દેશમાં ગ્રાહક ફરિયાદ નિવારણની એક નોંધપાત્ર સિદ્ધિમાં, રાષ્ટ્રીય ગ્રાહક વિવાદ નિવારણ આયોગ (NCDRC) સાથે મળીને દસ રાજ્યોએ જુલાઈ 2025માં 100 ટકાથી વધુનો સમાધાન દર નોંધાવ્યો, જે દર્શાવે છે કે આ સમયગાળા દરમિયાન સમાધાન થયેલા કેસોની સંખ્યા દાખલ થયેલા કેસોની સંખ્યા કરતા વધુ હતી.

ભારત સરકારના ગ્રાહક બાબતોના વિભાગના ડેટા અનુસાર, NCDRCએ 122 ટકાનો સમાધાન દર હાંસલ કર્યો છે, જ્યારે તમિલનાડુમાં 277 ટકા, રાજસ્થાનમાં 214 ટકા, તેલંગાણામાં 158 ટકા, હિમાચલ પ્રદેશ અને ઉત્તરાખંડમાં 150-150 ટકા, મેઘાલયમાં 140 ટકા, કેરળમાં 122 ટકા, પુડુચેરીમાં 111 ટકા, છત્તીસગઢમાં 108 ટકા અને ઉત્તર પ્રદેશમાં 101 ટકાનો સમાધાન દર નોંધાયો છે.

1 જુલાઈથી 31 જુલાઈ, 2025ના સમયગાળા માટેના ડેટાના વિશ્લેષણથી એ પણ જાણવા મળ્યું છે કે દેશભરમાં ગ્રાહક કેસોનું એકંદર સમાધાન 2024ના સમાન સમયગાળા કરતા નોંધપાત્ર રીતે વધારે હતું, જે ગ્રાહક વિવાદોના સમયસર અને અસરકારક નિરાકરણ તરફના સતત પ્રયાસોને રેખાંકિત કરે છે.

આ સિદ્ધિ ઉપરાંત, 6 ઓગસ્ટ, 2025 સુધીમાં, બે લાખથી વધુ વપરાશકર્તાઓ, જેમાં NRI પણ સામેલ છે, એ ઇ-જાગૃતિ પ્લેટફોર્મ લોન્ચ થયા પછી તેના પર નોંધણી કરાવી છે, અને આ વર્ષે જ તેના દ્વારા 85,531 કેસ નોંધાયા છે.

ભારત સરકારના ગ્રાહક બાબતો, ખાદ્ય અને જાહેર વિતરણ મંત્રાલયના ગ્રાહક બાબતોના વિભાગે 1 જાન્યુઆરી, 2025ના રોજ દેશભરમાં ગ્રાહક ફરિયાદ નિવારણને પરિવર્તિત કરવા માટે આગામી પેઢીના સંકલિત ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ તરીકે eJagrati શરૂ કર્યું. સુલભતા, પારદર્શિતા અને કાર્યક્ષમતા વધારવા માટે રચાયેલ, આ પ્લેટફોર્મ OCMS, e-Daakhil, NCDRC CMS અને CONFONET પોર્ટલ જેવી લેગસી સિસ્ટમોને એકીકૃત ઇન્ટરફેસમાં એકીકૃત કરે છે, જે વપરાશકર્તાઓ માટે વિભાજનને દૂર કરે છે.

હવે NCDRC અને તમામ 36 રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં કાર્યરત, eJagrati ગ્રાહકો અને હિમાયતીઓને OTP-આધારિત પ્રમાણીકરણ દ્વારા નોંધણી કરાવવા, ભારતમાં અથવા વિદેશમાં ગમે ત્યાંથી ફરિયાદો દાખલ કરવા, ઑનલાઇન અથવા ઑફલાઇન ફી ચૂકવવા અને વાસ્તવિક સમયમાં કેસની પ્રગતિને ટ્રેક કરવા સક્ષમ બનાવે છે.

