પરિચય

ભારતની ઉચ્ચ શિક્ષણ સંસ્થાઓએ QS વર્લ્ડ યુનિવર્સિટી રેન્કિંગ 2026માં અત્યાર સુધીનું શ્રેષ્ઠ પ્રદર્શન કર્યું છે. આ વર્ષે કુલ 54 યુનિવર્સિટીઓને ક્રમ આપવામાં આવ્યો છે, જેમાં 12 ભારતીય ટેકનોલોજી સંસ્થાઓ (IIT)નો સમાવેશ થાય છે. આઠ યુનિવર્સિટીઓએ પોતાનું પ્રથમ રેન્કિંગ બનાવ્યું છે. ભારત હવે યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ, યુનાઇટેડ કિંગડમ અને ચીન પછી ચોથો સૌથી વધુ પ્રતિનિધિત્વ ધરાવતો દેશ છે. ક્રમાંકિત ભારતીય સંસ્થાઓની સંપૂર્ણ યાદી પરિશિષ્ટમાં આપવામાં આવી છે.

 

આ વૃદ્ધિ ઝડપી અને સ્થિર રહી છે. 2015માં ફક્ત 11 ક્રમાંકિત સંસ્થાઓથી, ભારતે દાયકામાં નોંધપાત્ર પાંચ ગણો વધારો નોંધાવ્યો છે. આ ભારતને રેન્કિંગમાં સૌથી ઝડપથી વિકસતું G20 રાષ્ટ્ર બનાવે છે.

QS વર્લ્ડ યુનિવર્સિટી રેન્કિંગ 2026માં નવા ભારતીય પ્રવેશકર્તાઓ:

IIT ગાંધીનગર

લવલી પ્રોફેશનલ યુનિવર્સિટી (LPU)

કલિંગા ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ઇન્ડસ્ટ્રિયલ ટેકનોલોજી

અશોક યુનિવર્સિટી

ગલગોટિયાસ યુનિવર્સિટી

શિવ નાદર યુનિવર્સિટી

ક્રાઇસ્ટ (ડીમ્ડ ટુ બી યુનિવર્સિટી), બેંગલુરુ

માનવ રચના ઇન્ટરનેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ રિસર્ચ એન્ડ સ્ટડીઝ (MRIIRS)

આ વર્ષના પરિણામો ભારતની શૈક્ષણિક શક્તિ માટે વધતી જતી વૈશ્વિક પ્રશંસાને પ્રતિબિંબિત કરે છે. ભારતીય યુનિવર્સિટીઓ તેમની ગુણવત્તા, સંશોધન ઉત્પાદન અને વૈશ્વિક જ્ઞાનમાં યોગદાન માટે માન્યતા મેળવી રહી છે.

QS વર્લ્ડ યુનિવર્સિટી રેન્કિંગ 2026માંથી મુખ્ય આંતરદૃષ્ટિ

QS વર્લ્ડ યુનિવર્સિટી રેન્કિંગ 2026માં ભારતની 54 યુનિવર્સિટીઓ છે, જે તેને ચોથો સૌથી વધુ પ્રતિનિધિત્વ ધરાવતો દેશ બનાવે છે.

ફક્ત યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ (192), યુનાઇટેડ કિંગડમ (90) અને મેઇનલેન્ડ ચીન (72)માં ભારત કરતાં વધુ યુનિવર્સિટીઓ રેન્કિંગમાં છે.

આઠ ભારતીય સંસ્થાઓએ પ્રથમ વખત રેન્કિંગમાં પ્રવેશ કર્યો છે. આ વર્ષે કોઈપણ દેશમાંથી નવા પ્રવેશ કરનારાઓની આ સૌથી વધુ સંખ્યા છે.

રેન્કિંગમાં ભારતીય યુનિવર્સિટીઓની સંખ્યા 2015માં 11થી વધીને 2026માં 54 થઈ ગઈ છે. આ એક દાયકા કરતાં પણ ઓછા સમયમાં પાંચ ગણો વધારો દર્શાવે છે.

ભારતની ક્રમાંકિત યુનિવર્સિટીઓમાંથી 48 ટકાએ પાછલા વર્ષની તુલનામાં તેમની સ્થિતિ સુધારી છે.

વિશ્વની ટોચની 250 સંસ્થાઓમાંથી છ ભારતીય સંસ્થાઓનો સમાવેશ થાય છે.

ભારતીય ટુકડીનું નેતૃત્વ IIT દિલ્હી કરે છે. તે 2025માં 150મા સ્થાનેથી વૈશ્વિક સ્તરે 123મા સ્થાને પહોંચી ગઈ છે.

IIT મદ્રાસે સૌથી મોટો ઉછાળો નોંધાવ્યો, જે 2025માં 227થી 2026માં 180 પર પહોંચી ગઈ છે.

કુલ 12 ભારતીય ટેકનોલોજી સંસ્થાઓ (IITs) આ યાદીમાં સ્થાન મેળવે છે, જે વૈશ્વિક શૈક્ષણિક ક્ષેત્રમાં તેમની મજબૂત હાજરી દર્શાવે છે.

નોકરીદાતાની પ્રતિષ્ઠા માટે વૈશ્વિક ટોચના 100 સંસ્થાઓમાં પાંચ ભારતીય સંસ્થાઓનો સમાવેશ થાય છે. આ ભારતીય સ્નાતકોમાં ઉદ્યોગનો મજબૂત વિશ્વાસ દર્શાવે છે.

ફેકલ્ટી દીઠ પ્રશંસાપત્રો માટે વિશ્વની ટોચની 100 યુનિવર્સિટીઓમાં આઠ ભારતીય યુનિવર્સિટીઓનો સમાવેશ થાય છે. તેમનો સરેરાશ સ્કોર 43.7 છે જે જર્મની, યુનાઇટેડ કિંગડમ અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ કરતા વધારે છે.

