પરિચય

3 સપ્ટેમ્બર, 2025ના રોજ કેન્દ્રીય નાણાં અને કોર્પોરેટ બાબતોના મંત્રીની અધ્યક્ષતામાં યોજાયેલી GST કાઉન્સિલની 56મી બેઠકમાં વેપાર અને વાણિજ્યના મુખ્ય ક્ષેત્રોમાં દરોમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો કરીને સરળ GST માળખું રજૂ કરવામાં આવ્યું છે. ચામડું, ફૂટવેર, કાગળ, કાપડ, હસ્તકલા, રમકડાં, પેકેજિંગ અને લોજિસ્ટિક્સ જેવા આવશ્યક ઉદ્યોગોને આ સુધારા હેઠળ આવરી લેવામાં આવ્યા છે.

ઘણી વસ્તુઓ પર GST સ્લેબ ઘટાડીને 5% અને પરિવહન અને સંલગ્ન ક્ષેત્રોમાં દરોને તર્કસંગત બનાવીને, આ સુધારાઓનો હેતુ ગ્રાહકો માટે ખર્ચ ઘટાડવા, વેપારીઓ માટે પાલન સરળ બનાવવા અને ભારતીય વ્યવસાયોની સ્પર્ધાત્મકતા વધારવાનો છે.

 

વેપાર અને વાણિજ્યના મુખ્ય ક્ષેત્રોમાં GSTમાં મોટો ઘટાડો નીચેના સેગમેન્ટમાં નોંધવામાં આવ્યો છે.

ચામડું અને ફૂટવેર

ભારતમાં ચામડું અને ફૂટવેર ક્ષેત્ર એક મુખ્ય રોજગારદાતા છે, જેનો નિકાસ આધાર મજબૂત છે. અહીં GSTનું તર્કસંગતકરણ ઉત્પાદકો પરનો બોજ ઘટાડે છે અને ગ્રાહકો માટે ઉત્પાદનોને વધુ સુલભ બનાવે છે.

ચામડા અથવા ચામડાના રેસા પર આધારિત મિશ્ર ચામડું અને ટેનિંગ અથવા ક્રસ્ટિંગ પછી તૈયાર કરાયેલા ચામડા પર GST 12%થી ઘટાડીને 5% કરવામાં આવ્યો છે.

હવે પ્રતિ જોડી 2500 રૂપિયા સુધીના જૂતા પર ફક્ત 5% GST લાગશે, જેનો સીધો ફાયદો ગ્રાહકોને થશે.

ચામડા અને લેધર (પ્રકરણ 41 હેઠળ આવતા) સંબંધિત જોબ વર્કનો પુરવઠો પણ 12%થી ઘટાડીને 5% કરવામાં આવ્યો છે, જેનાથી MSME ઉત્પાદન ખર્ચમાં ઘટાડો થશે.

ઓછા કરવેરાથી ભારતીય ફૂટવેર અને ચામડાની નિકાસની વૈશ્વિક સ્પર્ધાત્મકતામાં સુધારો થવાની અપેક્ષા છે.

ઈ-કોમર્સ, કાગળ અને પેકેજિંગ

ઈ-કોમર્સ સૌથી ઝડપથી વિકસતા ક્ષેત્રોમાંનું એક છે, જે ખર્ચ-અસરકારક પેકેજિંગ અને લોજિસ્ટિક્સ પર ભારે નિર્ભર છે. આ ક્ષેત્રમાં GST ઘટાડાથી વ્યવસાયો અને ગ્રાહકો બંને માટે ખર્ચ ઘટે છે.

પેકિંગ પેપર, કેસ, કાર્ટન, બોક્સ (લહેરિયું કાગળ અથવા નોન-લહેરિયું કાગળ અથવા પેપર બોર્ડ) અને પેપર પલ્પ મોલ્ડેડ ટ્રે પર હવે 5% કર લાગશે, જેનાથી ઓર્ડર દીઠ પેકેજિંગ અને શિપિંગ ખર્ચ ઘટશે.

આનાથી લોજિસ્ટિક્સ અને પેકેજિંગ ખર્ચમાં ઘટાડો થશે, જેનાથી ગ્રાહકો માટે માલ વધુ પોસાય. તે ફૂડ પ્રોસેસિંગ એકમોને પણ મદદ કરશે.