eJagrati તેના સમાવેશી, નાગરિક-કેન્દ્રિત ડિઝાઇન માટે વિશિષ્ટ છે, જે દૃષ્ટિહીન અને વૃદ્ધ વપરાશકર્તાઓને સહાય કરવા માટે ડિજિટલ કેસ ફાઇલિંગ, દસ્તાવેજ વિનિમય, વર્ચ્યુઅલ સુનાવણી, રીઅલ-ટાઇમ SMS અને ઇમેઇલ અપડેટ્સ, બહુભાષી સપોર્ટ, ચેટબોટ સહાય અને વૉઇસ-ટુ-ટેક્સ્ટ સુવિધાઓ પ્રદાન કરે છે. તે વકીલોને કેસ ટ્રેક કરવા, સુનાવણી ચેતવણીઓ પ્રાપ્ત કરવા, દસ્તાવેજો અપલોડ કરવા અને બાર કાઉન્સિલ ઇન્ટિગ્રેશન દ્વારા ઓળખપત્રો ચકાસવા માટે સમર્પિત મોડ્યુલ પ્રદાન કરે છે, જ્યારે ન્યાયાધીશોને સંપૂર્ણ ડિજિટલ કેસ ફાઇલો, સ્માર્ટ કોર્ટ કેલેન્ડર્સ, એનાલિટિક્સ ડેશબોર્ડ્સ અને વર્ચ્યુઅલ કોર્ટરૂમ્સની સુરક્ષિત ઍક્સેસ મળે છે, જે ઝડપી, દૂરસ્થ સુનાવણીને સક્ષમ બનાવે છે, ભૌતિક માળખા પર નિર્ભરતા ઘટાડે છે.

eJagrati સીમલેસ ફી વ્યવહારો માટે ભારત કોષ અને PayGov પેમેન્ટ ગેટવેને એકીકૃત કરે છે, ભૂમિકા-આધારિત પરવાનગીઓ અને એન્ડ-ટુ-એન્ડ એન્ક્રિપ્શન દ્વારા સુરક્ષિત ઍક્સેસ સુનિશ્ચિત કરે છે, અને કાર્યપ્રવાહને સંપૂર્ણપણે ડિજિટલ બનાવીને કાગળ અને મુસાફરી પર નિર્ભરતા ઘટાડે છે. આ માત્ર ગ્રાહક કમિશનની કાર્યક્ષમતામાં વધારો કરે છે અને પર્યાવરણીય ટકાઉપણાને પ્રોત્સાહન આપે છે, પરંતુ ઝડપી અને વધુ સમાવિષ્ટ ગ્રાહક ન્યાય તરફ એક મુખ્ય પગલું પણ છે. ગ્રાહક બાબતોનો વિભાગ દેશભરના નાગરિકોને આ પ્લેટફોર્મનો ઉપયોગ સરળતાથી અને પારદર્શિતા સાથે તેમના અધિકારોનો દાવો કરવા માટે કરવા વિનંતી કરે છે.

નીચે eJagrati પોર્ટલની કેટલીક સફળતાની વાર્તાઓ છે:

તમિલનાડુ

કેસ 1: ગ્રાહકને ખામીયુક્ત ટેલિવિઝન માટે રૂ. 14,429નું રિફંડ મળ્યું

કમિશન: ધર્મપુરી (તમિલનાડુ)

કેસ સમયગાળો: ફાઇલ કરવાની તારીખ: 10-03-2025 | નિર્ણય તારીખ: 29-05-2025

કેસનો નિકાલ: 80 દિવસ

એક ગ્રાહક જેણે ઈ-કોમર્સ પ્લેટફોર્મ પરથી ટેલિવિઝન ખરીદ્યું હતું, તેણે કાળી લાઇન અને મેળ ન ખાતા સીરીયલ નંબરવાળા ખામીયુક્ત ટેલિવિઝન માટે રિફંડ માંગ્યું. કમિશને ઉત્પાદકને સેવામાં ખામી માટે જવાબદાર ગણાવ્યો અને તેને ₹14,249 (રિફંડ તરીકે), ₹5,000 (માનસિક યાતના માટે) અને ₹10,000 (મુકદ્દમા ખર્ચ માટે) ચૂકવવાનો આદેશ આપ્યો.                          

કેસ 2: ગ્રાહકને NEET કોચિંગ માટે ચૂકવવામાં આવેલા ₹99,500, 9% વ્યાજ, ₹500,000 વળતર તરીકે અને ₹10,000 મુકદ્દમા ખર્ચ તરીકે પરત કરવાનો આદેશ આપવામાં આવ્યો.

