મત્સ્યઉદ્યોગ, પશુપાલન અને ડેરી મંત્રાલયના મત્સ્યઉદ્યોગ વિભાગ દ્વારા આજે નવી દિલ્હીના આંબેડકર ભવન ખાતે સીફૂડ નિકાસકારો કોન્ક્લેવ 2025નું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. આ કોન્ફરન્સમાં કેન્દ્રીય મત્સ્યઉદ્યોગ, પશુપાલન અને ડેરી મંત્રાલય (MoFAH&D) અને પંચાયતી રાજ મંત્રાલય (MoPR)ના મંત્રી શ્રી રાજીવ રંજન સિંહ ઉર્ફે લલ્લન સિંહ, MoFAH&D & MoPR રાજ્ય મંત્રી, પ્રો. એસ.પી. સિંહ બઘેલ અને MoFAH&D અને લઘુમતી બાબતોના મંત્રાલય રાજ્ય મંત્રી શ્રી જ્યોર્જ કુરિયન પણ ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.

આ બેઠકમાં વાણિજ્ય વિભાગ, મરીન પ્રોડક્ટ્સ નિકાસ વિકાસ સત્તામંડળ (MPEDA), નિકાસ નિરીક્ષણ પરિષદ (EIC), રાષ્ટ્રીય કૃષિ અને ગ્રામીણ વિકાસ બેંક (NABARD), ઉદ્યોગ પ્રતિનિધિઓ અને પ્રગતિશીલ ખેડૂતો હાજર રહ્યા હતા. આ બેઠકમાં ભારત સરકારના મત્સ્યઉદ્યોગ વિભાગ તેમજ આંધ્રપ્રદેશ, તમિલનાડુ, ઓડિશા અને ગુજરાતના મત્સ્યઉદ્યોગ વિભાગના વરિષ્ઠ અધિકારીઓએ પણ હાજરી આપી હતી.

બેઠક દરમિયાન કેન્દ્રીય મંત્રી શ્રી રાજીવ રંજન સિંહે ભારતીય સીફૂડની નિકાસ ક્ષમતા વધારવા માટે મૂલ્યવર્ધનના મહત્વ પર ભાર મૂક્યો. તેમણે મત્સ્યઉદ્યોગ ક્ષેત્રમાં ચાલી રહેલી સરકારી પહેલો પર પ્રકાશ પાડ્યો, જેમાં તમામ હિસ્સેદારો માટે વધુ સારા બજાર જોડાણો માટે સિંગલ-વિન્ડો સિસ્ટમનો વિકાસ, દરિયામાં માછીમારીને મજબૂત બનાવવી અને વિશિષ્ટ આર્થિક ક્ષેત્રો (EEZ) અને માળખાગત સુવિધાઓનું અપગ્રેડેશનનો સમાવેશ થાય છે, જેનો હેતુ મત્સ્યઉદ્યોગ ક્ષેત્રને વધુ મજબૂત બનાવવાનો છે. કેન્દ્રીય મંત્રીએ ઉદ્યોગ દ્વારા સામનો કરવામાં આવતા ટેરિફ પડકારોનો સામનો કરવામાં MPEDAની મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા પર ભાર મૂક્યો અને MPEDAને રાજ્ય સરકારો સાથે મળીને રાજ્યવાર પ્રજાતિ-વિશિષ્ટ નિકાસનાં સચોટ રીતે નકશા બનાવવા અને નવી નિકાસ તકો ઓળખવા માટે હિસ્સેદારો સાથે પરામર્શ કરવા વિનંતી કરી હતી. તેમણે હિસ્સેદારોને ભારતીય સીફૂડ નિકાસને વધુ મજબૂત બનાવવાની સરકારની પ્રતિબદ્ધતાની પણ ખાતરી આપી.