આનાથી પ્રતિ શિપમેન્ટ પેકિંગ ખર્ચ ઘટશે અને ઈ-કોમર્સ પ્લેટફોર્મ અને હોલસેલ માર્કેટપ્લેસ પર MSME વેચાણકર્તાઓને ફાયદો થશે, જેનાથી તેમને ગ્રાહકો માટે વધુ સારા માર્જિન અને પોસાય તેવા ભાવ મળશે.

ટ્રક અને ડિલિવરી વાન પર GSTમાં ઘટાડો (28%થી 18%) પ્રતિ ટન-કિલોમીટર ભાડા દરમાં ઘટાડો થશે, જેનાથી છેલ્લા માઇલ ડિલિવરીની કાર્યક્ષમતામાં સુધારો થશે. ટ્રક ભારતની સપ્લાય ચેઇનનો આધાર છે. તેઓ ભારતમાં 65%-70% ભાડા વહન કરે છે.

સસ્તા ટ્રક સીધા લોજિસ્ટિક્સ ખર્ચ ઘટાડવામાં અને નિકાસ સ્પર્ધાત્મકતામાં સુધારો કરવામાં મદદ કરશે.

સંયુક્ત અસર લોજિસ્ટિક્સ, વેરહાઉસિંગ અને ઓનલાઇન રિટેલ ઇકોસિસ્ટમને મજબૂત બનાવશે, જેનાથી વૈશ્વિક સપ્લાય ચેઇનમાં ભારતની સ્પર્ધાત્મકતા વધશે.

લાકડાના ઉત્પાદનો

કૃષિ આધારિત અને પર્યાવરણને અનુકૂળ લાકડાના વિકલ્પો પરના કરમાં ઘટાડો થશે, જેનાથી ટકાઉ ઉત્પાદન અને MSME સ્પર્ધાત્મકતાને પ્રોત્સાહન મળશે.

ચોખાના ભૂસાના બોર્ડ, ગ્લાસફાઇબર રિઇનફોર્સ્ડ જીપ્સમ બોર્ડ, સિમેન્ટ બોન્ડેડ પાર્ટિકલ બોર્ડ, જ્યુટ પાર્ટિકલ બોર્ડ, બેગાસ બોર્ડ, સિસલ ફાઇબર બોર્ડ વગેરે પર GST 12%થી ઘટાડીને 5% કરવામાં આવ્યો છે.

આમાં વેનીયરિંગ માટે શીટ્સ, વાંસ ફ્લોરિંગ, પીપડા, બેરલ, વાટ અને લાકડાના ટબનો સમાવેશ થાય છે.

આ લાકડાના ઉત્પાદનમાં MSMEને ટેકો આપે છે અને પર્યાવરણને અનુકૂળ વિકલ્પોને પ્રોત્સાહન આપે છે.

આ ઘણા MSME લાકડા ઉત્પાદન એકમોના ઉત્પાદનોને સ્પર્ધાત્મક બનાવશે.

હસ્તકલા

કારીગરો અને નિકાસકારો માટે મહત્વપૂર્ણ હસ્તકલા ક્ષેત્રને કરવેરા તર્કસંગતતાથી ફાયદો થશે, જેનાથી પરંપરાગત વસ્તુઓ વધુ સસ્તી અને વૈશ્વિક સ્તરે સ્પર્ધાત્મક બનશે.

લાકડા, પથ્થર અને ધાતુથી બનેલા શિલ્પો પરનો GST 12%થી ઘટાડીને 5% કરવામાં આવ્યો છે.

આ ચિત્રો, રેખાંકનો, મૂળ કોતરણી, હાથથી બનાવેલી મીણબત્તીઓ, કોતરેલા લાકડાના ઉત્પાદનો, પાઉચ અને પાકીટ સહિત હેન્ડબેગ, પથ્થરની કલાકૃતિઓ, પથ્થરના જડતર, ટેબલવેર અને માટી અને ટેરાકોટાથી બનેલા રસોડાના વાસણો પર લાગુ પડે છે.

આમાં કાચની શિલ્પો, લોખંડ, એલ્યુમિનિયમ, પિત્તળ/તાંબા વગેરેથી બનેલી કલાકૃતિઓનો સમાવેશ થાય છે.

આ સુધારાઓ ભારતની સાંસ્કૃતિક અર્થવ્યવસ્થા અને કારીગરોની આજીવિકાને મજબૂત બનાવે છે.

