ખાસ કરીને ગીચ વસ્તીવાળા શહેરી ક્ષેત્રો માટે છે." તેમણે આંતરરાષ્ટ્રીય સમુદાયને ગરમી પ્રત્યે સ્થિતિસ્થાપકતા પર તકનીકી સહયોગ, ડેટા શેરિંગ અને સંયુક્ત સંશોધન વધારવનો આગ્રહ કર્યો હતો. તેમણે સંસ્થાકીય અને નાણાકીય સહાય પદ્ધતિઓ સાથે સુલભ જ્ઞાન, સંશોધન અને વ્યવહારુ ઉકેલો પ્રદાન કરવા માટે સામાન્ય માળખા માટે હાકલ કરી છે.

ડૉ. મિશ્રાએ ભારે ગરમી પ્રત્યે સ્થિતિસ્થાપક, સંકલિત અને સક્રિય વૈશ્વિક પ્રતિભાવ સુનિશ્ચિત કરવા માટે વૈશ્વિક ભાગીદારો સાથે તેની કુશળતા, તકનીકી ક્ષમતાઓ અને સંસ્થાકીય શક્તિઓ શેર કરવાની ભારતની સંપૂર્ણ પ્રતિબદ્ધતાની પુનઃપુષ્ટિ કરી છે.

AP/IJ/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com