કેન્દ્રીય ગૃહ અને સહકારિતા મંત્રી શ્રી અમિત શાહે આજે નવી દિલ્હીમાં રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના રાહત કમિશનરો અને આપત્તિ પ્રતિભાવ દળોના વાર્ષિક પરિષદને મુખ્ય અતિથિ તરીકે સંબોધિત કર્યું હતું. આ પ્રસંગે ગૃહ રાજ્યમંત્રી શ્રી નિત્યાનંદ રાય અને કેન્દ્રીય ગૃહ સચિવ શ્રી ગોવિંદ મોહન સહિત અનેક મહાનુભાવો ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.

કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી શ્રી અમિત શાહે પોતાના સંબોધનમાં કહ્યું કે છેલ્લા બે વર્ષથી, અમે રાહત અને આપત્તિ વ્યવસ્થાપન સંબંધિત તમામ એજન્સીઓની વિવિધ વર્કશોપને એક જ બેઠક હેઠળ એકસાથે લાવીને સંપૂર્ણ સરકારી અભિગમ સાથે એક વૈચારિક પ્લેટફોર્મ બનાવવાનું કામ કર્યું છે. તેમણે કહ્યું કે આ ખામીઓ દૂર કરવામાં અને સમગ્ર દેશને આપત્તિઓ સામે લડવા માટે તૈયાર કરવામાં મદદ કરે છે અને બહુ-હિતધારક અભિગમ અને આંતર-એજન્સી સંકલન ખૂબ સારી રીતે કરી શકાય છે અને આપણે આ પરંપરાને વધુ મજબૂત બનાવવી જોઈએ.

શ્રી અમિત શાહે કહ્યું કે આજે આખું વિશ્વ આબોહવા પરિવર્તન અને ગ્લોબલ વોર્મિંગને કારણે આફતોનો સામનો કરી રહ્યું છે. તેમણે કહ્યું કે છેલ્લા 10 વર્ષોમાં, રાષ્ટ્રીય આપત્તિ વ્યવસ્થાપન સત્તામંડળ (NDMA), રાષ્ટ્રીય આપત્તિ પ્રતિભાવ દળ (NDRF) અને કોએલિશન ફોર ડિઝાસ્ટર રેઝિલિયન્ટ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર (CDRI) ના યોગદાનને કારણે, ભારત આપત્તિ વ્યવસ્થાપનના ક્ષેત્રમાં વૈશ્વિક નેતા બનવા તરફ આગળ વધી રહ્યું છે. શ્રી શાહે કહ્યું કે NDMA એ નીતિ સંબંધિત માળખું, સંશોધન કાર્ય અને વિવિધ પ્રકારની કસરતોના લેખો લોકો સુધી પહોંચાડવામાં, ઘણી એપ્લિકેશનો બનાવવા અને એકંદર સંકલનમાં ખૂબ જ સારું કામ કર્યું છે. તેમણે કહ્યું કે NDRFએ સમગ્ર દેશમાં ખ્યાતિ, છબી અને આદર મેળવ્યો છે. તેમણે કહ્યું કે રાજ્ય આપત્તિ પ્રતિભાવ દળ (SDRF) એ પણ NDRF ની રચનામાં ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી છે. તેમણે કહ્યું કે NDRF એ NDRF ની તર્જ પર SDRF કર્મચારીઓને તાલીમ આપવામાં પણ ખૂબ જ સારું કામ કર્યું છે.

કેન્દ્રીય ગૃહ અને સહકારિતા મંત્રીએ કહ્યું કે જ્યારે પણ ભારતના આપત્તિ પ્રતિભાવનો ઇતિહાસ લખવામાં આવશે, ત્યારે મોદી સરકારના આ 10 વર્ષ પરિવર્તનકારી દાયકા તરીકે નોંધવામાં આવશે. તેમણે કહ્યું કે મોદી સરકારે છેલ્લા 10 વર્ષમાં ક્ષમતા, ગતિ, કાર્યક્ષમતા અને ચોકસાઈએ ચાર ક્ષેત્રોમાં મોટી સિદ્ધિઓ હાંસલ કરી છે. તેમણે કહ્યું કે અમે માત્ર ક્ષમતામાં વધારો જ નથી કર્યો પરંતુ તેને વધારવા અને તેને તાલુકા સુધી પહોંચાડવા માટે પણ કામ કર્યું છે. શ્રી શાહે કહ્યું કે અમે ઝડપનું પણ ધ્યાન રાખ્યું છે કારણ કે સમયસર લોકોને આપત્તિથી બચાવવા તે સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે. તેમણે કહ્યું કે આધુનિક ટેકનોલોજી અને સમર્પિત સ્વભાવ સાથે અમારી આપત્તિ રાહત દળને કારણે અમે કાર્યક્ષમતામાં પણ વધારો કર્યો છે અને આપત્તિ વ્યવસ્થાપનમાં આગાહી અને આગોતરી માહિતી સચોટતા સાથે પૂરી પાડીને અને તેને રાહત અને બચાવ કાર્ય સાથે જોડીને સમાજને જાગૃત કરવામાં સફળ થયા છીએ.

