કેન્દ્રીય વાણિજ્ય અને ઉદ્યોગ મંત્રી શ્રી પીયૂષ ગોયલે કહ્યું કે ભારતે એવા ક્ષેત્રો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ જેમાં ભારત અન્ય દેશો કરતાં સ્પર્ધાત્મક તીવ્રતા ધરાવે છે. તેમજ દેશની નિકાસને વેગ આપવા માટે વિવિધ હિસ્સેદારો દ્વારા સામનો કરવામાં આવતા મુદ્દાઓનું નિરાકરણ લાવવું જોઈએ. શ્રી પીયૂષ ગોયલે ઉત્પાદન સાથે જોડાયેલ પ્રોત્સાહન યોજનાની સમીક્ષા બેઠક દરમિયાન આ વિચારો વ્યક્ત કર્યા હતા. તેમણે કહ્યું કે આ યોજના ભારતને ઉત્પાદન ક્ષેત્રમાં "આત્મનિર્ભર" બનાવવા તરફની નોંધપાત્ર પહેલોમાંની એક છે.

શ્રી ગોયલે PLI યોજના હેઠળ આવરી લેવામાં આવતા મુખ્ય ક્ષેત્રોમાં આત્મનિર્ભર બનવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે કહ્યું કે મંત્રાલયોએ જથ્થા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાને બદલે ગુણવત્તાયુક્ત કુશળ માનવશક્તિ બનાવવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ અને માળખાગત અવરોધોને દૂર કરવા માટે NICDC સાથે મળીને કામ કરવું જોઈએ. તેમણે રોકાણ અને વિતરણ બંને પર આગામી પાંચ વર્ષ માટે રોડમેપ તૈયાર કરવા આગ્રહ કર્યો હતો.

બધા સંબંધિત મંત્રાલયોએ બેઠકમાં ભાગ લીધો હતો.

PLI યોજના 14 મુખ્ય ક્ષેત્રોમાં અમલીકરણના વિવિધ તબક્કામાં છે. આ યોજનાએ રૂ. 1.76 લાખ કરોડનું રોકાણ આકર્ષ્યું છે, જેનાથી માર્ચ 2025 સુધીમાં રૂ. 16.5 લાખ કરોડથી વધુનું ઉત્પાદન/વેચાણ થયું છે અને 12 લાખથી વધુ રોજગાર (પ્રત્યક્ષ અને પરોક્ષ) ઉત્પન્ન થયા છે. PLI યોજનાઓ હેઠળ 12 ક્ષેત્રો જેમ કે મોટા પાયે ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ઉત્પાદન (LSEM), IT હાર્ડવેર, બલ્ક ડ્રગ્સ, મેડિકલ ડિવાઇસીસ, ફાર્માસ્યુટિકલ્સ, ટેલિકોમ અને નેટવર્કિંગ પ્રોડક્ટ્સ, ફૂડ પ્રોસેસિંગ, વ્હાઇટ ગુડ્સ, ઓટોમોબાઇલ્સ અને ઓટો કોમ્પોનન્ટ્સ, સ્પેશિયાલિટી સ્ટીલ, ટેક્સટાઇલ અને ડ્રોન કોમ્પોનન્ટ્સ માટે રૂ. 21,534 કરોડનું સંચિત પ્રોત્સાહન વિતરિત કરવામાં આવ્યું છે.

ભારતમાં વિવિધ ક્ષેત્રોમાં PLI યોજનાઓની અસર નોંધપાત્ર રહી છે. આ યોજનાઓએ સ્થાનિક ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપ્યું છે, જેના કારણે ઉત્પાદનમાં વધારો થયો છે, રોજગાર સર્જન થયું છે અને નિકાસમાં વધારો થયો છે. કેટલાક નોંધપાત્ર ક્ષેત્રો નીચે મુજબ છે:

1. ફાર્માસ્યુટિકલ દવાઓ:આ ક્ષેત્રે 2.66 લાખ કરોડ રૂપિયાનું સંચિત વેચાણ નોંધાવ્યું છે, જેમાં યોજનાના પ્રથમ ત્રણ વર્ષમાં પ્રાપ્ત થયેલી 1.70 લાખ કરોડ રૂપિયાની નિકાસનો સમાવેશ થાય છે. નાણાકીય વર્ષ 2024-25 માટે યોજના હેઠળ પાત્ર ઉત્પાદનોનું નિકાસ વેચાણ 0.67 લાખ કરોડ રૂપિયા રહ્યું હતું, જે તે જ સમયગાળા દરમિયાન દેશની કુલ ફાર્મા નિકાસના લગભગ 27 ટકા છે. કુલ રોકાણના 40 ટકા (રૂ. 37,306 કરોડ) એટલે કે રૂ. 15,102 કરોડ રૂપિયા સંશોધન અને વિકાસ (R&D) હેઠળ માન્ય કંપનીઓ દ્વારા યોજના હેઠળ પાત્ર ઉત્પાદનો માટે કરવામાં આવ્યા છે. માર્ચ 2025 સુધી આ ક્ષેત્રમાં કુલ સ્થાનિક મૂલ્યવર્ધન 83.70 ટકા રહ્યું છે.
2. બલ્ક ડ્રગ્સઃ બલ્ક ડ્રગ્સ માટેની PLI યોજનાનો હેતુ ભારતમાં મહત્વપૂર્ણ કી સ્ટાર્ટિંગ મટિરિયલ્સ (KSMs), ડ્રગ ઇન્ટરમીડિયેટ (DIs) અને એક્ટિવ ફાર્માસ્યુટિકલ ઇન્ગ્રેડિયન્ટ્સ (APIs)ના સ્થાનિક ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપવાનો છે. આ યોજનાએ નાણાકીય વર્ષ 2021-22માં ભારતને ચોખ્ખા આયાતકાર (₹1930 કરોડ)થી જથ્થાબંધ દવાઓ (₹2280 કરોડ)નો ચોખ્ખો નિકાસકાર બનાવવામાં ફાળો આપ્યો છે. આના પરિણામે સ્થાનિક ઉત્પાદન ક્ષમતા અને મહત્વપૂર્ણ દવાઓની માંગ વચ્ચેના અંતરમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થયો છે.
3. ખાદ્ય ઉત્પાદનો: ખાદ્ય ઉત્પાદનો માટેની PLI યોજનાએ રૂ. 9,032 કરોડનું રોકાણ નોંધાવ્યું છે જેના પરિણામે રૂ. 3,80,350 કરોડનું ઉત્પાદન/વેચાણ અને 3,40,116 (પ્રત્યક્ષ અને પરોક્ષ) રોજગાર થયો છે. ઉત્પાદન પ્રક્રિયામાં સ્થાનિક રીતે ઉગાડવામાં આવતા કૃષિ ઉત્પાદનો (એડિટિવ્સ, ફ્લેવર્સ અને ખાદ્ય તેલ સિવાય)નો ઉપયોગ ફરજિયાત કરીને, આ યોજનાએ સ્થાનિક કાચા માલની ખરીદીમાં નોંધપાત્ર વધારો કર્યો છે, જેનાથી અવિકસિત અને ગ્રામીણ વિસ્તારોને ફાયદો થયો છે તેમજ ખેડૂતોની આવકને ટેકો મળ્યો છે. PLI યોજના હેઠળ, લાભાર્થીઓનો નોંધપાત્ર હિસ્સો MSME છે, જેમાં 70 MSME સીધા નોંધાયેલા છે અને 40 અન્ય મોટી કંપનીઓ માટે કોન્ટ્રાક્ટ ઉત્પાદકો તરીકે ફાળો આપે છે. તેણે નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપીને, સ્પર્ધાત્મકતામાં સુધારો કરીને, બજારની પહોંચ વધારીને, રોજગારીની તકો ઉભી કરીને અને ખાદ્ય પ્રક્રિયા ઉદ્યોગમાં વ્યાપક મૂલ્ય શૃંખલાને ટેકો આપીને SMEsને મજબૂત બનાવ્યા છે. PLI મિલેટ સ્કીમ શરૂ થતાં, FY25માં બાજરી આધારિત ઉત્પાદનોનું વેચાણ આધાર વર્ષ (FY21)ની તુલનામાં 25 ગણું વધ્યું છે. PLI લાભાર્થીઓ દ્વારા બાજરીની ખરીદી નાણાકીય વર્ષ 2022-23માં 4081 MTથી વધીને નાણાકીય વર્ષ 2024-25માં 16130 MT થઈ છે, જેનાથી ગ્રામીણ ઘરગથ્થુ આવકમાં વધારો થયો છે.
4. કાપડ: ભારતીય માનવસર્જિત ફાઇબર (MMF) કાપડની નિકાસ નાણાકીય વર્ષ 2024-25 દરમિયાન 6 બિલિયન US$ સુધી પહોંચી ગઈ છે, જે નાણાકીય વર્ષ 2023-24 દરમિયાન 5.7 બિલિયન US$ હતી. નાણાકીય વર્ષ 2024-25 દરમિયાન ભારતમાંથી ટેકનિકલ કાપડની કુલ નિકાસ 3,356.5 મિલિયન US$ સુધી પહોંચી ગઈ છે જે નાણાકીય વર્ષ 2023-24 દરમિયાન 2,986.6 મિલિયન US$ હતી.

AP/IJ/GP/JD

(Release ID: 2139546)