ગ્રાહક બાબતો, ખાદ્ય અને જાહેર વિતરણ મંત્રાલય
ઈટ રાઈટ ઈન્ડિયા: બધા માટે સલામત, સ્વસ્થ અને ટકાઉ ખોરાક
Posted On:
09 JUL 2025 1:00PM by PIB Ahmedabad
મુખ્ય મુદ્દાઓ
|
6 જુલાઈ, 2025 સુધીમાં સમગ્ર ભારતમાં 12 લાખથી વધુ ફૂડ હેન્ડલર્સને ફૂડ સેફ્ટી ટ્રેનિંગ એન્ડ સર્ટિફિકેશન (FoSTaC) હેઠળ તાલીમ આપવામાં આવી છે, 284 ઈટ રાઈટ સ્ટેશન અને 249 સ્વચ્છ સ્ટ્રીટ ફૂડ હબને પ્રમાણિત કરવામાં આવ્યા છે.
6 જુલાઈ, 2025 સુધીમાં રિપર્પઝ યુઝ્ડ કુકિંગ ઓઈલ (RUCO) હેઠળ 55 લાખ લિટરથી વધુ વપરાયેલ કુકિંગ ઓઈલ એકત્રિત કરવામાં આવ્યું છે, જેમાંથી 39 લાખ લિટર બાયોડીઝલમાં રૂપાંતરિત કરવામાં આવ્યું છે.
ઈટ રાઈટ ઈન્ડિયાના વિઝન અને પહેલને રોકફેલર ફાઉન્ડેશન અને વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન દ્વારા આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે માન્યતા આપવામાં આવી છે.
|
પ્રસ્તાવના
"આપણી ક્ષમતાઓ અને પ્રતિભા વિકસાવવા માટે, આપણે સૌ પ્રથમ આપણી ફિટનેસ અને સ્વાસ્થ્ય પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ. શું તમને સ્થૂળતા ઘટાડવાનો મારો સૂચન યાદ છે? ખોરાકમાં તેલનું પ્રમાણ 10% ઓછું કરો, વધારાનું વજન ઓછું કરો. જ્યારે તમે ફિટ રહેશો, ત્યારે તમે જીવનમાં સુપરહિટ બનશો," પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ 29 જૂન, 2025ના રોજ તેમના મન કી બાત સંબોધનમાં આ વાત પર ભાર મૂક્યો હતો.
પ્રધાનમંત્રીએ લોકોને સુખાકારીને પ્રોત્સાહન આપવા અને આહાર સંબંધિત સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓનો સામનો કરવા માટે સ્વસ્થ આહાર અપનાવવાના ભાગ રૂપે તેલ અને બિનઆરોગ્યપ્રદ ખોરાકનો વપરાશ ઘટાડવા હાકલ કરી હતી. ભારત સરકારના વિવિધ કાર્યક્રમો વર્ષોથી ખોરાક સંબંધિત જાહેર આરોગ્ય ઇકોસિસ્ટમમાં સફળતાપૂર્વક સુધારો કરી રહ્યા છે.
ઈટ રાઈટ ઈન્ડિયા
સાત વર્ષ પહેલાં જુલાઈ 2018માં, ફૂડ સેફ્ટી એન્ડ સ્ટાન્ડર્ડ્સ ઓથોરિટી ઓફ ઈન્ડિયા (FSSAI)એ ઈટ રાઈટ ઈન્ડિયા પહેલ શરૂ કરી હતી. આ પહેલ સલામત, સ્વસ્થ અને ટકાઉ ખાદ્ય પ્રક્રિયાઓની સંસ્કૃતિને પ્રોત્સાહન આપવા પર કેન્દ્રિત છે. નિયમનકારી, ક્ષમતા-નિર્માણ, સહયોગાત્મક અને સશક્તિકરણ અભિગમોના મિશ્રણ દ્વારા, આ પહેલ લોકો દરરોજ ખાવામાં આવતા ખોરાકની જેમ કે ખોરાકના ઉત્પાદન અથવા ખરીદીથી લઈને તેને રાંધવા અને લોકોની થાળીમાં પહોંચાડવા સુધીના ગુણવત્તામાં સુધારો કરી રહી છે.
