"2047 સુધીમાં વિકસિત ભારતના સંકલ્પને પ્રાપ્ત કરવામાં સેંકડો નાના શહેરોની મુખ્ય ભૂમિકા છે. અમારી સરકાર આવા શહેરી કેન્દ્રોમાં જીવનની સરળતા સુધારવા માટે મૂળભૂત સુવિધાઓને અપગ્રેડ કરી રહી છે."

- પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદી

 

મુખ્ય બાબતો

 

• સ્માર્ટ સિટીઝ મિશન હેઠળ કુલ 8067 પ્રોજેક્ટ્સમાંથી 94% પૂર્ણ થઈ ગયા છે, જેમાં ₹1.64 લાખ કરોડનું રોકાણ કરવામાં આવ્યું છે.
• શહેરોએ માળખાગત સુવિધાઓ અને સેવાઓ સુધારવા માટે વિસ્તાર-આધારિત અને સમગ્ર શહેરનો અભિગમ અપનાવ્યો.
• શહેરના સારા સંચાલન માટે આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ અને ઇન્ટરનેટ ઓફ થિંગ્સ જેવી ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને તમામ 100 શહેરોમાં ઇન્ટિગ્રેટેડ કમાન્ડ અને કંટ્રોલ સેન્ટર્સ છે.
• હજારો સ્માર્ટ રસ્તા, સાયકલ ટ્રેક, વર્ગખંડો અને આરોગ્ય કેન્દ્રો બનાવવામાં આવ્યા છે.
• સાયકલ4ચેન્જ અને સ્ટ્રીટ્સ4પીપલ જેવી પહેલોએ ખુલ્લી જગ્યાઓ અને સમાવેશકતાને પ્રોત્સાહન આપ્યું.

 

પરિચય

સ્માર્ટ સિટીઝ મિશન (SCM)નો ઉદ્દેશ્ય સ્માર્ટ, ટકાઉ ઉકેલો દ્વારા ભારતના શહેરોમાં જીવનની ગુણવત્તા વધારવાનો છે. તેનો ધ્યેય એવા શહેરો બનાવવાનો છે જે આર્થિક રીતે ગતિશીલ, સમાવિષ્ટ અને પર્યાવરણને અનુકૂળ હોય. માળખાગત સુવિધા, શાસન અને સામાજિક વિકાસ જેવા મુખ્ય ક્ષેત્રો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને, SCM દેશભરમાં શહેરી જીવનશૈલીમાં પરિવર્તન લાવવાનો પ્રયાસ કરે છે.

25 જૂન, 2015ના રોજ પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદી દ્વારા શરૂ કરાયેલા, સ્માર્ટ સિટીઝ મિશનનો ઉદ્દેશ્ય 100 શહેરોમાં કાર્યક્ષમ સેવાઓ, મજબૂત માળખાગત સુવિધાઓ અને ટકાઉ ઉકેલો પ્રદાન કરીને જીવનની ગુણવત્તામાં સુધારો કરવાનો છે. આર્થિક વિકાસ, સમાવેશીતા અને ટકાઉપણું પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને, તે આવાસ, પરિવહન, શિક્ષણ, આરોગ્યસંભાળ અને મનોરંજન જેવી વિવિધ જરૂરિયાતોને સંબોધે છે, જેનો ઉદ્દેશ્ય અન્ય શહેરો માટે મોડેલ તરીકે સેવા આપતી અનુકૂલનશીલ શહેરી જગ્યાઓ બનાવવાનો છે.

100 શહેરો આ પહેલ ચલાવી રહ્યા છે અને સ્માર્ટ સિટીઝ મિશનમાં નોંધપાત્ર પ્રગતિ થઈ છે. 9 મે, 2025 સુધીમાં, કુલ 7555 પ્રોજેક્ટ્સ - કુલ 8067 પ્રોજેક્ટ્સમાંથી 94% - પૂર્ણ થઈ ગયા છે, જેની કિંમત ₹151361 કરોડ છે. વધુમાં, ₹13043 કરોડના 512 પ્રોજેક્ટ્સ અમલીકરણના અદ્યતન તબક્કામાં છે. આ કુલ ₹1.64 લાખ કરોડના મૂલ્યના 8067 બહુ-ક્ષેત્રીય પ્રોજેક્ટ્સ છે.