કમિશન: તંજાવુર (તમિલનાડુ)

કેસનો સમયગાળો: ફાઇલ કરવાની તારીખ: 09-02-2025 | નિર્ણય તારીખ: 29-04-2025

કેસનો નિકાલ (દિવસો): 79

એક ગ્રાહકે ₹99,500 (NEET કોચિંગ માટે ચૂકવેલ), માનસિક યાતના માટે ₹500,000 વળતર અને ₹10,000 મુકદ્દમા ખર્ચ પરત કરવાની માંગણી કરી. ગ્રાહકની પુત્રીઓ અણધાર્યા સંજોગોને કારણે કોચિંગ સંસ્થામાં નોંધણી કરાવી શકી ન હતી. કમિશને ગ્રાહકની તરફેણમાં ચુકાદો આપ્યો અને વિરુદ્ધ પક્ષને ₹99,500ની રકમ 9% વ્યાજ, ₹500,000 વળતર અને ₹10,000 મુકદ્દમા ખર્ચ સાથે પરત કરવાનો આદેશ આપ્યો.

પંજાબ

ખામીયુક્ત ટાઇલ્સ ખરીદવા બદલ ગ્રાહકને સંપૂર્ણ રિફંડ મળ્યું, જેના કારણે માળખાકીય ખામીઓ થઈ હતી.

કમિશન: બર્નાલા (પંજાબ)

કેસની વિગતો: ફાઇલ કરવાની તારીખ: 02-01-2025 | નિર્ણયની તારીખ: 23-05-2025

કેસનો નિકાલ (દિવસો): 141

ગ્રાહકે ખામીયુક્ત ટાઇલ્સ ખરીદી, જેના કારણે માળખાકીય સમસ્યાઓ થઈ. તેણે ₹4.5 લાખ (ટાઇલ માટે ₹3.09 લાખ + ઇન્સ્ટોલેશન/વળતર માટે ₹1.41 લાખ)નો દાવો કર્યો. કમિશને તેના પક્ષમાં ચુકાદો આપ્યો અને ₹3.09 લાખ (ટાઇલ કિંમત) + ₹10,000 (માનસિક યાતના) + ₹5,000 (મુકદ્દમા) 7% વ્યાજ સાથે ચૂકવવાનો આદેશ આપ્યો. કમિશને ઓર્ડર પસાર કરતી વખતે નિષ્ણાત પુરાવા પર આધાર રાખ્યો, જેમાં ઉત્પાદન ખામીઓ સ્થાપિત થઈ અને વિરોધી પક્ષો પુરાવાઓને રદિયો આપવામાં નિષ્ફળ ગયા.

હરિયાણા

ખામીયુક્ત ડીશવોશર માટે ગ્રાહકને રિફંડ મળ્યું

કમિશન: રેવાડી (હરિયાણા)

કેસનો સમયગાળો: ફાઇલ કરવાની તારીખ: 13-02-2025 | ચુકાદાની તારીખ: 24-04-2025

કેસનો નિકાલ (દિવસો): 70

ગ્રાહકે પ્રતિષ્ઠિત બ્રાન્ડનો ખામીયુક્ત ડીશવોશર ₹48,000 (મૂળ કિંમત)માં ખરીદ્યો અને AMC ને ₹13,097 ચૂકવ્યા. વિક્રેતા સમસ્યાનું નિરાકરણ કરવામાં નિષ્ફળ ગયો, જેના કારણે ફરિયાદ દાખલ કરવામાં આવી. કોર્ટે ₹48,000 + AMC ને ₹13,097 અને હેરાનગતિ માટે ₹25,000ની બદલી અથવા વળતરનો આદેશ આપ્યો.

ગુજરાત

મેડિક્લેમનો દાવો નકારવા બદલ ગ્રાહકને હેરાનગતિ અને મુકદ્દમા ખર્ચ પેટે 7% વ્યાજ સાથે સમગ્ર રકમ પરત કરવાનો વીમા કંપનીને આદેશ આપવામાં આવ્યો હતો.

કમિશન: અમદાવાદ (ગુજરાત)

કેસનો સમયગાળો: ફાઇલિંગ તારીખ: 17-06-2025 | ચુકાદાની તારીખ: 17-07-2025

કેસનો નિકાલ (દિવસ): 30

વીમા કંપનીએ ફરિયાદીના મેડિકલેમનો દાવો નકારી કાઢ્યો હતો. કમિશને શોધી કાઢ્યું હતું કે વીમા કંપની દ્વારા કરવામાં આવેલ ₹35,496ની કપાત મનસ્વી હતી, અને સમગ્ર રકમ, 7% વ્યાજ અને હેરાનગતિ અને મુકદ્દમા ખર્ચ પેટે ₹2,000 દરેક પરત કરવાનો આદેશ આપ્યો હતો.

SM/NP/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com