આ ઝુંબેશ ત્રણ પાયાના સ્તંભો પર બનેલી છે જે ભારતના ખાદ્ય પડકારોના વિવિધ પાસાઓને સંબોધે છે:

આ વ્યાપક પહેલમાં વિવિધ યોજનાઓ અને કાર્યક્રમોનો સમાવેશ થાય છે. જેને રોકફેલર ફાઉન્ડેશન અને વિશ્વ આરોગ્ય સંગઠન દ્વારા તેમના નવીન અભિગમો માટે વૈશ્વિક સ્તરે માન્યતા આપવામાં આવી છે. સમગ્ર ભારતમાં ખાદ્ય વ્યવસાય ઉદ્યોગો અને ગ્રાહકોએ આ યોજનાઓ અને શ્રેષ્ઠ પ્રથાઓને સરળતાથી અપનાવી છે, જેમાં ખાદ્ય સંસ્થાઓ અને રેલવે સ્ટેશનો પર સ્વચ્છતા રેટિંગ, રસોઈ તેલનો ફરીથી ઉપયોગ અને ખાદ્ય વ્યવસાય સંચાલકોની તાલીમનો સમાવેશ થાય છે. તેની શરૂઆતથી, ઈટ રાઈટ ઈન્ડિયા પહેલ સુધારેલા સમુદાય સ્વાસ્થ્ય માટે ખાદ્ય ઇકોસિસ્ટમમાં પરિવર્તન લાવી રહી છે.
ઉદ્દેશ્યો અને તર્ક
આધુનિક જીવનશૈલીએ આહારની પેટર્ન અને ખાદ્ય વપરાશમાં નોંધપાત્ર ફેરફારો લાવ્યા છે. પરિણામે, પોષણ, જીવનશૈલી સંબંધિત આરોગ્ય પરિસ્થિતિઓ અને ખાદ્ય સલામતી સંબંધિત મુદ્દાઓ પર વધુ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું છે. ભારતમાં, આરોગ્ય પરિણામોનો મોટો હિસ્સો હવે આહાર પરિબળોથી પ્રભાવિત થાય છે, જેમાં હૃદય રોગ, ડાયાબિટીસ અને હાયપરટેન્શન જેવી બિન-ચેપી પરિસ્થિતિઓનો સમાવેશ થાય છે.
આ બદલાતી આહારની આદતો, આજની ખાદ્ય પ્રણાલીઓની જટિલતા સાથે, ખોરાકની સલામતી પર પણ વધુ ભાર મૂકે છે. જંતુનાશકો, ભારે ધાતુઓ અને ઉમેરણો જેવા સ્ત્રોતોમાંથી આવતા માઇક્રોબાયલ દૂષણ અને રાસાયણિક અવશેષો જેવા પરિબળો ખોરાકની ગુણવત્તા અને સલામતીને અસર કરી શકે છે. છેલ્લા દાયકાઓમાં દક્ષિણ-પૂર્વ એશિયા પ્રદેશના પ્રાદેશિક ડેટાએ ખોરાકની સ્વચ્છતા અને સલામતીના ધોરણો જાળવવાના મહત્વ પર ભાર મૂક્યો છે, ખાસ કરીને બાળકો, સગર્ભા સ્ત્રીઓ અને વૃદ્ધો જેવા સંવેદનશીલ જૂથો પર વિશેષ ધ્યાન અપાઈ રહ્યું છે.
પોષણ, જીવનશૈલી અને ખાદ્ય સલામતીના સંયુક્ત વિચારણાઓને એકસાથે ધ્યાનમાં લેતા, સંતુલિત ખાવાની આદતોને પ્રોત્સાહન આપવા અને બધા માટે સલામત, આરોગ્યપ્રદ ખોરાકને ટેકો આપતી પ્રણાલીઓને મજબૂત બનાવવાના મહત્વ તરફ નિર્દેશ કરે છે.
તેના જવાબમાં, FSSAI દ્વારા ઈટ રાઈટ ઈન્ડિયા એક વ્યાપક ચળવળ તરીકે શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું જેથી ખાતરી કરી શકાય કે ખોરાક ફક્ત સલામત જ નહીં પણ પૌષ્ટિક અને પર્યાવરણીય રીતે ટકાઉ પણ છે. આ પહેલનો ઉદ્દેશ્ય નાગરિકોને જાણકાર ખોરાક પસંદગીઓ કરવા માટે સશક્ત બનાવવાનો છે, જ્યારે ખાદ્ય વ્યવસાયોને ધોરણો સુધારવા અને હાનિકારક ઘટકો ઘટાડવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવાનો છે.
