કેન્દ્રીય કૃષિ, ખેડૂત કલ્યાણ અને ગ્રામીણ વિકાસ મંત્રી શ્રી શિવરાજ સિંહ ચૌહાણે આજે નવી દિલ્હીમાં રાષ્ટ્રીય કૃષિ વિજ્ઞાન સંકુલના ભારત રત્ન સી. સુબ્રમણ્યમ ઓડિટોરિયમ ખાતે ભારતીય કૃષિ સંશોધન પરિષદ (ICAR) ની 96મી વાર્ષિક સામાન્ય સભાની અધ્યક્ષતા કરી હતી.

આ બેઠકમાં 18થી વધુ કેન્દ્રીય અને રાજ્ય મંત્રીઓએ હાજરી આપી હતી. ઉપસ્થિતોમાં કેન્દ્રીય કૃષિ રાજ્યમંત્રી શ્રી ભગીરથ ચૌધરી; વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજી અને પૃથ્વી વિજ્ઞાન રાજ્યમંત્રી (સ્વતંત્ર હવાલો) ડૉ. જિતેન્દ્ર સિંહ; કેન્દ્રીય મત્સ્યઉદ્યોગ, પશુપાલન અને ડેરી રાજ્યમંત્રી શ્રી એસ.પી. બાઘેલ અને શ્રી જ્યોર્જ કુરિયન; અરુણાચલ પ્રદેશના કૃષિ, મત્સ્યઉદ્યોગ, પશુપાલન અને બાગાયત મંત્રી શ્રી ગેબ્રિયલ ડી. વાંગસુ; બિહારના નાયબ મુખ્યમંત્રી અને કૃષિ મંત્રી શ્રી વિજય કુમાર સિંહા; બિહારના પશુ અને મત્સ્યઉદ્યોગ સંસાધન મંત્રી શ્રીમતી રેણુ દેવી; મધ્યપ્રદેશના બાગાયત અને ખાદ્ય પ્રક્રિયા મંત્રી શ્રી નારાયણ સિંહ કુશવાહ; મિઝોરમના કૃષિ મંત્રી શ્રી પી.સી. વનલાલરુઆતા; હરિયાણાના કૃષિ, પશુપાલન, ડેરી અને મત્સ્યઉદ્યોગ મંત્રી શ્રી શ્યામ સિંહ રાણા; ઉત્તરપ્રદેશના પશુપાલન અને ડેરી વિકાસ મંત્રી શ્રી ધર્મપાલ સિંહ; કર્ણાટકના કૃષિ મંત્રી શ્રી એન. ચેલુવરાય સ્વામી; ઉત્તરપ્રદેશના કૃષિ, શિક્ષણ અને સંશોધન મંત્રી શ્રી સૂર્ય પ્રતાપ શાહી; ઓડિશાના મત્સ્યઉદ્યોગ અને પશુ સંસાધન વિકાસ રાજ્યમંત્રી (સ્વતંત્ર હવાલો) શ્રી ગોકુલાનંદ મલ્લિક; મધ્યપ્રદેશના ખેડૂત કલ્યાણ અને કૃષિ વિકાસ મંત્રી શ્રી અદલ સિંહ કંસાના; અને કેન્દ્રીય કૃષિ સચિવ શ્રી દેવેશ ચતુર્વેદી સામેલ હતા.

