ભારતના સંશોધન અને નવીનતા ઇકોસિસ્ટમને મજબૂત બનાવવાના એક પરિવર્તનશીલ પગલામાં, પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળે આજે એક લાખ કરોડ રૂપિયાના ભંડોળ સાથે સંશોધન વિકાસ અને નવીનતા (RDI) યોજનાને મંજૂરી આપી છે.

નવીનતાને આગળ ધપાવવા અને સંશોધનનું વ્યાપારીકરણ કરવામાં ખાનગી ક્ષેત્ર જે મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે તેને ઓળખીને, RDI યોજનાનો ઉદ્દેશ RDI માં ખાનગી ક્ષેત્રના રોકાણને પ્રોત્સાહન આપવા માટે ઓછા અથવા શૂન્ય વ્યાજ દરે લાંબા ગાળાના ધિરાણ અથવા પુનર્ધિરાણ પૂરું પાડવાનો છે. આ યોજના ખાનગી ક્ષેત્રના ભંડોળમાં અવરોધો અને પડકારોને દૂર કરવા માટે ડિઝાઇન કરવામાં આવી છે અને નવીનતાને સરળ બનાવવા, ટેકનોલોજી અપનાવવા અને સ્પર્ધાત્મકતા વધારવા માટે ઉજ્જવળ અને વ્યૂહાત્મક ક્ષેત્રોને વૃદ્ધિ અને જોખમ મૂડી પૂરી પાડવાનો પ્રયાસ કરે છે. આ યોજનાના મુખ્ય ઉદ્દેશ્યો નીચે મુજબ છે:

a) સનરાઇઝ ડોમેન્સ અને આર્થિક સુરક્ષા, વ્યૂહાત્મક હેતુ અને સ્વનિર્ભરતા માટે સંબંધિત અન્ય ક્ષેત્રોમાં સંશોધન, વિકાસ અને નવીનતા (RDI) ને વધારવા માટે ખાનગી ક્ષેત્રને પ્રોત્સાહિત કરવું;

b) ટેકનોલોજી રેડીનેસ લેવલ (TRL)ના ઉચ્ચ સ્તરે ફાઇનાન્સ ટ્રાન્સફોર્મેટિવ પ્રોજેક્ટ્સ

c) મહત્વપૂર્ણ અથવા ઉચ્ચ વ્યૂહાત્મક મહત્વ ધરાવતી ટેકનોલોજીના સંપાદનને ટેકો આપવો;

d) ડીપ-ટેક ફંડ ઓફ ફંડ્સની સ્થાપનાને સરળ બનાવો.

પ્રધાનમંત્રીની અધ્યક્ષતામાં અનુસંધાન નેશનલ રિસર્ચ ફાઉન્ડેશન (ANRF)નું ગવર્નિંગ બોર્ડ, RDI યોજનાને વ્યાપક વ્યૂહાત્મક દિશા પ્રદાન કરશે. ANRFની એક્ઝિક્યુટિવ કાઉન્સિલ (EC) યોજનાની માર્ગદર્શિકાને મંજૂરી આપશે અને સનરાઇઝ સેક્ટરોમાં બીજા સ્તરના ફંડ મેનેજરો અને પ્રોજેક્ટ્સના અવકાશ અને પ્રકારના ભલામણ કરશે. કેબિનેટ સચિવની આગેવાની હેઠળના સચિવોનું એક સશક્ત જૂથ (EGoS), યોજનાના ફેરફારો, ક્ષેત્રો અને પ્રોજેક્ટના પ્રકારો તેમજ બીજા સ્તરના ફંડ મેનેજરોને મંજૂરી આપવા માટે જવાબદાર રહેશે. વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજી વિભાગ (DST) RDI યોજનાના અમલીકરણ માટે નોડલ વિભાગ તરીકે સેવા આપશે.

RDI યોજનામાં બે-સ્તરીય ભંડોળ પદ્ધતિ હશે. પ્રથમ સ્તરે, ANRFની અંદર એક સ્પેશિયલ પર્પઝ ફંડ (SPF) સ્થાપિત કરવામાં આવશે, જે ભંડોળના કસ્ટોડિયન તરીકે કાર્ય કરશે. SPF ભંડોળમાંથી વિવિધ 2જી સ્તરના ફંડ મેનેજરોને ફાળવવામાં આવશે. આ મુખ્યત્વે લાંબા ગાળાની રાહત લોનના સ્વરૂપમાં હશે. 2જી સ્તરના ફંડ મેનેજરો દ્વારા R&D પ્રોજેક્ટ્સને ભંડોળ સામાન્ય રીતે ઓછા અથવા શૂન્ય વ્યાજ દરે લાંબા ગાળાની લોનના સ્વરૂપમાં હશે. ખાસ કરીને સ્ટાર્ટઅપ્સના કિસ્સામાં ઇક્વિટીના સ્વરૂપમાં પણ ધિરાણ કરી શકાય છે. ડીપ-ટેક ફંડ ઓફ ફંડ્સ (FoF) અથવા RDI માટે બનાવાયેલ અન્ય કોઈપણ FoF માં યોગદાન પર પણ વિચારણા કરી શકાય છે.

લાંબા ગાળાના, સસ્તા ધિરાણ માટે ખાનગી ક્ષેત્રની મહત્વપૂર્ણ જરૂરિયાતને સંબોધીને, RDI યોજના આત્મનિર્ભરતા અને વૈશ્વિક સ્પર્ધાત્મકતાને પ્રોત્સાહન આપે છે, જેનાથી 2047માં વિકસિત ભારત તરફ આગળ વધતા દેશ માટે અનુકૂળ નવીનતા ઇકોસિસ્ટમ બનાવવામાં મદદ મળે છે.

AP/IJ/GP/JD