બ્રહ્મર્ષિ સ્વામી સચ્ચિદાનંદ જી, શ્રીમઠ સ્વામી શુભાંગ-નંદાજી, સ્વામી શારદાનંદજી, બધા પૂજ્ય સંતો, સરકારમાં મારા સાથી શ્રી જ્યોર્જ કુરિયનજી, સંસદમાં મારા સાથી શ્રી અદૂર પ્રકાશજી અન્ય તમામ વરિષ્ઠ મહાનુભાવો, મહિલાઓ અને સજ્જનો.

પિન્ને એન્ડે એલા, પ્રિયપેટ્ટ મલયાલી સહોદરી સહોદરન માર્કુ, એન્ડે વિનિતમય નમસ્કારમ.

આજે આ કેમ્પસ દેશના ઇતિહાસમાં એક અભૂતપૂર્વ ઘટનાની યાદગીરીનું સાક્ષી બની રહ્યું છે. એક ઐતિહાસિક ઘટના જેણે આપણા સ્વતંત્રતા ચળવળને માત્ર નવી દિશા જ નહીં, પણ સ્વતંત્ર ભારતના સ્વપ્ન, સ્વતંત્રતાના ઉદ્દેશ્યને પણ નક્કર અર્થ આપ્યો. 100 વર્ષ પહેલાં શ્રી નારાયણ ગુરુ અને મહાત્મા ગાંધીની તે મુલાકાત આજે પણ એટલી જ પ્રેરણાદાયક અને સુસંગત છે. 100 વર્ષ પહેલાં થયેલી તે મુલાકાત આજે પણ સામાજિક સંવાદિતા માટે, વિકસિત ભારતના સામૂહિક લક્ષ્યો માટે ઉર્જાનો મોટો સ્ત્રોત છે. આ ઐતિહાસિક પ્રસંગે, હું શ્રી નારાયણ ગુરુના ચરણોમાં નમન કરું છું. હું ગાંધીજીને પણ શ્રદ્ધાંજલિ અર્પણ કરું છું.

ભાઈઓ અને બહેનો,

શ્રી નારાયણ ગુરુના આદર્શો સમગ્ર માનવતા માટે એક મહાન સંપત્તિ છે. જે લોકો દેશ અને સમાજની સેવા કરવાના સંકલ્પ પર કામ કરે છે, તેમના માટે શ્રી નારાયણ ગુરુ એક દીવાદાંડી જેવા છે. તમે બધા જાણો છો કે સમાજના શોષિત-પીડિત-વંચિત વર્ગ સાથે મારો કેવો સંબંધ છે. અને તેથી જ આજે પણ જ્યારે હું સમાજના શોષિત અને વંચિત વર્ગ માટે મોટા નિર્ણયો લઉં છું, ત્યારે હું ગુરુદેવને ચોક્કસપણે યાદ કરું છું. 100 વર્ષ પહેલાની સામાજિક પરિસ્થિતિઓ, સદીઓની ગુલામીને કારણે જે વિકૃતિઓ આવી હતી, તે યુગમાં લોકો તે દુષ્ટતાઓ સામે બોલતા ડરતા હતા. પરંતુ, શ્રી નારાયણ ગુરુ વિરોધની પરવા કરતા નહોતા, તેઓ મુશ્કેલીઓથી ડરતા નહોતા, કારણ કે તેઓ સંવાદિતા અને સમાનતામાં માનતા હતા. તેઓ સત્ય, સેવા અને સંવાદિતામાં માનતા હતા. આ પ્રેરણા આપણને 'સબકા સાથ, સબકા વિકાસ'નો માર્ગ બતાવે છે. આ માન્યતા આપણને એક એવા ભારતનું નિર્માણ કરવાની શક્તિ આપે છે જ્યાં છેલ્લા પગથિયે ઉભેલી વ્યક્તિ આપણી પ્રથમ પ્રાથમિકતા હોય.