માત્ર એક સરકારી ઝુંબેશ કરતાં વધુ, Eat Right India એક લોકો-પ્રથમ ચળવળ બનાવી રહ્યું છે - જ્યાં શાળાઓ, કાર્યસ્થળો, બજારો અને સમુદાયો બધા સ્વસ્થ ખાવાને એક સામાન્ય આદત બનાવવા માટે હાથ મિલાવી રહ્યા છે. ધ્યેય ફક્ત નિયમન નથી, પરંતુ માનસિકતા, વર્તણૂકો અને સમગ્ર ખાદ્ય સંસ્કૃતિનું પરિવર્તન છે. તે એક એવા ભારત તરફની યાત્રા છે જ્યાં દરેકને એવા ખોરાકની ઍક્સેસ હોય જે ફક્ત ભરપૂર જ નહીં, પણ પૌષ્ટિક અને વિશ્વસનીય પણ હોય.
મુખ્ય ઝુંબેશો અને પહેલ
ઈટ રાઈટ ઈન્ડિયા ચળવળના મૂળમાં ત્રણ-પાંખી વ્યૂહરચના છે જે ખાદ્ય પ્રણાલીને સર્વાંગી રીતે સંબોધિત કરે છે: પુરવઠા-બાજુના ધોરણોમાં સુધારો, ગ્રાહક પસંદગીઓને જાણકાર બનાવવા અને પર્યાવરણીય ટકાઉપણું આગળ વધારવા.
સપ્લાય પક્ષ
પુરવઠા બાજુએ, FoSTaC (ફૂડ સેફ્ટી ટ્રેનિંગ અને સર્ટિફિકેશન) જેવી પહેલો ફૂડ હેન્ડલર્સને સ્વચ્છતા અને સલામતી જાળવવા માટે આવશ્યક જ્ઞાનથી સજ્જ કરે છે. હાઇજીન રેટિંગ, ઈટ રાઈટ સ્ટેશન અને ક્લીન સ્ટ્રીટ ફૂડ હબ જેવી સર્ટિફિકેશન યોજનાઓ નાના વિક્રેતાઓથી લઈને મોટા મથકો સુધીના ખાદ્ય વ્યવસાયોને માળખાગત સુવિધાઓને અપગ્રેડ કરવા, ઓડિટ કરાવવા અને સલામત ખોરાક પદ્ધતિઓ અપનાવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે.
|
માંગ પક્ષ
આ ચળવળ "આજ સે થોડા કમ" જેવા અભિયાનો દ્વારા ગ્રાહક જાગૃતિને પ્રોત્સાહન આપે છે, જે મીઠું, ખાંડ અને ચરબીમાં ઘટાડો કરવાને પ્રોત્સાહન આપે છે અને "ટ્રાન્સ ફેટ-ફ્રી ઈન્ડિયા" જેનો હેતુ ફૂડ ચેઇનમાંથી ઔદ્યોગિક ટ્રાન્સ ચરબીને દૂર કરવાનો છે. ઈટ રાઈટ સ્કૂલ શાળાના અભ્યાસક્રમમાં પોષણ અને ખાદ્ય સલામતી શિક્ષણનો સમાવેશ કરે છે, જ્યારે ઈટ રાઈટ કેમ્પસ કાર્યસ્થળો, હોસ્પિટલો, કોલેજો અને જેલોને પ્રમાણિત કરે છે જે સ્વચ્છતા, પૌષ્ટિક ખોરાક અને ટકાઉપણાના ધોરણોને પૂર્ણ કરે છે. DART બુક, ફૂડ સેફ્ટી મેજિક બોક્સ અને ફૂડ સેફ્ટી ઓન વ્હીલ્સ વાન જેવા જાહેર આઉટરીચ ટૂલ્સ લોકોને સામાન્ય ભેળસેળ કરનારાઓને ઓળખવામાં અને રોજિંદા ખાદ્ય સુરક્ષાને સમજવામાં મદદ કરે છે.