 

 

સ્માર્ટ સિટીઝ મિશન માટે કુલ ફાળવેલ કેન્દ્રીય બજેટ ₹47,652 કરોડ હતું. 31 માર્ચ, 2025 સુધીમાં, કુલ બજેટ ખર્ચના 99.44% મિશનના 100 શહેરોને જારી કરવામાં આવ્યા છે. કેન્દ્રનો હિસ્સો રાજ્ય સરકારો, શહેરી સ્થાનિક સંસ્થાઓ, જાહેર-ખાનગી ભાગીદારી વગેરે દ્વારા ભંડોળના અન્ય સ્ત્રોતો દ્વારા પૂરક છે, જે કુલ રોકાણ 1.64 લાખ કરોડ બનાવે છે.

 

સ્ત્રોત: smartcities.gov.in

 

આ મિશનનો અભિગમ

 

સ્માર્ટ સિટીઝ મિશનનો અમલ મુખ્યત્વે બે મુખ્ય અભિગમોને અનુસરે છે. પ્રથમ, સ્માર્ટ સિટીઝ મિશન હેઠળ, શહેરોનો વિકાસ વિસ્તાર-આધારિત વિકાસ (ABD) અભિગમનો ઉપયોગ કરીને કરવામાં આવી રહ્યો છે, જ્યાં 100 શહેરોમાંથી દરેકે લક્ષિત હસ્તક્ષેપો માટે એક નિર્ધારિત વિસ્તાર પસંદ કર્યો છે. નાગરિક ભાગીદારી દ્વારા પસંદ કરાયેલા આ ABD વિસ્તારોને શહેરના અન્ય ભાગો માટે પ્રતિકૃતિયોગ્ય મોડેલ તરીકે વિકસાવવામાં આવી રહ્યા છે.

બીજું, દરેક શહેરમાં પેન-સિટી પ્રોજેક્ટ્સનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે, જે ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને સેવાઓને વધુ સારી બનાવવા માટે ટેકનોલોજી-આધારિત ઉકેલો છે. ઉદાહરણ તરીકે, ચંદીગઢે 310 ડોકિંગ સ્ટેશનો અને 2,500થી વધુ સાયકલ સાથે ભારતની સૌથી મોટી અને સૌથી ગીચ પેન-સિટી પબ્લિક સાયકલ શેરિંગ (PBS) સિસ્ટમ લાગુ કરી છે. PBS સિસ્ટમે ટ્રાફિક ભીડ ઘટાડવા અને જાહેર આરોગ્યને પ્રોત્સાહન આપવામાં ફાળો આપ્યો છે.

મિશનના અન્ય મુખ્ય પાસાંઓમાં કાર્યક્રમના અમલીકરણ માટે સ્પેશિયલ પર્પઝ વ્હીકલ (SPV) માળખું બનાવવું, પ્રોજેક્ટ્સ માટે ભંડોળના બહુવિધ સ્ત્રોતોને પ્રોત્સાહન આપવું અને નાગરિકોને જોડવાનો સમાવેશ થાય છે.

 

આ મિશનની મુખ્ય સિદ્ધિઓ

9 મે, 2025 સુધીમાં, કુલ 8,067 પ્રોજેક્ટ્સમાંથી 94 % સફળતાપૂર્વક પૂર્ણ થઈ ગયા છે, જે સમગ્ર ભારતમાં શહેરી લેન્ડસ્કેપને ફરીથી આકાર આપવામાં નોંધપાત્ર પ્રગતિ દર્શાવે છે.