વાણિજ્યિક માલ વાહન

ભારતના લોજિસ્ટિક્સનો મુખ્ય ભાગ હોવાથી, ટ્રક અને ડિલિવરી વાનને GST ઘટાડાથી ફાયદો થયો છે જેના કારણે પરિવહન અને નિકાસ ખર્ચમાં ઘટાડો થયો છે.

વાણિજ્યિક માલવાહક વાહનો પરનો GST 28% થી ઘટાડીને 18% કરવામાં આવ્યો છે.

ટ્રક માલિકોનો મૂડી ખર્ચ ઘટાડવામાં આવશે અને પ્રતિ ટન-કિમી ભાડા દર ઓછો થશે.

આનો મોટો પ્રભાવ પડશે. તેનાથી કૃષિ ઉત્પાદનો, સિમેન્ટ, સ્ટીલ, FMCG અને ઈ-કોમર્સ ડિલિવરીની હેરફેર સસ્તી થશે. આનાથી ફુગાવાના દબાણમાં ઘટાડો થશે.

આનાથી MSME ટ્રક ઓપરેટરોને મદદ મળશે, જેઓ ભારતના રોડ ટ્રાન્સપોર્ટ ક્ષેત્રનો મોટો ભાગ બનાવે છે.

ટ્રેક્ટરના ભાગો

ભારત વિશ્વના સૌથી મોટા ટ્રેક્ટર બજારોમાંનું એક છે અને GSTમાં આ ઘટાડાથી સ્થાનિક અને નિકાસ બંને ક્ષેત્રોમાં માંગ વધશે. કૃષિ સંબંધિત ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન મળશે કારણ કે ટ્રેક્ટર અને તેમના ભાગો હવે ઓછા GSTને આકર્ષિત કરશે, જેનાથી ખેડૂતો અને ઉદ્યોગ બંનેને ફાયદો થશે.

ટાયર, ગિયર્સ વગેરે જેવા ટ્રેક્ટરના ઉત્પાદન ભાગો પર પણ 5% કર લાગશે.

· એન્જિન, ટાયર, હાઇડ્રોલિક પંપ અને સ્પેરપાર્ટ્સનું ઉત્પાદન કરતી આનુષંગિક MSMEsને ઉત્પાદનમાં વધારો થવાથી ફાયદો થશે. GST ઘટાડાથી ભારતનું વૈશ્વિક ટ્રેક્ટર ઉત્પાદન કેન્દ્ર તરીકેનું સ્થાન પણ મજબૂત થશે.

ફળો, શાકભાજી અને ખાદ્ય પ્રક્રિયા

GST ઘટાડાથી કૃષિ-પ્રક્રિયા ઉદ્યોગોને ફાયદો થશે, કોલ્ડ સ્ટોરેજને પ્રોત્સાહન મળશે અને ખાદ્ય બગાડ ઓછો થશે. મોટાભાગની ખાદ્ય ચીજો પર GST 5% અથવા શૂન્ય સુધી ઘટાડવાથી ખેડૂતોથી લઈને MSME, છૂટક વેપારીઓ સુધી, સમગ્ર ખાદ્ય પ્રક્રિયા મૂલ્ય શૃંખલા મજબૂત થશે.

તૈયાર અને સાચવેલા શાકભાજી, ફળો અને બદામ પર 5% કર (12%થી નીચે) લાગશે.

આ કોલ્ડ સ્ટોરેજ, ખાદ્ય પ્રક્રિયા અને મૂલ્યવર્ધનમાં રોકાણને પ્રોત્સાહન આપે છે.

ખેડૂતોને તેમના ઉત્પાદન માટે વધુ સારા ભાવ મેળવવામાં મદદ કરે છે અને નાશવંત વસ્તુઓનો બગાડ ઘટાડે છે.

પ્રોસેસ્ડ ફૂડની નિકાસ વધે છે, જે કૃષિ-નિકાસ કેન્દ્ર તરીકે ભારતની સ્થિતિ મજબૂત બનાવે છે.

કાપડ

કાપડ ઉદ્યોગમાં GSTનું તર્કસંગતકરણ માળખાકીય વિસંગતતાઓને દૂર કરે છે, ખર્ચ ઘટાડે છે, માંગમાં વધારો કરે છે, નિકાસને પ્રોત્સાહન આપે છે અને રોજગાર ટકાવી રાખે છે. તે ખર્ચ વિકૃતિઓ ઘટાડીને ફાઇબરથી લઈને ગાર્મેન્ટ સુધીની સમગ્ર ટેક્સટાઇલ મૂલ્ય શૃંખલાને મજબૂત બનાવશે. તે ફાઇબર સ્તરે પણ વિસંગતતાઓ દૂર કરશે, યાર્ન/ફેબ્રિક સ્તરે ખર્ચ ઘટાડશે, ગાર્મેન્ટની પોષણક્ષમતા વધારશે, છૂટક સ્તરે માંગને પુનર્જીવિત કરશે અને નિકાસ સ્પર્ધાત્મકતા વધારશે. આ ફાઇબર-તટસ્થ નીતિને પ્રોત્સાહન આપશે.