આ બેઠકમાં ICARના મહાનિર્દેશક ડૉ. એમ.એલ. જાટે ભારતીય કૃષિ સંશોધન પરિષદના વાર્ષિક અહેવાલ 2024-2025ની રજૂઆત અને સ્વીકાર માટેનો ઠરાવ વાંચ્યો. આ પછી, ICARના નાણાકીય સલાહકાર દ્વારા વર્ષ 2023-24 માટે વાર્ષિક હિસાબો અને ઓડિટરના અહેવાલનું પ્રેઝન્ટેશન આપવામાં આવ્યું અને તેને અપનાવવા માટે ઠરાવ વાંચવામાં આવ્યો હતો. બેઠકમાં ભારતીય કૃષિ સંશોધન પરિષદનો વાર્ષિક અહેવાલ 2024-25નું વિમોચન કરવામાં આવ્યું. આ સાથે, કૃષિ અને ટેકનોલોજી સંબંધિત ચાર પુસ્તકોનું પણ વિમોચન કરવામાં આવ્યું હતું. ત્યારબાદ, બધા મંત્રીઓએ બેઠકને સંબોધિત કરી, જેમાં તેમણે ભારતના ખાદ્યાન્ન ઉત્પાદનમાં વધારો અને કૃષિ ક્ષેત્રે ઝડપી પ્રગતિ પર ખુશી વ્યક્ત કરી હતી. બેઠકમાં, બધા મંત્રીઓએ સર્વાનુમતે ભવિષ્યમાં ખેતી અને ખેડૂત સમૃદ્ધિ માટે સાથે મળીને અર્થપૂર્ણ પ્રયાસો કરવાની પ્રતિબદ્ધતા વ્યક્ત કરી હતી. બેઠકમાં, કેન્દ્રીય કૃષિ મંત્રીએ પાક દવા કેન્દ્રના વિચારને આગળ વધારવાની પણ વાત કરી હતી. આ સાથે, સંબંધિત યોજનાઓ ચાલુ રાખવા અને અપ્રસ્તુત યોજનાઓને દૂર કરવા અને નવી યોજનાઓ શરૂ કરવા અંગે વિવિધ રાજ્યોના મંત્રીઓ પાસેથી સૂચનો પણ મંગાવવામાં આવ્યા હતા. કેન્દ્રીય મંત્રીએ કહ્યું કે ખેડૂતોને યોજનાઓનો વાસ્તવિક લાભ મળી રહ્યો છે કે નહીં તેનું નિરીક્ષણ કરવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.

કેન્દ્રીય કૃષિ મંત્રી શ્રી શિવરાજ સિંહે જણાવ્યું હતું કે કૃષિ એ રાજ્યનો વિષય છે, રાજ્ય સરકારોના સહયોગ વિના કૃષિને આગળ વધારવાના પ્રયાસો અધૂરા છે. કેન્દ્ર અને રાજ્યોએ કૃષિ ક્ષેત્ર માટે સાથે મળીને કામ કરવું પડશે. તેમણે કહ્યું કે પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદી આપણા માર્ગદર્શક છે, તેમના વિઝન અને નેતૃત્વ હેઠળ છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં ખાદ્યાન્ન ઉત્પાદનમાં આશ્ચર્યજનક વધારો થયો છે. એક સમય હતો જ્યારે આપણે અમેરિકાથી ઓછી ગુણવત્તાવાળા ઘઉં આયાત કરીને તેને ખાવા પડતા હતા. ભારત વિશે એવી છબી હતી કે આપણે ક્યારેય ખાદ્યાન્નની દ્રષ્ટિએ આત્મનિર્ભર બની શકતા નથી. પરંતુ આજે આ છબી અને માન્યતા સંપૂર્ણપણે ઝાંખી પડી ગઈ છે. ભારત ખાદ્યાન્નની દ્રષ્ટિએ રેકોર્ડ બનાવી રહ્યું છે. ખાદ્યાન્નનો ભંડાર ભરાઈ રહ્યો છે. ખાદ્યાન્ન ઉત્પાદનમાં રેકોર્ડ વધારો થયો છે. આજે આપણે કૃષિ ઉત્પાદનોની નિકાસ કરી રહ્યા છીએ.

શ્રી શિવરાજ સિંહે કહ્યું કે આપણી સિદ્ધિઓ પ્રશંસનીય છે. જેના માટે હું બધા વૈજ્ઞાનિકો અને ICAR ટીમને અભિનંદન આપું છું. પરંતુ સિદ્ધિઓની સાથે કેટલાક પડકારો પણ છે, જે દિશામાં આપણે કામ કરવું પડશે. તેમણે કહ્યું કે વિકાસિત કૃષિ સંકલ્પ અભિયાનમાં ઉભરેલા સૂચનો અને મુદ્દાઓના આધારે આગળનો માર્ગ મોકળો થશે. ભવિષ્યના સંશોધનના માર્ગો રાજ્ય અનુસાર નક્કી કરવા પડશે. માંગ આધારિત સંશોધનની જરૂર છે. સંશોધન ફક્ત કાગળની ઔપચારિકતાઓ માટે ન થવું જોઈએ પરંતુ ખેડૂતોની ઉપયોગિતાને ધ્યાનમાં રાખીને કરવું જોઈએ.