પોતાના સંબોધનમાં પ્રો. એસ.પી. સિંહ બઘેલે દેશના વિશાળ મત્સ્યઉદ્યોગ સંસાધનોનો ઉલ્લેખ કર્યો અને હિસ્સેદારોને ભારતની નિકાસને વધારવા માટે તેનો ઉપયોગ કરવાનો આગ્રહ કર્યો. તેમણે વૈશ્વિક બજારના જોખમોને ઘટાડવા માટે નવા બજારોને ઓળખવા અને તેનો ઉપયોગ કરવાના મહત્વ પર ભાર મૂક્યો અને તમામ હિસ્સેદારોને સીફૂડ મૂલ્ય શૃંખલાને મજબૂત અને વિસ્તૃત કરવા માટે રાજ્ય સરકારો સાથે ગાઢ સહયોગમાં કામ કરવા હાકલ કરી હતી.

શ્રી જ્યોર્જ કુરિયને "વોકલ ફોર લોકલ" અભિગમનો પુનરોચ્ચાર કર્યો અને ભાર મૂક્યો કે સ્થાનિક બજારોને મજબૂત બનાવવાથી ખાસ કરીને વૈશ્વિક ટેરિફ પડકારોને ધ્યાનમાં રાખીને માછીમારો અને ખેડૂતો માટે નવી તકો ઊભી થશે.

MoFAH&Dના સચિવ (મત્સ્યઉદ્યોગ) ડૉ. અભિલાષા લિખીએ ભાર મૂક્યો કે મૂલ્યની દ્રષ્ટિએ ભારતની સીફૂડ નિકાસનો માત્ર 10% હિસ્સો હાલમાં મૂલ્યવર્ધિત ઉત્પાદનો છે અને સ્થાનિક ઉત્પાદનમાં વધારો અથવા આયાત-અને-પુનઃનિકાસ વ્યૂહરચના દ્વારા વૈશ્વિક ધોરણો અનુસાર આ હિસ્સો 30-60% સુધી વધારવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે એક જ પ્રજાતિ, વ્હાઇટલેગ ઝીંગા પર ભારે નિર્ભરતા પર ચિંતા વ્યક્ત કરી, જે નિકાસ મૂલ્યના 62% હિસ્સો ધરાવે છે, પરંતુ જથ્થામાં ફક્ત 38% છે. ડૉ. લિખીએ લણણી પછીના નુકસાનને ઘટાડવાની તાત્કાલિક જરૂરિયાત પર પ્રકાશ પાડ્યો અને ખાતરી આપી કે ટેરિફ અને નોન-ટેરિફ અવરોધોને લગતા મુદ્દાઓ વાણિજ્ય વિભાગ, વિદેશ મંત્રાલય અને અન્ય સંબંધિત સત્તાવાળાઓ સાથે સંકલનમાં ઉકેલવામાં આવશે.

બેઠકમાં હિસ્સેદારોએ સીફૂડ નિકાસને પ્રોત્સાહન આપવા માટેના મુખ્ય પડકારો પર પ્રકાશ પાડ્યો, જેમાં ચીન જેવા સ્પર્ધકો દ્વારા આપવામાં આવતા મજબૂત પ્રોત્સાહનોને કારણે વધુ મૂલ્યવર્ધનની જરૂરિયાત, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ જેવા મુખ્ય બજારોમાં ટેરિફ અવરોધો અને યુરોપિયન યુનિયન જેવા ઉચ્ચ-મૂલ્ય સ્થળોને ઍક્સેસ કરવામાં પ્રમાણપત્ર અને પાલન અવરોધોનો સમાવેશ થાય છે. તેમણે ખાનગી પરીક્ષણ, તૃતીય-પક્ષ મંજૂરીઓ અને ફાર્મ સર્ટિફિકેશન જેવા બિન-ટેરિફ અવરોધો, તેમજ રેઈન્બો ટ્રાઉટ જેવા વિશિષ્ટ ઉત્પાદનો માટે કોલ્ડ ચેઇન અને પ્રોસેસિંગ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરમાં ખામીઓ તરફ પણ ધ્યાન દોર્યું. સૂચનોમાં મોટા નિકાસકારોને યોજનાના લાભો આપવા, મૂલ્યવર્ધન માટે પ્રોત્સાહનો પૂરા પાડવા, સરકાર દ્વારા સમર્થિત પ્રમાણપત્ર સપોર્ટને મજબૂત બનાવવા, માળખાગત સુવિધાઓ વધારવા, વૈશ્વિક ખરીદદારો સાથે B2B સંબંધોને સરળ બનાવવા અને બેંકો અને NBFCs દ્વારા નાણાંની પહોંચ સુધારવાનો સમાવેશ થાય છે. વિસ્તરણ માટે ઓળખાયેલા વૈકલ્પિક બજારોમાં યુકે, EU, ઓમાન, UAE, દક્ષિણ કોરિયા, રશિયા અને ચીનનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં દક્ષિણ કોરિયાની સંભાવના અને મધ્ય પૂર્વમાંથી વધતી માંગ પર ખાસ ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે.