મિત્રો,

શિવગિરિ મઠ સાથે જોડાયેલા લોકો અને સંતો પણ જાણે છે કે મને શ્રી નારાયણ ગુરુ અને શિવગિરિ મઠમાં કેટલી શ્રદ્ધા છે. હું ભાષા સમજી શકતો ન હતો, પરંતુ પૂજ્ય સચ્ચિદાનંદજી જે વાતો કહી રહ્યા હતા, તે બધી જૂની વાતો તેમને યાદ આવી રહી હતી. અને હું એ પણ જોઈ રહ્યો હતો કે તમે ખૂબ જ ભાવુક હતા અને તે બધી વાતો પર તેમની સાથે જોડાયેલા હતા. અને મારું સૌભાગ્ય છે કે મઠના પૂજ્ય સંતોએ હંમેશા મને પોતાનો સ્નેહ આપ્યો છે. મને યાદ છે કે, 2013માં જ્યારે હું ગુજરાતનો મુખ્યમંત્રી હતો, ત્યારે કેદારનાથમાં કુદરતી આફત આવી હતી, ત્યારે શિવગિરિ મઠના ઘણા પૂજ્ય સંતો ત્યાં ફસાયા હતા, કેટલાક ભક્તો પણ ફસાયા હતા. શિવગિરિ મઠે ત્યાં ફસાયેલા લોકોને સુરક્ષિત રીતે બહાર કાઢવા માટે ભારત સરકારનો સંપર્ક કર્યો ન હતો, પ્રકાશજી ખોટું ન લગાડશો. શિવગિરિ મઠે હું એક રાજ્યનો મુખ્યમંત્રી હતો, મને આદેશ આપ્યો અને આ સેવક પર વિશ્વાસ કર્યો, ભાઈ તમે આ કાર્ય કરો. અને ભગવાનની કૃપાથી, હું બધા સંતો અને ભક્તોને સુરક્ષિત રીતે બહાર લાવી શક્યો.

મિત્રો,

કોઈ પણ સંજોગોમાં, મુશ્કેલ સમયમાં, આપણું પહેલું ધ્યાન એ તરફ જાય છે જેને આપણે પોતાનું માનીએ છીએ, જેના પર આપણને અધિકાર છે. અને મને ખુશી છે કે તમે મને તમારો અધિકાર માનો છો. શિવગિરિ મઠના સંતોની આ નિકટતા કરતાં મારા માટે આધ્યાત્મિક રીતે વધુ આનંદદાયક શું હોઈ શકે?

મિત્રો,

કાશી દ્વારા મારો તમારા બધા સાથે સંબંધ છે. વરકલાને સદીઓથી દક્ષિણની કાશી પણ કહેવામાં આવે છે. અને કાશી ઉત્તરની હોય કે દક્ષિણની, મારા માટે દરેક કાશી મારી કાશી છે.

મિત્રો,

મને ભારતની આધ્યાત્મિક પરંપરા, ઋષિઓ અને સંતોના વારસાને જાણવાનું અને નજીકથી જીવવાનું સૌભાગ્ય મળ્યું છે. ભારતની વિશેષતા છે કે જ્યારે પણ આપણો દેશ મુશ્કેલીઓના વમળમાં ફસાઈ જાય છે, ત્યારે દેશના કોઈ ખૂણામાં કોઈ મહાન વ્યક્તિત્વનો જન્મ થાય છે અને સમાજને નવી દિશા બતાવે છે. કેટલાક સમાજના આધ્યાત્મિક ઉત્થાન માટે કાર્ય કરે છે. કેટલાક સામાજિક ક્ષેત્રમાં સામાજિક સુધારાને વેગ આપે છે. શ્રી નારાયણ ગુરુ આવા જ એક મહાન સંત હતા. 'નિવૃત્તિ પંચકમ' અને 'આત્મોપદેશ શતકમ' જેવી તેમની કૃતિઓ અદ્વૈત અને આધ્યાત્મિકતાના કોઈપણ વિદ્યાર્થી માટે માર્ગદર્શક સમાન છે.