કેન્દ્રીય કૃષિ મંત્રીએ કહ્યું કે સોયાબીન, કઠોળ, તેલીબિયાંમાં હજુ પણ વધુ સંશોધન અને કાર્યની જરૂર છે. ઘઉં, ચોખા, મકાઈની સાથે, કઠોળ, તેલીબિયાં અને અન્ય પાકોના ઉત્પાદનમાં વૃદ્ધિ માટે ઝડપથી પ્રયાસો કરવા પડશે. જેના માટે રાજ્યવાર અને પાકવાર કાર્ય યોજના બનાવવામાં આવશે. તેમણે કહ્યું કે ગઈકાલે મેં મધ્યપ્રદેશમાં સોયાબીનના વાવેતરનું નિરીક્ષણ કર્યું હતું. જ્યાં ખરાબ બીજની ગંભીર સમસ્યા જોવા મળી હતી. ખરાબ બીજને કારણે અંકુરણ થઈ શક્યું ન હતું. મેં તેના વિશે ઝડપી તપાસનો આદેશ આપ્યો છે. હલકી ગુણવત્તાવાળા બીજ, ખાતર અને ખાતરો ખૂબ જ ગંભીર મુદ્દો છે, જેના માટે સરકાર ટૂંક સમયમાં કડક કાનૂની જોગવાઈઓ લાવશે. ખાતરોના MRP પર પણ કામ કરવાની જરૂર છે. ખાતરોના યોગ્ય ભાવ નક્કી કરવા જોઈએ.

શ્રી શિવરાજ સિંહે કહ્યું કે પાકવાર બેઠકોની શ્રેણી શરૂ કરવામાં આવી છે. સોયાબીન પર મધ્યપ્રદેશના ઇન્દોરમાં એક મોટી બેઠક યોજાઈ છે. હવે કપાસ, શેરડી અને અન્ય પાક પર ખાસ બેઠકો યોજાશે. આગામી 11 જુલાઈએ કોઈમ્બતુરમાં કપાસ પર એક પરિષદ યોજાશે. અમે કપાસ મિશનને ઉપયોગી બનાવવાનું વિચારીશું. દરેક પાક પર રાજ્યની જરૂરિયાતો, આબોહવા યોગ્યતા અને ખેડૂતોની જરૂરિયાતો અનુસાર વિગતવાર ચર્ચા કરવામાં આવશે અને યોગ્ય ઉકેલો સાથે ઉત્પાદન વધારવા પર કામ કરવામાં આવશે.

શ્રી શિવરાજ સિંહે વૈજ્ઞાનિકોને ટેકનોલોજીના વધુ સારા ઉપયોગ સાથે ખેડૂતોની માંગ મુજબ વધુ આધુનિક ખેતી સાધનો બનાવવા માટે પ્રયાસો કરવાની અપીલ કરી. તાજેતરના અનુભવનો ઉલ્લેખ કરતા તેમણે કહ્યું કે એક ખેડૂતે એવા સાધનો બનાવવાની માંગ કરી હતી જે ફળદ્રુપતા ચકાસી શકે. એવા સાધનો જે કહી શકે કે ખાતરની ગુણવત્તા નિર્ધારિત માપદંડો મુજબ યોગ્ય છે કે નહીં, ખાતર ઉપયોગી છે કે નહીં. ખેડૂતો સાથે ચર્ચા દરમિયાન આવા ઘણા વિચારો આવે છે, જેના આધારે સંશોધનની દિશા નક્કી કરી શકાય છે. તેમણે કહ્યું કે જ્યારે પ્રયોગશાળાઓ અને સંસ્થાઓનું સૈદ્ધાંતિક જ્ઞાન ખેડૂતો સુધી વ્યવહારુ સ્વરૂપમાં પહોંચશે, ત્યારે જ સંશોધનનું મહત્વ ખરા અર્થમાં સાબિત થશે.