શ્રી અમિત શાહે કહ્યું કે મોદી સરકારના કાર્યકાળ દરમિયાન, આપત્તિ વ્યવસ્થાપન પ્રત્યેના અમારા અભિગમમાં મોટો ફેરફાર થયો છે. તેમણે કહ્યું કે પહેલા રાહત-કેન્દ્રિત અભિગમ હતો, પરંતુ આજે આપણે સફળતાપૂર્વક શૂન્ય જાનહાનિ હાંસલ કરી છે અને અમારો અભિગમ રાહત-કેન્દ્રિતથી સર્વાંગી અને સંકલિત બન્યો છે. તેમણે કહ્યું કે ભવિષ્યની આપત્તિઓની શક્યતાઓનો અંદાજ લગાવવો અને તેના માટે અગાઉથી સંશોધન કરવું, વિશ્વભરમાં આ ક્ષેત્રમાં હાજર વિવિધ વિચારોનું સંકલન કરવું અને આપણા દેશની ભૌગોલિક પરિસ્થિતિને ધ્યાનમાં રાખીને તેને આપણા દેશ માટે યોગ્ય બનાવીને તેનો અમલ કરવો ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. શ્રી શાહે કહ્યું કે મોદી સરકારે આપત્તિ તરફ પ્રતિક્રિયાત્મક બનવાને બદલે સક્રિય પ્રયાસો કર્યા છે અને જનભાગીદારી વધારી છે. તેમણે કહ્યું કે હવે કેન્દ્ર સરકાર, રાજ્ય સરકારો અને સ્થાનિક એકમો સંકલિત રીતે આપત્તિઓનો સામનો કરવા માટે આગળ આવી રહ્યા છે. તેમણે કહ્યું કે પ્રધાનમંત્રી મોદીજીના નેતૃત્વમાં, આપણે સફળતાપૂર્વક એક પગલું આગળ વધારવા અને સમાજને જોડવામાં પણ સક્ષમ થયા છીએ. તેમણે કહ્યું કે આગામી 10 વર્ષોમાં, દેશનો દરેક યુવા મદદની ભાવનાથી આપત્તિઓ સામે લડવા માટે તૈયાર રહેશે.

કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રીએ કહ્યું કે ભારતે પ્રારંભિક ચેતવણી પ્રણાલીના વિકાસમાં ઘણી સિદ્ધિઓ મેળવી છે, સમયસર તૈયારીને કેલેન્ડર સાથે જોડવામાં આવી છે, સક્રિય નિવારણ અને શમનમાં પદ્ધતિ વૈજ્ઞાનિક રીતે વિકસિત કરવામાં આવી છે અને આપત્તિ જોખમ ઘટાડવામાં પણ આપણે મોટી સફળતા મેળવી છે. તેમણે કહ્યું કે મોદી સરકારે 'ઝીરો કેઝ્યુલ્ટી'ના લક્ષ્ય પર કામ કરતી વખતે, 10 વર્ષમાં 'ઝીરો કેઝ્યુલ્ટી'ના લક્ષ્યને પ્રાપ્ત કરીને સમગ્ર વિશ્વને આશ્ચર્યચકિત કરી દીધું છે. તેમણે કહ્યું કે 1999માં ઓડિશામાં એક સુપર સાયક્લોન આવ્યું હતું. જેમાં 10 હજાર લોકો મૃત્યુ પામ્યા હતા, 2019માં ઓડિશામાં ચક્રવાત ફાનીમાં ફક્ત એક વ્યક્તિનું મૃત્યુ થયું હતું અને તેના પછી ગુજરાતમાં આવેલા બિપરજૉય તોફાનમાં ઝીરો કેઝ્યુલ્ટી સાથે એક પશુનું પણ મૃત્યુ થયું નહોતું. તેમણે કહ્યું કે આ દર્શાવે છે કે જો સ્થાનિક એકમો, જનતા, રાજ્ય, કેન્દ્ર, બધા વિભાગો અને વૈજ્ઞાનિકો અને સુરક્ષા કર્મચારીઓ એક જ પ્રયાસ હેઠળ સાથે મળીને કામ કરે છે, તો કેટલી મોટી સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરી શકાય છે. શ્રી શાહે કહ્યું કે છેલ્લા દાયકામાં અમે નાણાકીય સશક્તિકરણ માટે પણ ઘણા પ્રયાસો કર્યા છે અને સરકારના બજેટમાં ઘણો વધારો કર્યો છે. તેમણે કહ્યું કે અમે પ્રયાસ અને ડિઝાઇન દ્વારા સંસ્થાકીય સશક્તિકરણ પણ કર્યું છે અને માળખાકીય સશક્તિકરણ પણ કર્યું છે અને આ બધું ઉમેરતી વખતે, અમે બહુપરીમાણીય અભિગમને નીતિ તરીકે પણ સ્વીકાર્યો છે. શ્રી અમિત શાહે કહ્યું કે 2004 થી 2014 સુધી SDRFનું બજેટ 38 હજાર કરોડ રૂપિયા હતું. જે 2014થી 2024 સુધી વધીને 1 લાખ 44 હજાર કરોડ રૂપિયા થયું. તેવી જ રીતે, 2004થી 2014 સુધી NDRFનું બજેટ 28 હજાર કરોડ રૂપિયા હતું, જે આજે પ્રધાનમંત્રી મોદીએ વધારીને 84 હજાર કરોડ રૂપિયા કર્યું છે. તેમણે કહ્યું કે અમે કુલ બજેટ 66 હજાર કરોડ રૂપિયાથી લગભગ ત્રણ ગણું વધારીને 2 લાખ કરોડ રૂપિયા કર્યું છે. શ્રી શાહે કહ્યું કે આ નાણાકીય સશક્તિકરણને અમારા બધા પ્રયાસો ગામડાઓ સુધી પહોંચાડવામાં મોટી સફળતા મળી છે. તેમણે કહ્યું કે 15મા નાણા પંચમાં, અમે 14મા પંચના પ્રમાણમાં બજેટમાં 4 ગણો વધારો કર્યો છે. તેમણે કહ્યું કે રાષ્ટ્રીય સ્તરે પણ, પ્રથમ વખત અમે 68 હજાર કરોડ રૂપિયાથી રાષ્ટ્રીય આપત્તિ જોખમ વ્યવસ્થાપન ભંડોળ બનાવ્યું છે.

કેન્દ્રીય ગૃહ અને સહકારિતા મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે આ પરિષદ પછી, દરેક રાહત કમિશનરે 90 દિવસની અંદર તેમના રાજ્યના દરેક જિલ્લા માટે જિલ્લા આપત્તિ વ્યવસ્થાપન યોજના તૈયાર કરવી જોઈએ કારણ કે જ્યાં સુધી જિલ્લા માટે આપત્તિ વ્યવસ્થાપન યોજના ન હોય, ત્યાં સુધી આપણે આપત્તિ સામે ઝડપથી લડી શકતા નથી. તેમણે કહ્યું કે વીજળી માટે કાર્ય યોજના પણ ટૂંક સમયમાં તૈયાર કરવાની જરૂર છે અને ઘણા રાજ્યોએ હજુ સુધી ઘટના પ્રતિભાવ પ્રણાલીનો અમલ કર્યો નથી. તેમણે કહ્યું કે ભારત સરકારે અગ્નિશામક સેવાઓના વિસ્તરણ અને આધુનિકીકરણ માટે સારું બજેટ પણ આપ્યું છે. શ્રી શાહે કહ્યું કે NDMA એ ક્રોસ-કટીંગ વિસ્તારો પર 38 માર્ગદર્શિકા અને 34 SOP જારી કર્યા છે, જે જિલ્લાઓ સુધી પહોંચવાની જરૂર છે. તેમણે કહ્યું કે ગરમીના મોજાનો સામનો કરવા માટે ખૂબ જ સારી કાર્ય યોજના પણ બનાવવી જોઈએ અને તેનું સમયપત્રક પણ ગરમીના અનુભવના આધારે બનાવવું જોઈએ. તેમણે કહ્યું કે ભારત સરકારે ભવિષ્ય માટે ઘણી યોજનાઓ પણ બનાવી છે. તેમણે કહ્યું કે અમે આંતર-રાજ્ય મોક ડ્રીલને વાર્ષિક કાર્યક્રમ બનાવવા માંગીએ છીએ અને રાજ્યોની મદદ વિના આ શક્ય નથી. અમે સ્ટાર્ટ-અપ ઇન્ડિયાને આપત્તિ રાહત ટેકનોલોજીના વિકાસ સાથે પણ જોડવા માંગીએ છીએ. અમે એક લાખ સમુદાય સ્વયંસેવકો તૈયાર કરવાનું કામ પણ કર્યું છે અને તેમાંથી 20 ટકા મહિલાઓ છે. આ સાથે, અમે 470 કરોડના ખર્ચે યુવા આપદા મિત્ર યોજના પણ બનાવી છે.