મિત્રો,

યોગ અને વેદાંત, સાધના અને મુક્તિ શ્રી નારાયણ ગુરુના મુખ્ય વિષયો હતા. પરંતુ, તેઓ જાણતા હતા કે દુષ્ટ પ્રથાઓમાં ફસાયેલા સમાજનો આધ્યાત્મિક ઉન્નતિ ફક્ત તેના સામાજિક ઉન્નતિ દ્વારા જ શક્ય બનશે. તેથી તેમણે આધ્યાત્મિકતાને સામાજિક સુધારણા અને સામાજિક કલ્યાણનું માધ્યમ બનાવ્યું. અને ગાંધીજીને પણ શ્રી નારાયણ ગુરુના આવા પ્રયાસોમાંથી પ્રેરણા મળી, તેમની પાસેથી માર્ગદર્શન લીધું. ગુરુદેવ રવીન્દ્રનાથ ટાગોર જેવા વિદ્વાનોને પણ શ્રી નારાયણ ગુરુ સાથે ચર્ચા કરવાનો લાભ મળ્યો.

મિત્રો,

એકવાર કોઈએ રમણ મહર્ષિજીને શ્રી નારાયણ ગુરુનું આત્મોપદેશ શતકમ સંભળાવ્યું. તે સાંભળ્યા પછી, રમણ મહર્ષિજીએ કહ્યું - " अवर एल्लाम तेरीन्जवर" એટલે કે - તે બધું જાણે છે! અને તે યુગમાં, જ્યારે વિદેશી વિચારોના પ્રભાવ હેઠળ ભારતની સભ્યતા, સંસ્કૃતિ અને ફિલસૂફીને અધોગતિ આપવાના કાવતરાં ઘડવામાં આવી રહ્યા હતા, ત્યારે શ્રી નારાયણ ગુરુએ આપણને અહેસાસ કરાવ્યો કે દોષ આપણી મૂળ પરંપરામાં નથી. આપણે આપણી આધ્યાત્મિકતાને ખરા અર્થમાં આત્મસાત કરવાની જરૂર છે. આપણે એવા લોકો છીએ જે દરેક જીવમાં શિવને જુએ છે. આપણે દ્વૈતમાં અદ્વૈતતા જોઈએ છીએ. આપણે ભિન્નતામાં અભેદ જોઈએ છીએ. આપણે વિવિધતામાં એકતા જોઈએ છીએ.

મિત્રો,

તમે બધા જાણો છો શ્રી નારાયણ ગુરુનો મંત્ર હતો- “ओरु जाति, ओरु मतम्, ओरु दैवम्, मनुष्यनु” એટલે કે, સમગ્ર માનવતાની એકતા, બધા જીવોની એકતા! આ વિચાર ભારતની જીવન સંસ્કૃતિનો મુખ્ય ભાગ છે, તેનો પાયો છે. આજે ભારત વિશ્વ કલ્યાણની ભાવના સાથે તે વિચારને વિસ્તૃત કરી રહ્યું છે. તમે જુઓ, તાજેતરમાં આપણે વિશ્વ યોગ દિવસ ઉજવ્યો. આ વખતે યોગ દિવસની થીમ હતી-

એક પૃથ્વી, એક સ્વાસ્થ્ય માટે યોગ. એટલે કે એક પૃથ્વી, એક સ્વાસ્થ્ય! આ પહેલા પણ, ભારતે વિશ્વ કલ્યાણ માટે એક વિશ્વ, એક આરોગ્ય જેવી પહેલ શરૂ કરી છે. આજે ભારત ટકાઉ વિકાસની દિશામાં એક સૂર્ય, એક પૃથ્વી, એક ગ્રીડ જેવી વૈશ્વિક ચળવળોનું પણ નેતૃત્વ કરી રહ્યું છે. તમને યાદ હશે, જ્યારે ભારતે 2023માં G-20 સમિટનું આયોજન કર્યું હતું, ત્યારે આપણે તેની થીમ રાખી હતી- “એક પૃથ્વી, એક પરિવાર, એક ભવિષ્ય”. આપણા આ પ્રયાસો સાથે 'વસુધૈવ કુટુંબકમ' ની ભાવના જોડાયેલી છે. શ્રી નારાયણ ગુરુ જેવા સંતોની પ્રેરણા તેની સાથે જોડાયેલી છે.