|
ટકાઉપણું પહેલ
ટકાઉપણું આ ચળવળનો મુખ્ય આધારસ્તંભ છે. FSSAI ખાદ્ય વ્યવસાયો અને સંસ્થાઓને પર્યાવરણને અનુકૂળ પેકેજિંગ તરફ વળવા, સિંગલ-યુઝ પ્લાસ્ટિક ઘટાડવા અને ખોરાકના કચરાનું જવાબદારીપૂર્વક સંચાલન કરવા પ્રોત્સાહિત કરે છે - ખાસ કરીને કેમ્પસ અને બજારો જેવી જાહેર જગ્યાઓમાં. સલામત અને પૌષ્ટિક ખોરાક (SNF) પ્લેટફોર્મ આ સંદેશને ઘરો, શાળાઓ અને કાર્યસ્થળોમાં ફેલાવે છે, સંતુલિત આહાર અને સલામત રસોઈ પદ્ધતિઓને પ્રોત્સાહન આપવા માટે સરળ ટિપ્સ આપે છે. વધુમાં, ફૂડ ફોર્ટિફિકેશન પહેલ વસ્તીમાં છુપાયેલી ભૂખનો સામનો કરવા માટે મીઠું, તેલ, દૂધ અને લોટ જેવા સૂક્ષ્મ પોષકતત્ત્વોથી સમૃદ્ધ મુખ્ય ખોરાકને સમર્થન આપે છે.
|
તાજેતરની નીતિ અપડેટ્સ અને નવી પહેલ (2024-2025)
મોટાપા રોકો અભિયાન (2025): કેન્દ્રીય આરોગ્ય મંત્રી જે.પી. નડ્ડાએ વિશ્વ ખાદ્ય સુરક્ષા દિવસ 2025 (7 જૂન)ના રોજ FSSAIના "મોટાપા રોકો" અભિયાનની શરૂઆત કરી, જેમાં દેશભરમાં મીઠા અને તેલના વપરાશમાં 10% ઘટાડો કરવાની હાકલ કરવામાં આવી.
માઈક્રોપ્લાસ્ટિક્સ રિસર્ચ ઈનિશિએટિવ (2024): FSSAI એ માર્ચ 2024માં CSIR-ઈન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ટોક્સિકોલોજી રિસર્ચ, ICAR-સેન્ટ્રલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ફિશરીઝ ટેકનોલોજી અને બિરલા ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ટેકનોલોજી એન્ડ સાયન્સના સહયોગથી "માઈક્રો- અને નેનો-પ્લાસ્ટિક્સ એઝ ઇમર્જિંગ ફૂડ દૂષકો" પ્રોજેક્ટ શરૂ કર્યો, જેથી પ્રમાણભૂત પ્રોટોકોલ સ્થાપિત કરી શકાય અને એક્સપોઝર ડેટા તૈયાર કરી શકાય.
ઈટ રાઈટ ફ્રુટ એન્ડ વેજીટેબલ્સ માર્કેટ
|
ચરબી, ખાંડ અને મીઠામાં ઘટાડો
|
ટ્રાન્સ-ફેટ ફ્રી ઇન્ડિયા 2022 સુધી 75% સુધી
|
ભેળસેળ સામે લડવું જૈવિક ભારત
|
ખોરાક બચાવો, ખોરાક વહેંચો
|
ફરીથી ઉપયોગમાં લેવાયેલ રસોઈ તેલ
|
ઈટ રાઈટ મુવમેન્ટના અન્ય મુખ્ય કાર્યક્રમોમાં સામેલ છે:
માન્યતા અને પુરસ્કારો
ઈટ રાઈટ ઈનિશિએટિવને તેના વિઝન, અવકાશ અને અભિગમ માટે આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે પહેલાથી જ માન્યતા મળી ચૂકી છે.
રોકફેલર ફાઉન્ડેશન દ્વારા આ ઝુંબેશને 2050 સુધીમાં પુનર્જીવિત અને પૌષ્ટિક ખોરાક પ્રણાલીની કલ્પના કરવા માટે 2021ના 'ફૂડ સિસ્ટમ્સ વિઝન પ્રાઇઝ' માટે ટોચના સ્વપ્નદ્રષ્ટા ઝુંબેશમાંના એક તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી હતી. 110 દેશોની ટીમો દ્વારા સબમિટ કરાયેલા 1,300થી વધુ સબમિશનમાંથી આ ઝુંબેશની પસંદગી કરવામાં આવી હતી. આ એવોર્ડનો ઉદ્દેશ્ય ખાદ્ય પ્રણાલીઓ પર વૈશ્વિક ચર્ચાને પ્રોત્સાહન આપવાનો અને સમુદાયોને તેમના ભવિષ્ય માટે અમલમાં મૂકી શકાય તેવા બ્લુપ્રિન્ટ્સ બનાવવા માટે સશક્ત બનાવવાનો છે.