SCM દ્વારા પ્રાપ્ત કરાયેલી કેટલીક મુખ્ય પહેલો અને સીમાચિહ્નો નીચે મુજબ છે (31 માર્ચ, 2025 સુધીમાં):

 

ઇન્ટિગ્રેટેડ કમાન્ડ એન્ડ કંટ્રોલ સેન્ટર્સ (ICCC): તમામ 100 સ્માર્ટ સિટીમાં કાર્યરત ICCC છે, જે માહિતીપ્રદ નિર્ણયો લેવા માટે ડેટાનો ઉપયોગ કરે છે. આ ICCC એ રોગચાળા દરમિયાન કોવિડ વોર રૂમ તરીકે પણ કામ કર્યું હતું અને AI, IoT અને ડેટા એનાલિટિક્સ જેવી ઉભરતી તકનીકોને એકીકૃત કરીને પરિવહન, પાણી પુરવઠો અને ઘન કચરા વ્યવસ્થાપન જેવા શહેરી કામગીરીમાં નોંધપાત્ર સુધારો કર્યો છે.

 

જાહેર સલામતી અને સુરક્ષા: 100 સ્માર્ટ સિટીમાં 84000થી વધુ સીસીટીવી સર્વેલન્સ કેમેરા સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા છે, જે ગુના પર નજર રાખવામાં મદદ કરે છે. વધુમાં, 1884 ઇમરજન્સી કોલ બોક્સ, 3000 પબ્લિક એડ્રેસ સિસ્ટમ્સ અને રેડ લાઇટ ઉલ્લંઘન માટે ટ્રાફિક એન્ફોર્સમેન્ટ સિસ્ટમ્સ અને ઓટોમેટિક નંબર પ્લેટ ઓળખ સ્થાપિત કરવામાં આવી છે, જે જાહેર સલામતીમાં વધારો કરે છે.

 

પાણી પુરવઠો: 28 શહેરોએ 2,900+ મિલિયન લિટર પ્રતિ દિવસ (MLD)ની પીવાના પાણીની શુદ્ધિકરણ ક્ષમતા વિકસાવી છે. SCADA દ્વારા 17,026 કિમીથી વધુ પાણી પુરવઠા પ્રણાલીનું નિરીક્ષણ કરવામાં આવી રહ્યું છે, જેનાથી આવક સિવાયના પાણી અને લીકેજમાં ઘટાડો થયો છે.

 

વાઇબ્રન્ટ જાહેર જગ્યાઓ: 84 સ્માર્ટ શહેરોમાં જાહેર જગ્યાઓ પર 1320થી વધુ પ્રોજેક્ટ્સ વિકસાવવામાં આવ્યા છે, જેમાં 62 સ્માર્ટ શહેરો દ્વારા 318 કિમીના વોટરફ્રન્ટ ડેવલપમેન્ટનો સમાવેશ થાય છે. વધુમાં, 55 સ્માર્ટ શહેરોએ 484 વારસાગત સ્મારકોનું સંરક્ષણ પૂર્ણ કર્યું છે જ્યારે 58 શહેરોએ બજાર પુનઃવિકાસ પ્રોજેક્ટ્સ હાથ ધર્યા છે.

 

ગટર વ્યવસ્થા: 27 શહેરોએ 1,370 MLDની ગંદા પાણીની શુદ્ધિકરણ ક્ષમતા બનાવી છે, જેમાંથી 673 MLD નો ઉપયોગ બાગકામ, ઔદ્યોગિક ઉપયોગ વગેરે જેવા વિવિધ હેતુઓ માટે થઈ રહ્યો છે.

 

ઘન કચરાનું વ્યવસ્થાપન : 66થી વધુ શહેરો ટેકનોલોજીના ઉપયોગ, રૂટ મેનેજમેન્ટ, સંગ્રહની કાર્યક્ષમતા અને દૈનિક વ્યવસ્થાપનમાં સુધારો કરીને ઘન કચરાનું સંચાલન કરી રહ્યા છે. ઘન કચરા વ્યવસ્થાપન કાર્યક્ષમતાને ડિજિટાઇઝ કરવા અને સુધારવા માટે લગભગ 9,194 વાહનોને ઓટોમેટિક વ્હીકલ લોકેશન (AVL) માટે RFID-સક્ષમ કરવામાં આવ્યા છે.