પરામર્શ બેઠક પછી, કેન્દ્રીય મંત્રીએ આરોગ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ મંત્રાલયના રાજ્ય મંત્રીઓ સાથે પ્રેસને સંબોધન કર્યું અને ભારતના સીફૂડ નિકાસના ભવિષ્યને લગતા વિવિધ મહત્વપૂર્ણ વિષયો પર મીડિયા પ્રતિનિધિઓ સાથે વાતચીત કરી. શ્રી રાજીવ રંજન સિંહે તાજેતરના યુએસ ટેરિફથી ઉભા થયેલા પડકારો વિશે વિગતવાર વાત કરી અને નિકાસકારોના હિતોનું રક્ષણ કરવા અને વૈશ્વિક બજારોમાં ભારતની સ્પર્ધાત્મક ધાર જાળવવા માટે સરકાર દ્વારા લેવામાં આવેલા સક્રિય પગલાંની રૂપરેખા આપી. કેન્દ્રીય મંત્રીએ તાજેતરના વર્ષોમાં મત્સ્યઉદ્યોગ ક્ષેત્રની સિદ્ધિઓ પર પણ પ્રકાશ પાડ્યો અને ઉત્પાદન, માળખાગત વિકાસ અને બજાર વૈવિધ્યકરણમાં નોંધપાત્ર વધારો દર્શાવ્યો છે. આ ઉપરાંત, તેમણે ભારતમાં સીફૂડ મૂલ્ય શૃંખલાને મજબૂત બનાવવા માટે અમલમાં મુકવામાં આવી રહેલી વિવિધ મુખ્ય યોજનાઓ અને પહેલો પર પણ પોતાના મંતવ્યો શેર કર્યા હતા.

પૃષ્ઠભૂમિ

ભારતના વાર્ષિક માછલી ઉત્પાદનમાં 104%નો નોંધપાત્ર વધારો જોવા મળ્યો છે, જે નાણાકીય વર્ષ 2013-14માં 95.79 લાખ ટનથી નાણાકીય વર્ષ 2024-25માં 195 લાખ ટન થયો છે. આંતરદેશીય મત્સ્યઉદ્યોગ અને જળચરઉછેર મુખ્ય ફાળો આપનારા તરીકે ઉભરી આવ્યા છે, જે કુલ ઉત્પાદનના 75%થી વધુ હિસ્સો ધરાવે છે. ભારતે નાણાકીય વર્ષ 2023-24 દરમિયાન 17.81 લાખ મેટ્રિક ટન (MT) સીફૂડની નિકાસ કરી હતી. આ નિકાસનું કુલ મૂલ્ય ₹60,523.89 કરોડ હતું, જે US$ 7.38 બિલિયન જેટલું છે. આ 2022-23માં 17.35 લાખ મેટ્રિક ટન હતું તેની સરખામણીમાં નિકાસના જથ્થામાં નજીવો વધારો દર્શાવે છે. ફ્રોઝન ઝીંગા ભારતની સીફૂડ નિકાસમાં સૌથી મહત્વપૂર્ણ વસ્તુ રહી છે. તેણે ₹40.013.54 કરોડ (US$ 4.88 બિલિયન) કમાણી કરી, જે કુલ નિકાસ જથ્થાના 40.19% અને ડોલરની દ્રષ્ટિએ કુલ કમાણીના 66.12% છે. 2023-24માં ભારતે 7.16 લાખ મેટ્રિક ટન ફ્રોઝન ઝીંગા નિકાસ કર્યા હતા.

 

SM/IJ/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com

(Release ID: 2155382)