'સ્કોચ પ્લેટિનમ એવોર્ડ 2017' એ FSSAIના ઇન્ડિયન ફૂડ શેરિંગ એલાયન્સ (IFSA)ને ટેકનોલોજીકલ હસ્તક્ષેપો દ્વારા ખોરાકનો બગાડ ઘટાડવા અને ખાદ્ય સરપ્લસ અને ખાદ્ય અસુરક્ષા વચ્ચેના મહત્વપૂર્ણ અંતરને દૂર કરવા બદલ માન્યતા આપી, જેણે આખરે 50 મિલિયનથી વધુ ભોજનના દાનમાં ફાળો આપ્યો.
ભારતમાં 2022 સુધીમાં ટ્રાન્સ-ફેટ નાબૂદ કરવા માટે "હાર્ટ એટેક રીવાઇન્ડ" ઝુંબેશ 34.9 મિલિયન લોકો સુધી પહોંચી, જેમાં ભારતીય વનસ્પતિ ઉત્પાદક સંગઠન અને અન્ય જેવા મુખ્ય ઉદ્યોગ સંગઠનો તરફથી પ્રતિબદ્ધતાઓ મેળવવાનો સમાવેશ થાય છે. વિશ્વ આરોગ્ય સંગઠને ટ્રાન્સ-ફેટ દૂર કરવા માટે શ્રેષ્ઠ પ્રથાઓ ધરાવતા 44 દેશોમાં ભારતનો ખાસ ઉલ્લેખ કર્યો હતો.
હિસ્સેદારોની ભાગીદારી
ઈટ રાઈટ ઈન્ડિયા ચળવળની સફળતા ખાદ્ય સુરક્ષા, પોષણ અને ટકાઉપણું માટે એકીકૃત દ્રષ્ટિકોણ હેઠળ વિવિધ હિસ્સેદારોને એકસાથે લાવવાની તેની ક્ષમતામાં રહેલી છે. કોઈ એક સંસ્થા એકલા પ્રણાલીગત પરિવર્તન લાવી શકતી નથી તે ઓળખીને, આ પહેલ એક સહયોગી, સમગ્ર સરકાર અને સમગ્ર સમાજનો અભિગમ અપનાવે છે. રાષ્ટ્રીય મંત્રાલયો અને રાજ્ય સત્તાવાળાઓથી લઈને ખાનગી કંપનીઓ, શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ, NGO અને નાગરિક જૂથો સુધી, નીતિને કાર્યમાં રૂપાંતરિત કરવા માટે ભાગીદારોનું વિશાળ નેટવર્ક એકત્ર કરવામાં આવ્યું છે. આ બહુ-સ્તરીય જોડાણ માત્ર મજબૂત અમલીકરણ સુનિશ્ચિત કરતું નથી પરંતુ ભારતના જટિલ ખાદ્ય ઇકોસિસ્ટમમાં વહેંચાયેલ જવાબદારી અને સામૂહિક માલિકીને પણ પ્રોત્સાહન આપે છે.
સમગ્ર સરકારનો સહયોગ એ ઈટ રાઈટ ઈન્ડિયાનો આધાર છે. FSSAI આયુષ્માન ભારત, પોષણ અભિયાન અને સ્વચ્છ ભારત મિશન જેવા મુખ્ય કાર્યક્રમો સાથે પહેલને એકીકૃત કરવા માટે મુખ્ય મંત્રાલયો - આરોગ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ, મહિલા અને બાળ વિકાસ, ગૃહ અને શહેરી બાબતો અને શિક્ષણ - ને એકસાથે લાવે છે. રાજ્ય અને સ્થાનિક સ્તરે, ખાદ્ય સુરક્ષા વિભાગો અને મ્યુનિસિપલ સંસ્થાઓ ખાદ્ય કેન્દ્રો અને મ્યુનિસિપલ સંસ્થાઓમાં પ્રમાણપત્ર યોજનાઓ, ઓડિટ અને સમુદાય આઉટરીચ લાગુ કરે છે.