 

ગતિશીલતા: 1740 કિમીથી વધુ સ્માર્ટ રસ્તાઓનું નિર્માણ અથવા સુધારણા કરવામાં આવી છે, અને 713 કિમીના સાયકલ ટ્રેક વિકસાવવામાં આવ્યા છે. લગભગ 23000 સાયકલ અને 1500થી વધુ બસો ખરીદવામાં આવી છે અને 2000થી વધુ બસ સ્ટોપ વિકસાવવામાં આવ્યા છે. નાણાકીય વર્ષ 2024-25માં 177 સ્માર્ટ મોબિલિટી પ્રોજેક્ટ્સ પૂર્ણ થયા હતા. વધુમાં, એક ઇન્ટેલિજન્ટ ટ્રાન્સપોર્ટ મેનેજમેન્ટ સિસ્ટમ (ITMS) લાગુ કરવામાં આવી છે અને ICCC દ્વારા તેનું નિરીક્ષણ કરવામાં આવી રહ્યું છે, જેનાથી ટ્રાફિક કામગીરીમાં સુધારો થાય છે, ટ્રાફિક ઉલ્લંઘનો પર અમલ થાય છે અને મુસાફરીનો સમય ઓછો થાય છે.

 

શિક્ષણ: 71 સ્માર્ટ શહેરોની 2300 સરકારી શાળાઓમાં 9433 સ્માર્ટ વર્ગખંડો વિકસાવવામાં આવ્યા છે. વધુમાં, 41 ડિજિટલ પુસ્તકાલયો પણ વિકસાવવામાં આવ્યા છે.

 

આરોગ્ય: 172 ઈ-આરોગ્ય કેન્દ્રો અને ક્લિનિક્સ (સમર્પિત પથારી વિના) વિકસાવવામાં આવ્યા છે, અને 152 હેલ્થ એટીએમ પણ સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા છે. 15 શહેરોમાં ઈ-હેલ્થ રેકોર્ડ કીપિંગ સિસ્ટમ વિકસાવી છે.

 

ઉભરતી જરૂરિયાતોને અપનાવવી અને પડકારોનો સામનો કરવો

મુખ્ય પહેલ ઉપરાંત, સ્માર્ટ સિટીઝ મિશને ઉભરતા પડકારોનો સામનો કરવા માટે પ્રોજેક્ટ્સ રજૂ કર્યા છે. ઉદાહરણ તરીકે, COVID-19 રોગચાળાને પગલે, સક્રિય જીવન માટે ખુલ્લી જગ્યાઓને પ્રોત્સાહન આપવા માટે 'Cycles4Change' અને 'Streets4People' જેવા અભિયાનો શરૂ કરવામાં આવ્યા હતા. જાહેર જગ્યાઓમાં સમાવિષ્ટ ઍક્સેસ સુનિશ્ચિત કરવા માટે,'Placemaking Marathons' અને 'Nurturing Neighbourhoods Challenge' જેવી પહેલો નબળા જૂથો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. 'Transport4All' અને 'EatSmart Cities' જેવા અન્ય પડકારોનો હેતુ જાહેર પરિવહન સ્ટાર્ટઅપ્સને ટેકો આપવા અને સ્માર્ટ શહેરોમાં ખોરાકની સ્વચ્છતા સુધારવાનો છે.

 