મિત્રો,

શ્રી નારાયણ ગુરુએ એક એવા સમાજની કલ્પના કરી હતી જે ભેદભાવથી મુક્ત હોય! મને સંતોષ છે કે આજે દેશ સંતૃપ્તિ અભિગમ અપનાવી રહ્યો છે અને ભેદભાવની દરેક શક્યતાને દૂર કરી રહ્યો છે. પરંતુ 10-11 વર્ષ પહેલાંની પરિસ્થિતિ યાદ કરો, આઝાદીના આટલા દાયકા પછી પણ કરોડો દેશવાસીઓ કેવા પ્રકારનું જીવન જીવવા માટે મજબૂર હતા? કરોડો પરિવારો પાસે છત પણ નહોતી! લાખો ગામડાઓમાં પીવાનું શુદ્ધ પાણી નહોતું, નાની નાની બીમારીઓ માટે પણ સારવાર મેળવવાનો કોઈ વિકલ્પ નહોતો, જો કોઈ ગંભીર બીમારી થઈ જાય, તો જીવન બચાવવાનો કોઈ રસ્તો નહોતો, કરોડો ગરીબ, દલિત, આદિવાસી, મહિલાઓ મૂળભૂત માનવીય ગૌરવથી વંચિત હતી! અને આ કરોડો લોકો આટલી પેઢીઓથી આ મુશ્કેલીઓમાં જીવી રહ્યા હતા, કે તેમના મનમાં સારા જીવનની આશા પણ મરી ગઈ હતી. જ્યારે દેશની આટલી મોટી વસ્તી આટલી પીડા અને નિરાશામાં હતી, ત્યારે દેશ કેવી રીતે પ્રગતિ કરી શકે? અને તેથી, અમે સૌપ્રથમ સરકારના વિચારમાં સંવેદનશીલતાનો ઢોળ નાખ્યો! અમે સેવાને એક સંકલ્પ બનાવ્યો! આના પરિણામે અમે પ્રધાનમંત્રી આવાસ યોજના હેઠળ કરોડો ગરીબ-દલિત-પીડિત-શોષિત-વંચિત પરિવારોને કાયમી ઘર પૂરા પાડી શક્યા છીએ. અમારો ઉદ્દેશ્ય દરેક ગરીબ વ્યક્તિને કાયમી ઘર પૂરું પાડવાનો છે. અને આ ઘર ફક્ત ઈંટ-સિમેન્ટનું માળખું નથી, તે ઘરની વિભાવનાને મૂર્તિમંત કરે છે, તેમાં બધી જરૂરી સુવિધાઓ છે. અમે ચાર દિવાલોવાળી ઇમારત નથી આપતા, અમે એક એવું ઘર પૂરું પાડીએ છીએ જે સપનાઓને સંકલ્પોમાં પરિવર્તિત કરે છે.

એટલા માટે પ્રધાનમંત્રી આવાસ યોજના હેઠળ ઘરોમાં ગેસ, વીજળી, શૌચાલય જેવી દરેક સુવિધા સુનિશ્ચિત કરવામાં આવી રહી છે. જળ જીવન મિશન હેઠળ, દરેક ઘરમાં પાણી પહોંચાડવામાં આવી રહ્યું છે. આવા આદિવાસી વિસ્તારોમાં, જ્યાં સરકાર ક્યારેય પહોંચી શકી નથી, આજે ત્યાં વિકાસની ગેરંટી પહોંચી રહી છે. આદિવાસીઓમાં, ખાસ કરીને સૌથી પછાત આદિવાસીઓમાં, અમે તેમના માટે પીએમ જનમાનસ યોજના શરૂ કરી છે. આના કારણે, આજે ઘણા વિસ્તારોનું ચિત્ર બદલાઈ રહ્યું છે. આનું પરિણામ એ છે કે સમાજના છેલ્લા સ્ટેજ પર ઉભેલા વ્યક્તિમાં પણ એક નવી આશા જાગી છે. તેઓ ફક્ત પોતાનું જીવન જ બદલી રહ્યા નથી, પરંતુ રાષ્ટ્ર નિર્માણમાં તેમની મજબૂત ભૂમિકા પણ જોઈ રહ્યા છે.