માનવ-નિર્મિત રેસા (MMF) પર GST 18%થી ઘટાડીને 5% કરવામાં આવ્યો છે.

માનવ-નિર્મિત યાર્ન પર GST 12%થી ઘટાડીને 5% કરવામાં આવ્યો છે.

આ ઘટાડો MMFમાં ઇન્વર્ટેડ ડ્યુટી સ્ટ્રક્ચર (IDS)ની સમસ્યાને સંબોધશે. તે ફાઇબર, યાર્ન અને ફેબ્રિકના દરોને સમાન બનાવશે, જેનાથી ઉત્પાદકો પર કાર્યકારી મૂડીનો બોજ વધારતી લાંબા સમયથી ચાલતી વિસંગતતાઓ દૂર થશે.

આ કૃત્રિમ કાપડને વધુ સ્પર્ધાત્મક બનાવશે અને આયાત પર નિર્ભરતા ઘટાડશે.

આ દર ઘટાડાથી ભારતીય MMF-આધારિત વસ્ત્રો વૈશ્વિક બજારોમાં ભાવ-સ્પર્ધાત્મક બનશે, જે ભારતની વૈશ્વિક કાપડ હબ બનવાની મહત્વાકાંક્ષાને વેગ આપશે. તે નિકાસકારોને પણ મદદ કરશે.

 

રમકડાં અને રમતગમતના સામાન

બાળ વિકાસ અને MSME ઉત્પાદન માટે મહત્વપૂર્ણ રમકડા ઉદ્યોગને GSTમાં ઘટાડાથી ફાયદો થયો છે.

રમકડાં અને રમતગમતના સામાન પરનો GST 12%થી ઘટાડીને 5% કરવામાં આવ્યો છે.

રમકડાંને વધુ સસ્તું બનાવવામાં આવ્યા છે, જે બાળકોને રમતી વખતે શીખવા માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે.

સ્થાનિક MSME રમકડા ઉત્પાદકોને ટેકો આપીને "લોકલ માટે વોકલ" પહેલને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવ્યું છે.

નિષ્કર્ષ

ચામડું, ફૂટવેર, ઈ-કોમર્સ, કાપડ, હસ્તકલા, રમકડાં, કૃષિ-પ્રક્રિયા અને લોજિસ્ટિક્સ જેવા ઉદ્યોગોમાં કર દર ઘટાડીને, સરકારે પાલન ખર્ચ ઘટાડ્યો છે, ગ્રાહકો માટે પોષણક્ષમતામાં વધારો કર્યો છે અને MSMEના માર્જિનમાં સુધારો કર્યો છે. આ પગલાં માત્ર વ્યવસાય કરવાનો ખર્ચ ઘટાડે છે, પરંતુ નિકાસને વેગ આપવા, કારીગરો અને ખેડૂતોને ટેકો આપવા અને ટકાઉ ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપવા જેવી વ્યાપક રાષ્ટ્રીય પ્રાથમિકતાઓ સાથે પણ સુસંગત છે. સામૂહિક રીતે, આ સુધારાઓ વધુ કાર્યક્ષમ, સમાવિષ્ટ અને વૈશ્વિક સ્તરે સ્પર્ધાત્મક કર માળખું બનાવીને ભારતના વિકાસ માર્ગને મજબૂત બનાવે છે.

સંદર્ભ

નાણા મંત્રાલય

https://www.pib.gov.in/PressReleseDetailm.aspx?PRID=2163555

વાણિજ્ય અને ઉદ્યોગ મંત્રાલય

નિષ્ણાત અવતરણો

https://x.com/ANI/status/1963461303953232028

https://x.com/ians_india/status/1963476413069365741

https://x.com/ians_india/status/1963560752478134444

https://x.com/ians_india/status/1963475101094932852

PDFમાં ડાઉનલોડ કરો

 

SM/NP/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com

(Release ID: 2164367) Visitor Counter : 2