ભારતમાં હવે જાહેર અને ખાનગી સંસ્થાઓનું વૈવિધ્યસભર મિશ્રણ છે, જેમાં કેન્દ્રીય યુનિવર્સિટીઓ, ડીમ્ડ-ટુ-બી યુનિવર્સિટીઓ અને ટેકનિકલ સંસ્થાઓનો સમાવેશ થાય છે.

QS વર્લ્ડ યુનિવર્સિટી રેન્કિંગ્સ 2026ની ઝાંખી

QS વર્લ્ડ યુનિવર્સિટી રેન્કિંગ્સ વિશ્વભરમાં ઉચ્ચ શિક્ષણના સૌથી વિશ્વસનીય અને વ્યાપક મૂલ્યાંકનોમાંનું એક છે. 2026ની આવૃત્તિ 16 મિલિયનથી વધુ શૈક્ષણિક પેપર્સ અને 151,000થી વધુ શિક્ષણવિદો અને 100,000 નોકરીદાતાઓના આંતરદૃષ્ટિના ડેટા પર આધારિત છે. રેન્કિંગમાં ફેકલ્ટી લાયકાત, સંશોધન શક્તિ, ભાગીદારી અને વિદ્યાર્થીઓના પરિણામો જેવા પરિબળોનું વ્યાપક મિશ્રણ ધ્યાનમાં લેવામાં આવે છે.

આ ચક્ર માટે, આંતરરાષ્ટ્રીય વિદ્યાર્થી વિવિધતા નામનો એક નવો સૂચક રજૂ કરવામાં આવ્યો છે. તે આંતરરાષ્ટ્રીય વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યા અને તેઓ જે દેશોમાંથી આવે છે તેની વિવિધતા બંનેને જુએ છે. તે હાલના આંતરરાષ્ટ્રીય વિદ્યાર્થી ગુણોત્તરને પૂરક બનાવે છે, જે એક ભારિત પરિબળ રહે છે.

QS એ તેની સ્કોરિંગ પદ્ધતિમાં પણ સુધારો કર્યો છે. આ ગોઠવણ દરેક સંસ્થાના પ્રદર્શનનું વધુ સચોટ ચિત્ર આપે છે. કેટલાક સ્કોર્સ પાછલા વર્ષો કરતા અલગ દેખાઈ શકે છે, ભલે ક્રમ સમાન રહ્યો હોય.

પદ્ધતિ

QS વર્લ્ડ યુનિવર્સિટી રેન્કિંગ્સ વિશ્વભરની સંસ્થાઓનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે એક માળખાગત અભિગમનો ઉપયોગ કરે છે. દરેક રેન્કિંગ માપનના સમૂહ પર બનેલ છે જે યુનિવર્સિટીના પ્રદર્શનના વિવિધ પાસાઓનું મૂલ્યાંકન કરવામાં મદદ કરે છે. આ માપનોને નીચે મુજબ જૂથબદ્ધ કરવામાં આવ્યા છે:

• લેન્સ: સંશોધન અથવા રોજગારક્ષમતા જેવા સામાન્ય વિષય દ્વારા જોડાયેલા સૂચકોનો સંગ્રહ.
• સૂચક: કામગીરીનું ચોક્કસ ક્ષેત્ર, જેમ કે ફેકલ્ટી દીઠ પ્રશંસાપત્રો અથવા નોકરીદાતાની પ્રતિષ્ઠા. દરેક સૂચક પર સંસ્થાઓને સ્કોર અને ક્રમ આપવામાં આવે છે, જે તેમના એકંદર ક્રમમાં ફાળો આપે છે.
• મેટ્રિક: ચોક્કસ સ્કોર્સ જનરેટ કરવા માટે ઉપયોગમાં લેવાતી સૂચકની અંદરની વિગતવાર ગણતરી.

દરેક પર્ફોર્મન્સ લેન્સ અને સૂચક માટે વજન:

 

નિષ્કર્ષ

QS વર્લ્ડ યુનિવર્સિટી રેન્કિંગ્સ 2026 ભારતના શિક્ષણ ઇકોસિસ્ટમમાં વધતા વૈશ્વિક વિશ્વાસને ઉજાગર કરે છે. પહેલા કરતાં વધુ યુનિવર્સિટીઓને સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે. ઘણી યુનિવર્સિટીઓ યાદીમાં ઉપર જઈ રહી છે. આ સતત વધારો રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ 2020 અને અન્ય ચાલુ સુધારાઓ દ્વારા સર્જાયેલી ગતિને પ્રતિબિંબિત કરે છે. સંશોધન, ગુણવત્તા અને વૈશ્વિક સહયોગ પર વધુ મજબૂત ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને, ભારતની યુનિવર્સિટીઓ વિશ્વ મંચ પર સતત પોતાનું સ્થાન મેળવી રહી છે.

પરિશિષ્ટ:

 

સંદર્ભ:

શિક્ષણ મંત્રાલય:

• https://x.com/EduMinOfIndia/status/1935543386955497479

PIB પૃષ્ઠભૂમિકારો:

• https://static.pib.gov.in/WriteReadData/specificdocs/documents/2024/jun/doc202467340601.pdf

QS વર્લ્ડ યુનિવર્સિટી રેન્કિંગ્સ:

• https://www.topuniversities.com/world-university-rankings
• https://support.qs.com/hc/en-gb/articles/4405955370898-QS-World-University-Rankings

PDFમાં જોવા માટે અહીં ક્લિક કરો

 

AP/IJ/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com

(Release ID: 2137949)