મિત્રો,

શ્રી નારાયણ ગુરુએ હંમેશા મહિલા સશક્તિકરણ પર ભાર મૂક્યો હતો. આપણી સરકાર પણ મહિલા નેતૃત્વ વિકાસના મંત્ર સાથે આગળ વધી રહી છે. આઝાદીના આટલા વર્ષો પછી પણ આપણા દેશમાં ઘણા ક્ષેત્રો એવા હતા જ્યાં મહિલાઓના પ્રવેશ પર પ્રતિબંધ હતો. અમે આ પ્રતિબંધો દૂર કર્યા, મહિલાઓને નવા ક્ષેત્રોમાં અધિકારો મળ્યા, આજે દીકરીઓ રમતગમતથી લઈને અંતરિક્ષ સુધી દરેક ક્ષેત્રમાં દેશને ગૌરવ અપાવી રહી છે. આજે સમાજનો દરેક વર્ગ આત્મવિશ્વાસ સાથે વિકસિત ભારતના સ્વપ્નમાં યોગદાન આપી રહ્યો છે. સ્વચ્છ ભારત મિશન, પર્યાવરણ સંબંધિત ઝુંબેશ, અમૃતસર સરોવરનું નિર્માણ, બાજરી વિશે જાગૃતિ જેવા અભિયાનો, આપણે જનભાગીદારીની ભાવના સાથે આગળ વધી રહ્યા છીએ, 140 કરોડ દેશવાસીઓની તાકાત સાથે આગળ વધી રહ્યા છીએ.

મિત્રો,

શ્રીનારાયણ ગુરુ કહેતા હતા – विद्या कोंड प्रब्बुद्धर आवुका संगठना कोंड शक्तर आवुका, प्रयत्नम कोंड संपन्नार आवुका" એટલે કે, “શિક્ષણ દ્વારા જ્ઞાન, સંગઠન દ્વારા શક્તિ, ઉદ્યોગ દ્વારા સમૃદ્ધિ.” આ દ્રષ્ટિકોણને સાકાર કરવા માટે તેમણે પોતે મહત્વપૂર્ણ સંસ્થાઓનો પાયો નાખ્યો હતો. ગુરુજીએ શિવગીરીમાં જ શારદા મઠની સ્થાપના કરી હતી. મા સરસ્વતીને સમર્પિત આ મઠનો સંદેશ છે કે શિક્ષણ વંચિતો માટે ઉત્થાન અને મુક્તિનું માધ્યમ બનશે. મને ખુશી છે કે ગુરુદેવના તે પ્રયાસો આજે પણ સતત વિસ્તરી રહ્યા છે. ગુરુદેવ કેન્દ્રો અને શ્રીનારાયણ સાંસ્કૃતિક મિશન દેશના ઘણા શહેરોમાં માનવ કલ્યાણ માટે કાર્ય કરી રહ્યા છે.

મિત્રો,

આજે આપણે દેશની નીતિઓ અને નિર્ણયોમાં શિક્ષણ, સંગઠન અને ઔદ્યોગિક પ્રગતિ દ્વારા સમાજ કલ્યાણના આ દ્રષ્ટિકોણની સ્પષ્ટ છાપ પણ જોઈ શકીએ છીએ. આટલા દાયકાઓ પછી, આપણે દેશમાં એક નવી રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ લાગુ કરી છે. નવી શિક્ષણ નીતિ જે શિક્ષણને આધુનિક અને સમાવિષ્ટ જ નહીં, પણ માતૃભાષામાં શિક્ષણને પણ પ્રોત્સાહન આપે છે. આનો સૌથી મોટો ફાયદો પછાત અને વંચિત વર્ગોને થઈ રહ્યો છે.

મિત્રો,

છેલ્લા દાયકામાં આપણે દેશમાં આટલી મોટી સંખ્યામાં નવા IIT, IIM, AIIMs ખોલ્યા છે, જેટલા આઝાદી પછીના 60 વર્ષોમાં ખોલવામાં આવ્યા ન હતા. આના કારણે, આજે ગરીબો અને વંચિતોને ઉચ્ચ શિક્ષણ માટે પ્રવેશ મળે છે. વંચિત યુવાનો માટે નવી તકો ખુલી છે. છેલ્લા 10 વર્ષમાં, આદિવાસી વિસ્તારોમાં 400થી વધુ એકલવ્ય નિવાસી શાળાઓ ખોલવામાં આવી છે. પેઢીઓથી શિક્ષણથી વંચિત રહેલા આદિવાસી સમુદાયોના બાળકો હવે પ્રગતિ કરી રહ્યા છે.