કેન્દ્રીય મંત્રીએ કહ્યું કે રવિ પાક પહેલા, રાજ્યોના સહયોગથી 'વિકસિત કૃષિ સંકલ્પ અભિયાન' દ્વારા વિજ્ઞાનને ફરીથી ખેડૂતો સુધી લઈ જવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવશે. રવિ પરિષદ બે દિવસ માટે યોજાશે. પહેલા દિવસે રૂપરેખા નક્કી કરવામાં આવશે, બીજા દિવસે રાજ્યોના કૃષિ મંત્રીઓ નિર્ધારિત રૂપરેખાને મંજૂરી આપશે અને અંતિમ કાર્ય યોજના ઘડશે. ભારતની જમીનની ફળદ્રુપતા ક્ષમતા અજોડ છે. મને ખાતરી છે કે ભારત દેશ તેમજ વિશ્વ માટે અનાજ ઉત્પન્ન કરશે અને વિશ્વનું ફૂડ બાસ્કેટ બનશે.

શ્રી શિવરાજ સિંહ ચૌહાણે કહ્યું કે પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીનો સંકલ્પ વિકસિત ભારત બનાવવાનો છે. અમે આ સંકલ્પને પૂર્ણ કરવા માટે પોતાને સમર્પિત કર્યા છે. વિકસિત ભારત માટે વિકસિત કૃષિ અને સમૃદ્ધ ખેડૂતો જરૂરી છે. આ માટે કોઈ કસર છોડવામાં આવશે નહીં. તેમણે કહ્યું કે હું પોતે ખેતરોમાં જઈને ખેડૂતોને મળીને પાયાના સ્તરે કૃષિને સમજવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યો છું. કાશ્મીરના સફરજન હોય કે કેસર હોય, ઉત્તર પ્રદેશની શેરડી હોય કે કર્ણાટકની સોપારી હોય, હું દરેક જગ્યાએ જઈને કૃષિને નજીકથી સમજવા અને ભવિષ્યની રણનીતિ બનાવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યો છું.

કેન્દ્રીય કૃષિ મંત્રીએ કહ્યું કે કૃષિ માત્ર એક વ્યવસાય નથી પણ દેશની સેવા છે. આપણે ભારતની ખાદ્ય સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવાની છે. 144 કરોડ વસ્તી માટે ખાદ્ય સુરક્ષાની સાથે, આપણે પૌષ્ટિક ખોરાક પૂરો પાડવાનો છે, આવનારી પેઢી માટે પૃથ્વીને સુરક્ષિત રાખવાનો છે, અમારું લક્ષ્ય ફક્ત દેશ માટે જ નહીં પરંતુ વિશ્વ માટે પણ ખોરાક ઉપલબ્ધ કરાવવાનો છે. તેમણે કહ્યું કે હાલમાં, ભૌતિક પ્રગતિની શોધમાં, વિશ્વના ઘણા દેશો એવા પગલાં લઈ રહ્યા છે જે પ્રકૃતિને નુકસાન પહોંચાડી રહ્યા છે. પરંતુ આપણે એવો માર્ગ પસંદ કરવો પડશે જે પ્રકૃતિને નુકસાન પહોંચાડ્યા વિના વિકાસનો માર્ગ મોકળો કરે.

અંતે, શ્રી શિવરાજ સિંહે વૈજ્ઞાનિકોને આધુનિક મહર્ષિ ગણાવ્યા અને કહ્યું કે તમે સારું કામ કરી રહ્યા છો, જેના માટે તમે અભિનંદનને પાત્ર છો. પરંતુ સિદ્ધિઓની સાથે, પડકારો પર પણ કામ કરવું પડશે. મારી અપીલ છે કે ભવિષ્યના સંશોધનની રૂપરેખા પડકારો અને તેમના ઉકેલોને ધ્યાનમાં રાખીને નક્કી કરવામાં આવે, આગળ વધતા રહો અને કૃષિ ક્ષેત્રમાં નવી સફળતાઓ પ્રાપ્ત કરતા રહો.

AP/IJ/GP/JD