સ્માર્ટ સિટી મિશન માટેની વ્યૂહરચનાઓ

સ્માર્ટ સિટીઝ મિશન સ્થાનિક વિસ્તાર વિકાસને પ્રોત્સાહન આપીને અને સ્માર્ટ પરિણામો માટે ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને આર્થિક વૃદ્ધિને વેગ આપવા અને જીવનની ગુણવત્તા વધારવાનો પ્રયાસ કરે છે. આ અભિગમમાં રેટ્રોફિટિંગ અને રિડેવલપમેન્ટ દ્વારા હાલના વિસ્તારોને રૂપાંતરિત કરવા, ગ્રીનફિલ્ડ પ્રોજેક્ટ્સ દ્વારા નવા વિસ્તારોનો વિકાસ કરવા અને પેન-સિટી પહેલ સાથે સમગ્ર શહેરમાં સ્માર્ટ સોલ્યુશન્સ લાગુ કરવાનો સમાવેશ થાય છે. દરેક શહેરના પ્રસ્તાવમાં પેન-સિટી સુવિધા સાથે એક વિસ્તાર-આધારિત મોડેલ (રેટ્રોફિટિંગ, રિડેવલપમેન્ટ અથવા ગ્રીનફિલ્ડ ડેવલપમેન્ટ) સામેલ હોવું જોઈએ, જેથી બધા રહેવાસીઓ માટે સમાવેશીતા અને લાભો સુનિશ્ચિત થાય. ઉત્તર પૂર્વ અને હિમાલયના રાજ્યોમાં, વિકાસ ક્ષેત્રની જરૂરિયાતો અડધી થઈ ગઈ છે.

સ્માર્ટ સિટી રાંચીમાં પરિવહન પરિભ્રમણમાં વધારો કરવામાં આવ્યો છે.

સ્માર્ટ સિટી લખનૌ દ્વારા ૧૦૦ વર્ષ જૂના ચારબાગ રેલ્વે સ્ટેશનનો પુનર્વિકાસ

 

સ્માર્ટ સિટીઝની સફળતાની વાર્તાઓ

 

વિશાખાપટ્ટનમ

 

• સોલાર સ્ટ્રીટ લાઇટ્સ: વિશાખાપટ્ટનમ સ્માર્ટ સિટીએ 380 સ્ટેન્ડઅલોન સોલાર સ્ટ્રીટ લાઇટ્સ (44W દરેક) અને 200 સોલાર પોસ્ટ લાઇટ્સ (25W દરેક) ઇન્સ્ટોલ કર્યા છે, જે 5 કિમી લાંબા બીચ સ્ટ્રેચ અને ABD ઝોન જેવા મુખ્ય વિસ્તારોને આવરી લે છે. આ પહેલ વાર્ષિક 189.4 MWh સ્વચ્છ ઉર્જા ઉત્પન્ન કરે છે, કાર્બન ઉત્સર્જનમાં 242 ટન ઘટાડો કરે છે અને દર વર્ષે વીજળી ખર્ચમાં ₹12 લાખ બચાવે છે.
• ઓલ-એબિલિટીઝ પાર્ક: વિશાખાપટ્ટનમનો "ઓલ-એબિલિટીઝ" પાર્ક વ્હીલચેર-ફ્રેન્ડલી પાથ, રેમ્પ અને દિવ્યાંગ બાળકો માટે સંવેદનાત્મક રમતના ઝોન સાથે સમાવિષ્ટ જગ્યા પ્રદાન કરે છે. તેની સુલભ ડિઝાઇન જાહેર જગ્યાઓના સમાન ઉપયોગને પ્રોત્સાહન આપે છે અને અન્ય શહેરો માટે અનુસરવા માટે એક મોડેલ સેટ કરે છે.

 

ઉદયપુર

 

• ઘન કચરા વ્યવસ્થાપન વ્યવસ્થા: ઉદયપુરે 49 ઓટો-ટિપર્સ રજૂ કર્યા અને 20-ટન ક્ષમતાનો કચરો ટ્રાન્સફર સ્ટેશન બનાવ્યો, સાથે 20 TPD બાયોમિથેનેશન પ્લાન્ટ અને 30 TPD ભીના કચરા પ્રોસેસિંગ પ્લાન્ટ પણ બનાવ્યો છે. આ હસ્તક્ષેપોથી 32,830 ચોરસ મીટર જમીન ફરીથી મેળવી, ખાતર અને બાયોગેસ ઉત્પાદન સક્ષમ બનાવ્યું, બળતણ અને પરિવહન ખર્ચમાં ઘટાડો થયો અને શહેરને કચરા વ્યવસ્થાપનમાં સ્વ-ટકાઉપણું તરફ આગળ વધવામાં મદદ મળી.
• ગટર શુદ્ધિકરણ પ્લાન્ટ (STPs): હાઇબ્રિડ એન્યુઇટી મોડેલ હેઠળ અદ્યતન SBR ટેકનોલોજી અને સ્વચાલિત સિસ્ટમ્સનો ઉપયોગ કરીને ₹80 કરોડના મૂલ્યના 25, 10 અને 5 મેગાલિટર/દિવસ (MLD) ક્ષમતાવાળા ત્રણ નવા STP બનાવવામાં આવ્યા હતા. આ પ્લાન્ટ રોગનો ફેલાવો ઘટાડવામાં, કૃષિમાં કાદવનો ફરીથી ઉપયોગ સક્ષમ બનાવવામાં અને રિસાયક્લિંગ દ્વારા પર્યાવરણીય ટકાઉપણાને ટેકો આપવામાં મદદ કરે છે.