ખાનગી ક્ષેત્ર ભાગીદારી અને કોર્પોરેટ સામાજિક જવાબદારી (CSR) દ્વારા મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે. મુખ્ય ઉત્પાદકોથી લઈને સ્થાનિક શેરી વિક્રેતાઓ સુધીના ખાદ્ય વ્યવસાયો સાથે નિયંત્રિત સ્વૈચ્છિક સહયોગથી કાર્યસ્થળો અને પરિસરમાં ઉત્પાદનમાં સુધારો, સ્વચ્છતા રેટિંગમાં સુધારો અને પ્રમાણપત્રો થયા છે. કોર્પોરેટ્સ ફોર ઈટ રાઈટ ઈન્ડિયા (C4ERI) પ્લેટફોર્મ ખાનગી સંસ્થાઓને સ્વાસ્થ્ય ભારત યાત્રા સાયક્લોથોન જેવી માળખાગત સુવિધાઓ, તાલીમ અને મોટા પાયે જાગૃતિ પ્રવૃત્તિઓમાં યોગદાન આપવા માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે.
જાહેર-ખાનગી અને તૃતીય-પક્ષ સહયોગ ક્ષમતા અને પહોંચમાં વધારો કરે છે. 220થી વધુ બાહ્ય તાલીમ ભાગીદારો અને 2,000થી વધુ પ્રમાણિત પ્રશિક્ષકો FoSTaC મોડ્યુલ્સ પહોંચાડે છે, અને મોબાઇલ લેબ્સ (ફૂડ સેફ્ટી ઓન વ્હીલ્સ) અને નેશનલ ફૂડ લેબોરેટરી જેવી સ્થિર પ્રયોગશાળાઓ દ્વારા ખોરાક પરીક્ષણને ટેકો આપતી પ્રયોગશાળાઓ સાથે, આ પહેલ ઓડિટર્સ અને વ્યાવસાયિક સંસ્થાઓને પણ સ્થાપિત કરે છે જે પાયા પર સ્વચ્છતા બેન્ચમાર્કિંગને ટેકો આપે છે.
શિક્ષણવિદો, નાગરિક સમાજ અને વિકાસ ભાગીદારો પાયાના સ્તરે અસર ચલાવે છે. યુનિવર્સિટીઓ અને વ્યાવસાયિક સંસ્થાઓ ખાદ્ય સુરક્ષા અધિકારીઓ અને ઈટ રાઈટ સ્કૂલ મોડ્યુલ માટે અભ્યાસક્રમ વિકાસમાં ફાળો આપે છે. NGO અને ગ્રાહક જૂથો સંવેદનશીલ સમુદાયો સુધી પહોંચ સુધારવામાં મદદ કરે છે, જ્યારે વિકાસ એજન્સીઓ તકનીકી માર્ગદર્શન અને મૂલ્યાંકન સાધનો પ્રદાન કરે છે - આમ સહિયારી માલિકી અને લાંબા ગાળાના વર્તન પરિવર્તનને સક્ષમ કરવા માટે રચાયેલ સહભાગી ઇકોસિસ્ટમ બનાવે છે.
રાષ્ટ્રીય અને વૈશ્વિક લક્ષ્યો સાથે સંરેખણ
ઈટ રાઈટ ઈન્ડિયા પહેલ ભારતની રાષ્ટ્રીય વિકાસ પ્રાથમિકતાઓ અને સંયુક્ત રાષ્ટ્રના ટકાઉ વિકાસ લક્ષ્યો (SDGs) હેઠળ વૈશ્વિક પ્રતિબદ્ધતાઓ બંને સાથે મજબૂત જોડાણ માટે નોંધપાત્ર છે. તે એકલતામાં કામ કરવાને બદલે આરોગ્ય, પોષણ, સ્વચ્છતા અને ટકાઉ વિકાસ પર કેન્દ્રિત હાલની સરકારી યોજનાઓને પૂરક અને મજબૂત બનાવે છે. ખાદ્ય સુરક્ષા, પોષણ જાગૃતિ અને પર્યાવરણીય જવાબદારીને એક જ ચળવળમાં એકીકૃત કરીને, ઈટ રાઈટ ઈન્ડિયા પ્રણાલીગત પરિવર્તન માટે સમગ્ર સરકાર અને સમગ્ર સમાજના અભિગમને સમર્થન આપે છે - એક સ્વસ્થ અને વધુ સ્થિતિસ્થાપક રાષ્ટ્ર બનાવવા માટે મંત્રાલયો અને ક્ષેત્રોમાં પ્રયાસોને જોડે છે.