શ્રી અમિત શાહે કહ્યું કે મોદી સરકારના છેલ્લા 10 વર્ષમાં આપત્તિ વ્યવસ્થાપન ક્ષેત્રમાં ઘણી સિદ્ધિઓ પ્રાપ્ત થઈ છે. તેમણે કહ્યું કે અમે 2018-19માં સુભાષ ચંદ્ર બોઝ આપત્તિ વ્યવસ્થાપન પુરસ્કારની પણ જાહેરાત કરી છે અને દરેક રાજ્યએ આ માટે નામાંકન મોકલવા જોઈએ. તેમણે કહ્યું કે અમે રાષ્ટ્રીય ચક્રવાત જોખમ ઘટાડા માટે ઓડિશા અને આંધ્રપ્રદેશમાં સફળતાપૂર્વક કામ કર્યું છે. શ્રી શાહે કહ્યું કે NDRFને પણ સશક્ત બનાવવામાં આવ્યું છે અને આજે આ દળ પાસે 16 બટાલિયન છે, જે 2006માં 8 બટાલિયન હતી. આ ઉપરાંત, NDMA એ લેહ-લદ્દાખમાં રાત્રિ મોક ડ્રીલ પણ શરૂ કરી છે.

કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રીએ કહ્યું કે આગામી દિવસોમાં આપણે શૂન્ય જાનહાનિ અભિગમ સાથે આગળ વધીશું. તેમણે કહ્યું કે આપણે આપત્તિઓ સામે લડવા માટે સંપૂર્ણ તૈયારીઓ કરી છે પરંતુ આપણે આપત્તિઓના કારણોના મૂળ સુધી પણ જવું પડશે. તેમણે કહ્યું કે, આબોહવા પરિવર્તન અને ગ્લોબલ વોર્મિંગ આપત્તિઓનું મૂળ કારણ છે અને આપણે પર્યાવરણીય સંરક્ષણ સાથે આગળ વધવું જોઈએ. પ્રધાનમંત્રી મોદીના નેતૃત્વમાં, ભારતે છેલ્લા 11 વર્ષમાં પર્યાવરણીય સંરક્ષણ માટે અજોડ કાર્ય કર્યું છે. તેમણે કહ્યું કે પ્રધાનમંત્રી મોદીએ દેશ માટે એક સર્વાંગી અભિગમ રજૂ કર્યો છે, અમે વિશ્વ સમક્ષ મિશન LiFE રજૂ કર્યું છે, પ્રો-પ્લેનેટ પીપલ બનાવવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો છે, આંતરરાષ્ટ્રીય સૌર જોડાણ અને ગ્લોબલ બાયોફ્યુઅલ જોડાણ બનાવવા માટે કામ કર્યું છે અને આપત્તિ વ્યવસ્થાપનના ક્ષેત્રમાં, પ્રધાનમંત્રી મોદીએ આપત્તિ જોખમ ઘટાડવા માટે 10-મુદ્દાનો એજન્ડા આપ્યો છે, CDRI બનાવ્યું છે અને G-20 માં આપત્તિ જોખમ ઘટાડવા પર એક ટાસ્ક ફોર્સની રચના પણ કરી છે. તેમણે કહ્યું કે પર્યાવરણીય સંરક્ષણ વિના, આપત્તિઓને 100 ટકા ટાળવી અશક્ય છે અને જો આપણે પર્યાવરણની ચિંતા નહીં કરીએ, તો આપણે આપત્તિઓને રોકી શકીશું નહીં.

AP/IJ/GP/JD