 

કાકીનાડા

 

• ઇન્ટિગ્રેટેડ કમાન્ડ એન્ડ કંટ્રોલ સેન્ટર (ICCC): કાકીનાડાનું ઇન્ટિગ્રેટેડ કમાન્ડ એન્ડ કંટ્રોલ સેન્ટર (ICCC) 34 ડિજિટલ બોર્ડ, અનુકૂલનશીલ સિગ્નલો અને સ્માર્ટ પોલનો ઉપયોગ કરીને ટ્રાફિક, હવાની ગુણવત્તા અને જાહેર સેવાઓના વાસ્તવિક સમયના નિરીક્ષણ દ્વારા શહેરી શાસનને વધારે છે.
• IIFT કાકીનાડા : ભારતની ત્રીજી ભારતીય વિદેશી વેપાર સંસ્થા (IIFT) કોલકાતા અને દિલ્હી પછી કાકીનાડામાં બનાવવામાં આવી રહી છે. ફેબ્રુઆરી 2025 સુધીમાં બાંધકામ અને ફિનિશિંગ કાર્ય લગભગ પૂર્ણ થઈ ગયું છે.

સોલાપુર

• ઈ-ટોઈલેટ્સ: ખુલ્લામાં શૌચ કરવાની પ્રથાને નાબૂદ કરવા માટે, સોલાપુર સ્માર્ટ સિટીએ સમગ્ર શહેરમાં ઈ-ટોઈલેટ્સ સ્થાપ્યા છે. ઈ-ટોઈલેટમાં સ્વ-સફાઈ જેવી ઇલેક્ટ્રોનિક અને સ્વચાલિત સુવિધાઓનો ઉપયોગ થાય છે અને ઘણીવાર ઓટોમેટેડ એક્સેસ કંટ્રોલ, સેન્સર-આધારિત પાણી અને વીજળી સંરક્ષણ અને રિમોટ મોનિટરિંગ ક્ષમતાઓ જેવી સુવિધાઓનો સમાવેશ થાય છે.
• ઇન્દિરા ગાંધી સ્ટેડિયમનો પુનર્વિકાસ: સોલાપુરમાં ઇન્દિરા ગાંધી સ્ટેડિયમનો પુનર્વિકાસ ₹24 કરોડના ખર્ચે પૂર્ણ થયો. તેણે 11 મુખ્ય પીચ, 6 પ્રેક્ટિસ પીચ , આધુનિક ડ્રેનેજ અને અપગ્રેડેડ પેવેલિયન અને મીડિયા સુવિધાઓ સાથે 2.36 લાખ ચોરસ ફૂટ જગ્યાનું પરિવર્તન કર્યું, જેનાથી તે રણજી ટ્રોફી, કૂચ બિહાર ટ્રોફી અને અંડર-19 મહિલા મેચ જેવી મોટી ટુર્નામેન્ટનું આયોજન કરી શક્યું.