SDG 3: સારું સ્વાસ્થ્ય અને સુખાકારી
ખોરાકજન્ય બીમારીઓ અને આહાર સંબંધિત બિન-ચેપી રોગોનો ભાર ઘટાડે છે
|
SDG 2: ભૂખમરો ઓછો કરવો
કુપોષણને સંબોધિત કરે છે અને મજબૂત અને આરોગ્યપ્રદ ખોરાકને પ્રોત્સાહન આપે છે
|
SDG 17: લક્ષ્યો માટે ભાગીદારી
સરકારી સંસ્થાઓ, ખાદ્ય વ્યવસાયો, શિક્ષણવિદો અને નાગરિક સમાજ વચ્ચે સહયોગને પ્રોત્સાહન આપે છે.
|
SDG 12: જવાબદાર વપરાશ અને ઉત્પાદન
ખોરાકનો બગાડ ઘટાડવા, ટકાઉ ખોરાક પસંદગીઓ અને પર્યાવરણને અનુકૂળ પ્રથાઓને પ્રોત્સાહન આપે છે.
|
વૈશ્વિક સ્તરે, આ પહેલ ઘણા ટકાઉ વિકાસ લક્ષ્યોમાં સીધું યોગદાન આપે છે:
રાષ્ટ્રીય સ્તરે, ઈટ રાઈટ ઈન્ડિયા અનેક મુખ્ય કાર્યક્રમોની અસરને વધારે છે.
સ્વસ્થ આહાર અને ખાદ્ય વાતાવરણ દ્વારા નિવારક આરોગ્યસંભાળને પ્રોત્સાહન આપીને આરોગ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ મંત્રાલય દ્વારા આયુષ્માન ભારત યોજના સાથે સંકલિત કરે છે.
સમુદાય-આધારિત પોષણ પ્રયાસોને મજબૂત બનાવીને અને સૂક્ષ્મ પોષકતત્ત્વોની ઉણપને દૂર કરીને પોષણ અભિયાન અને એનિમિયા મુક્ત ભારત (મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલય અને આરોગ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ મંત્રાલય)ને પૂરક બનાવે છે.
આ પહેલ સ્વચ્છ ભારત મિશન (આવાસ અને શહેરી બાબતો મંત્રાલય)ના લક્ષ્યોને પણ સમર્થન આપે છે, જાહેર સંસ્થાઓ અને બજારોમાં સ્વચ્છ ખોરાક પ્રથાઓ અને સ્વચ્છ, સલામત ખોરાક જગ્યાઓની હિમાયત કરે છે.
જાહેર આરોગ્ય, ખાદ્ય નિયમન, નાગરિક જોડાણ અને પર્યાવરણીય લક્ષ્યોને એકસાથે લાવીને, ઈટ રાઈટ ઈન્ડિયા એક સ્કેલેબલ અને પ્રતિકૃતિ યોગ્ય મોડેલ રજૂ કરે છે.
તે માત્ર 2030 એજન્ડા તરફ ભારતની સફરને સમર્થન આપતું નથી, પરંતુ એક આકર્ષક માળખું પણ પૂરું પાડે છે જેને અન્ય રાષ્ટ્રો સ્વસ્થ અને વધુ સ્થિતિસ્થાપક ખાદ્ય પ્રણાલીઓના અનુસંધાનમાં અપનાવી શકે છે.
ટેકનોલોજી અને નવીનતા
FSSAI નું Eat Right India ભારતના વૈવિધ્યસભર ઇકોસિસ્ટમ સુધી પહોંચવા માટે અત્યાધુનિક ડિજિટલ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરનો ઉપયોગ કરે છે. FoSCoS એ એક સિંગલ-વિન્ડો ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ છે જે વિશ્વભરમાં લાખો નોંધાયેલા ખાદ્ય વ્યવસાયો માટે લાઇસન્સિંગ, નોંધણી અને પાલન વ્યવસ્થાપનને સુવ્યવસ્થિત કરે છે.
ફૂડ સેફ્ટી કનેક્ટ મોબાઇલ એપ્લિકેશન તાત્કાલિક રિપોર્ટિંગ, પાલન ટ્રેકિંગ અને પ્રતિસાદ માટે નિરીક્ષકો, ગ્રાહકો અને વ્યવસાયોને જોડવા માટે એક રીઅલ-ટાઇમ ઇકોસિસ્ટમ બનાવે છે.