ભાઈઓ અને બહેનો,

આપણે શિક્ષણને કૌશલ્ય અને તકો સાથે સીધું જોડી દીધું છે. સ્કિલ ઈન્ડિયા જેવા મિશન દેશના યુવાનોને આત્મનિર્ભર બનાવી રહ્યા છે. દેશની ઔદ્યોગિક પ્રગતિ, ખાનગી ક્ષેત્રમાં મોટા સુધારા, મુદ્રા યોજના, સ્ટેન્ડઅપ યોજના આ બધાનો સૌથી મોટો ફાયદો દલિત, પછાત અને આદિવાસી સમુદાયોને પણ થઈ રહ્યો છે.

મિત્રો,

શ્રી નારાયણ ગુરુ એક મજબૂત ભારત ઇચ્છતા હતા. ભારતના સશક્તિકરણ માટે, આપણે આર્થિક, સામાજિક અને લશ્કરી દરેક પાસામાં આગળ રહેવું પડશે. આજે દેશ આ માર્ગ પર આગળ વધી રહ્યો છે. ભારત ઝડપથી વિશ્વનું ત્રીજું સૌથી મોટું અર્થતંત્ર બનવા તરફ આગળ વધી રહ્યું છે. તાજેતરમાં જ દુનિયાએ એ પણ જોયું છે કે ભારતની ક્ષમતા શું છે. ઓપરેશન સિંદૂરથી આતંકવાદ સામે ભારતની કડક નીતિ વિશ્વ સમક્ષ સ્પષ્ટ થઈ ગઈ છે. અમે બતાવ્યું છે કે ભારતીયોનું લોહી વહેવડાવનારા આતંકવાદીઓનો કોઈ અંત નથી. કોઈ પણ જગ્યા સુરક્ષિત નથી.

મિત્રો,

આજનું ભારત દેશના હિતમાં શક્ય અને યોગ્ય હોય તે મુજબ પગલાં લે છે. આજે, લશ્કરી જરૂરિયાતો માટે ભારતની વિદેશી દેશો પર નિર્ભરતા પણ સતત ઘટી રહી છે. આપણે સંરક્ષણ ક્ષેત્રમાં આત્મનિર્ભર બની રહ્યા છીએ. અને આપણે ઓપરેશન સિંદૂર દરમિયાન પણ તેની અસર જોઈ છે. આપણા દળોએ ભારતમાં બનેલા શસ્ત્રોથી દુશ્મનને 22 મિનિટમાં ઘૂંટણિયે પડવા મજબૂર કર્યો. મને વિશ્વાસ છે કે આવનારા સમયમાં, ભારતમાં બનેલા શસ્ત્રો સમગ્ર વિશ્વમાં પ્રખ્યાત થશે.

મિત્રો,

દેશના સંકલ્પોને પૂર્ણ કરવા માટે, આપણે શ્રી નારાયણ ગુરુના ઉપદેશોને લોકો સુધી પહોંચાડવા પડશે. આપણી સરકાર પણ આ દિશામાં સક્રિયપણે કાર્ય કરી રહી છે. આપણે શિવગિરિ સર્કિટ બનાવીને શ્રી નારાયણ ગુરુના જીવન સાથે સંકળાયેલા તીર્થસ્થાનોને જોડી રહ્યા છીએ. મને વિશ્વાસ છે કે તેમના આશીર્વાદ, તેમના ઉપદેશો અમૃતકાળની આપણી યાત્રામાં દેશને માર્ગ બતાવતા રહેશે. સાથે મળીને આપણે વિકસિત ભારતનું સ્વપ્ન પૂર્ણ કરીશું. શ્રી નારાયણ ગુરુના આશીર્વાદ આપણા બધા પર રહે તેવી ઇચ્છા સાથે, હું ફરી એકવાર શિવગિરિ મઠના તમામ સંતોને નમન કરું છું. આપ સૌનો ખૂબ ખૂબ આભાર! નમસ્કારમ!

AP/IJ/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com