કોઈમ્બતુર

• સ્વચ્છ ઉર્જા: કોઈમ્બતુરે 97000થી વધુ સ્ટ્રીટલાઇટ્સને LED લેમ્પથી બદલી અને 8 મેગાવોટથી વધુ ઉત્પાદન કરતી સોલાર પ્લાન્ટ અને છત સિસ્ટમો સ્થાપિત કરી, જેના કારણે વાર્ષિક 1.5 કરોડ KWhની ઊર્જા બચત થઈ અને ₹9.67 કરોડની ખર્ચ બચત થઈ. શહેર મ્યુનિસિપલ કામગીરી માટે નવીનીકરણીય ઉર્જાને પ્રોત્સાહન આપે છે અને શહેરી ગરીબ પરિવારોને 100 KWh સુધીની મફત વીજળી પૂરી પાડે છે.
• 7 તળાવ પ્રણાલીનું પુનર્જીવન: કોઈમ્બતુરે સાત પ્રદૂષિત અને અતિક્રમિત તળાવોને પુનર્જીવિત કર્યા, 28 એકર જમીનને પુનર્સ્થાપિત કરી અને એમ્ફીથિયેટર, જળ રમતો, પક્ષી નિરીક્ષણ અને NMT કોરિડોર દ્વારા પૂર સ્થિતિસ્થાપકતા, ઇકોલોજીકલ સંતુલન અને જાહેર મનોરંજનમાં વધારો કર્યો. આ પ્રોજેક્ટ દ્વારા પ્રતિ વ્યક્તિ જાહેર જગ્યા 2.17 ચોરસ મીટરથી સુધારીને 4.9 ચોરસ મીટર કરવામાં આવી અને 7,680 ઘરોને સુરક્ષિત ટેનામેન્ટ સાથે પુનર્વસન કરવામાં આવ્યું.

 

નિષ્કર્ષ

સ્માર્ટ સિટીઝ મિશન દ્વારા સમગ્ર ભારતમાં શહેરોને સુધારવામાં ઘણી પ્રગતિ થઈ છે. સ્માર્ટ ટેકનોલોજી, ટકાઉ ઉકેલો અને સક્રિય સમુદાય સંડોવણી દ્વારા, મિશને માળખાગત સુવિધાઓ, જાહેર સલામતી, ગતિશીલતા, પાણી પુરવઠો અને આરોગ્યસંભાળમાં વધારો કર્યો છે. વધુમાં, તેણે 'સાયકલ4ચેન્જ' અને 'સ્ટ્રીટ્સ4પીપલ' જેવી પહેલો દ્વારા ખુલ્લી જગ્યાઓ અને સુરક્ષિત પરિવહનને પ્રોત્સાહન આપવા જેવા નવા પડકારોનો સામનો કર્યો છે. જેમ જેમ મિશન આગળ વધે છે, તેમ તેમ તે સ્માર્ટ, વધુ રહેવા યોગ્ય શહેરો બનાવવા તરફ કામ કરવાનું ચાલુ રાખે છે જે અન્ય લોકો માટે અનુસરવા માટે ઉદાહરણ તરીકે સેવા આપી શકે.

સંદર્ભ

ગૃહ અને શહેરી બાબતો મંત્રાલય

https://smartcities.gov.in/

https://www.ksccl.in/#

https://mohua.gov.in/cms/smart-cities.php

https://x.com/SmartCities_HUA/status/1204006276155543552

https://pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2083808

https://smartcities.gov.in/sites/default/files/2023-09/SCM_UN_Report%20.pdf

https://smartcities.gov.in/sites/default/files/2023-09/NL%2011%20Sep%20293%20issue.pdf

https://smartcities.gov.in/sites/default/files/2024-12/Smart%20City%20Book_Udaipur_Compressed.pdf

https://smartcities.gov.in/sites/default/files/2023-09/Compendium%20of%20Best%20Practices_book_web_version_1.pdf

વાણિજ્ય મંત્રાલય

https://www.commerce.gov.in/wp-content/uploads/2025/02/LS-USQ-No.262-dated.-04.02.2025.pdf

PIB બેકગ્રાઉન્ડર

શહેરી જીવનને સુધારવું: https://pib.gov.in/PressNoteDetails.aspx?NoteId=151908

નીતિ આયોગ

https://abp.championsofchange.gov.in/content/248all-abilities-park-in-visakhapatnam-a-model-for-inclusive-open-spaces

(Release ID: 2139229) Visitor Counter : 4