ટેકનોલોજીકલ એકીકરણ ઉપરાંત, આ પહેલ ગ્રાહકો અને વ્યવસાયો સુધી પહોંચવા માટે પાયાના માનવ નેટવર્કનો ઉપયોગ કરે છે. ફૂડ સેફ્ટી મિત્ર કાર્યક્રમ આ અભિગમનું ઉદાહરણ આપે છે - ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ દ્વારા દૂરના વિસ્તારોમાં છેલ્લા માઇલ અનુપાલન સપોર્ટ પહોંચાડવા માટે 62,000થી વધુ નોંધણી કરાવવી. દૂરના ગામડાઓ સુધી પહોંચતી LED સ્ક્રીન અને સ્થાનિક ભાષાની તાલીમ સામગ્રીથી સજ્જ મોબાઇલ ફૂડ ટેસ્ટિંગ પ્રયોગશાળાઓથી લઈને FoSTaC સિસ્ટમ અને જયવિક ભારત પોર્ટલ (8 જુલાઈ, 2025 સુધીમાં 1.4 મિલિયન મુલાકાતો રેકોર્ડ કરતી) સુધી, આ ઝુંબેશ ટેકનોલોજીકલ સાધનોના માનવ-કેન્દ્રિત અભિગમને દર્શાવે છે.
સિદ્ધિઓ
તેની શરૂઆતથી, ઈટ રાઈટ ઈન્ડિયા ઝુંબેશ વિશ્વની સૌથી વ્યાપક ખાદ્ય સુરક્ષા અને પોષણ પહેલોમાંની એક બની ગઈ છે. મજબૂત સંસ્થાકીય માળખા અને ક્રોસ-સેક્ટર સહયોગ સાથે, તેણે જમીન પર માપી શકાય તેવા પરિણામો દ્વારા તેના વિઝનને અમલમાં મૂક્યું છે. કેમ્પસ અને રેલવે સ્ટેશનોને પ્રમાણિત "ઈટ રાઈટ" ઝોનમાં રૂપાંતરિત કરવાથી લઈને લાખો ફૂડ હેન્ડલર્સને તાલીમ આપવા, જાહેર ભાગીદારીને પ્રોત્સાહન આપવા અને સ્ટ્રીટ ફૂડ જોઈન્ટ્સ અને મંદિરોમાં સ્વચ્છતાને પ્રોત્સાહન આપવા સુધી, આ પહેલ તેના વિશાળ સ્કેલ, નવીનતા અને જાહેર આરોગ્ય પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતા માટે નોંધપાત્ર છે. નીચે આપેલ ડેશબોર્ડ તેના વિવિધ કાર્યક્રમો હેઠળ કરવામાં આવેલી કેટલીક મુખ્ય સિદ્ધિઓને પ્રકાશિત કરે છે.ક સિદ્ધિઓ ડેશબોર્ડ (8 જુલાઈ, 2025 મુજબ)
મીઠું, ખાંડ અને તેલ ઘટાડવામાં ઉદ્યોગની ભાગીદારી
સેક્ટર
|
પ્રતિબદ્ધતાઓ
|
ખાદ્ય ઉત્પાદન, છૂટક અને ઈ-કોમર્સ
|
બ્રિટાનિયા, ITC, નેસ્લે, HUL, બિકાનેરવાલા, હલ્દીરામ, એમેઝોન, ઝોમેટો, બિગ બાસ્કેટ, સ્પેન્સર્સ, વગેરેએ આ ધ્યેય પ્રત્યે પ્રતિબદ્ધતા વ્યક્ત કરી છે.
|
નિષ્કર્ષ
પ્રધાનમંત્રીએ તમામ નાગરિકોને સ્વસ્થ આહાર અને તંદુરસ્તી જાળવવા માટે દરેક વ્યક્તિને સક્રિય પગલાં લેવા માટે કરેલી અપીલને અનુરૂપ, ઈટ રાઈટ પહેલ ખાદ્ય પુરવઠા શૃંખલામાં લોકો દ્વારા લેવામાં આવતા ખોરાકની ગુણવત્તા વધારવા માટે કાર્ય કરે છે. ધ્યેય નિયમનકારી, વ્યક્તિગત અને સમુદાય ભાગીદારી દ્વારા ભારતમાં ખાદ્ય ઇકોસિસ્ટમમાં પરિવર્તન લાવવાનો છે.
PDF ડાઉનલોડ કરવા માટે અહીં ક્લિક કરો.
AP/IJ/GP/JT
સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :
@PIBAhmedabad
/pibahmedabad1964
/pibahmedabad
pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com
(Release ID: 2143672)