પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ આજે મહારાષ્ટ્રના મુંબઈમાં ગ્લોબલ ફિનટેક ફેસ્ટ 2025ને સંબોધિત કર્યું હતું. મુંબઈમાં ઉપસ્થિત રહેલા તમામ લોકોનું ઉષ્માભર્યું સ્વાગત કરતા શ્રી મોદીએ મુંબઈને ઊર્જાનું શહેર, સાહસનું શહેર અને અનંત સંભાવનાઓનું શહેર ગણાવ્યું હતું. તેમણે તેમના મિત્ર, પ્રધાનમંત્રી મહામહિમ શ્રી કીર સ્ટાર્મરનું વિશેષ સ્વાગત કર્યું હતું અને ગ્લોબલ ફિનટેક ફેસ્ટિવલમાં તેમની ઉપસ્થિતિ બદલ આભાર વ્યક્ત કર્યો હતો, જેમાં તેમણે આ કાર્યક્રમમાં હાજરી આપવા માટે સમય કાઢ્યો હોવાની નોંધ લીધી હતી.

પાંચ વર્ષ પહેલાં, જ્યારે ગ્લોબલ ફિનટેક ફેસ્ટિવલનો શુભારંભ થયો હતો, ત્યારે વિશ્વ વૈશ્વિક મહામારી સામે લડી રહ્યું હતું, તે યાદ કરતાં પ્રધાનમંત્રીએ પ્રકાશ પાડ્યો હતો કે આજે, આ ફેસ્ટિવલ નાણાકીય નવીનતા અને સહકાર માટે એક વૈશ્વિક મંચ તરીકે વિકસિત થયો છે. તેમણે નોંધ્યું હતું કે આ વર્ષે, યુનાઇટેડ કિંગડમ એક ભાગીદાર દેશ તરીકે ભાગ લઈ રહ્યું છે, અને ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે બે મુખ્ય લોકશાહી વચ્ચેની ભાગીદારી વૈશ્વિક નાણાકીય લેન્ડસ્કેપને વધુ મજબૂત બનાવશે. શ્રી મોદીએ સ્થળ પરના જીવંત વાતાવરણ, ઊર્જા અને ગતિશીલતા પર ટિપ્પણી કરી હતી, તેને નોંધપાત્ર ગણાવ્યું હતું. તેમણે જણાવ્યું હતું કે આ ભારતના અર્થતંત્ર અને વિકાસમાં વૈશ્વિક વિશ્વાસને પ્રતિબિંબિત કરે છે. પ્રધાનમંત્રીએ શ્રી ક્રિસ ગોપાલકૃષ્ણન, તમામ આયોજકો અને સહભાગીઓને કાર્યક્રમના સફળ સંચાલન બદલ અભિનંદન પાઠવ્યા હતા.

શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે "ભારત લોકશાહીની માતા છે અને ભારતમાં લોકશાહી માત્ર ચૂંટણીઓ કે નીતિ નિર્ધારણ પૂરતી મર્યાદિત નથી, પરંતુ તેને શાસનના એક મજબૂત આધારસ્તંભ તરીકે સ્થાપિત કરવામાં આવી છે", તેમણે ટેકનોલોજીને આ લોકતાંત્રિક ભાવનાના મુખ્ય ઉદાહરણ તરીકે પ્રકાશિત કરી હતી. તેમણે નોંધ્યું હતું કે જ્યારે વિશ્વ લાંબા સમયથી ટેકનોલોજીકલ વિભાજનની ચર્ચા કરી રહ્યું છે—અને ભારત પણ એક સમયે તેનાથી પ્રભાવિત હતું—ત્યારે છેલ્લા દાયકામાં, ભારતે સફળતાપૂર્વક ટેકનોલોજીનું લોકશાહીકરણ કર્યું છે. શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે "આજનું ભારત વિશ્વના સૌથી વધુ ટેકનોલોજીકલ સમાવિષ્ટ સમાજોમાંનું એક છે".

ભારતે ડિજિટલ ટેકનોલોજીનું લોકશાહીકરણ કર્યું છે, તેને દેશના દરેક નાગરિક અને દરેક પ્રદેશ માટે સુલભ બનાવી છે, તેના પર ભાર મૂકતા પ્રધાનમંત્રીએ પ્રકાશ પાડ્યો હતો કે આ હવે ભારતના સુશાસનનું મોડેલ બની ગયું છે. તેમણે સમજાવ્યું હતું કે આ મોડેલમાં, સરકાર જાહેર હિતમાં ડિજિટલ માળખું વિકસાવે છે, અને ખાનગી ક્ષેત્ર તે પ્લેટફોર્મ પર નવીન ઉત્પાદનો બનાવે છે. શ્રી મોદીએ વધુમાં ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે ભારતે પ્રદર્શિત કર્યું છે કે ટેકનોલોજી માત્ર અનુકૂળતાના સાધન તરીકે જ નહીં, પણ સમાનતાના માધ્યમ તરીકે પણ કેવી રીતે સેવા આપી શકે છે.

પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે "ભારતના સમાવિષ્ટ અભિગમે બેન્કિંગ ઇકોસિસ્ટમને પરિવર્તિત કરી છે". તેમણે ટિપ્પણી કરી હતી કે બેન્કિંગ એક સમયે એક વિશેષાધિકાર હતો, પરંતુ ડિજિટલ ટેકનોલોજીએ તેને સશક્તીકરણનું માધ્યમ બનાવી દીધું છે. તેમણે પ્રકાશિત કર્યું હતું કે ભારતમાં ડિજિટલ પેમેન્ટ્સ દિનચર્યા બની ગયા છે, જેની સફળતાનો શ્રેય તેમણે જામ ટ્રિનિટી—જન ધન, આધાર અને મોબાઇલને આપ્યો હતો. યુપીઆઈ (UPI) એકલું દર મહિને વીસ અબજ ટ્રાન્ઝેક્શનની સુવિધા આપે છે, જેનું ટ્રાન્ઝેક્શન મૂલ્ય પચીસ લાખ કરોડ રૂપિયાથી વધુ છે, તે દર્શાવતા શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે વૈશ્વિક સ્તરે દર સો રિયલ-ટાઇમ ડિજિટલ ટ્રાન્ઝેક્શનમાંથી, પચાસ ભારતમાં થાય છે.

આ વર્ષના ગ્લોબલ ફિનટેક ફેસ્ટની થીમ ભારતની લોકતાંત્રિક ભાવનાને મજબૂત અને આગળ ધપાવે છે, તેની નોંધ લેતા શ્રી મોદીએ પ્રકાશ પાડ્યો હતો કે ભારતના ડિજિટલ સ્ટેકની વૈશ્વિક સ્તરે ચર્ચા થઈ રહી છે, જેમાં યુનિફાઇડ પેમેન્ટ્સ ઇન્ટરફેસ (UPI), આધાર સક્ષમ પેમેન્ટ સિસ્ટમ, ભારત બિલ પેમેન્ટ સિસ્ટમ, ભારત-ક્યુઆર (QR), ડિજીલોકર, ડિજીયાત્રા અને ગવર્નમેન્ટ ઇ-માર્કેટપ્લેસ (GeM) જેવા મુખ્ય ઘટકોને ભારતના ડિજિટલ અર્થતંત્રની કરોડરજ્જુ તરીકે ટાંક્યા હતા. પ્રધાનમંત્રીએ સંતોષ વ્યક્ત કર્યો હતો કે ઇન્ડિયા સ્ટેક હવે નવી ઓપન ઇકોસિસ્ટમને જન્મ આપી રહ્યું છે. તેમણે નોંધ્યું હતું કે ઓએનડીસી (ONDC)—ઓપન નેટવર્ક ફોર ડિજિટલ કોમર્સ—નાના દુકાનદારો અને એમએસએમઈ (MSMEs) માટે વરદાન સાબિત થઈ રહ્યું છે, જે તેમને દેશભરના બજારોમાં પ્રવેશ મેળવવામાં સક્ષમ બનાવે છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે ઓસીઈએન (OCEN)—ઓપન ક્રેડિટ એનેબલમેન્ટ નેટવર્ક—નાના ઉદ્યોગસાહસિકો માટે ક્રેડિટની ઍક્સેસને સરળ બનાવી રહ્યું છે અને એમએસએમઈ (MSMEs) માટે ક્રેડિટની અછતની સમસ્યાને હલ કરી રહ્યું છે. પ્રધાનમંત્રીએ વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે આરબીઆઈ (RBI) દ્વારા અનુસરવામાં આવતી ડિજિટલ કરન્સી પહેલ પરિણામોને વધુ વધારશે. તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે આ તમામ પ્રયત્નો ભારતની વણવપરાયેલી સંભાવનાને દેશના વિકાસની ગાથા માટે એક પ્રેરક શક્તિમાં પરિવર્તિત કરશે.

પ્રધાનમંત્રીએ ઉદ્દગાર વ્યક્ત કર્યો હતો કે "ઇન્ડિયા સ્ટેક માત્ર ભારતની સફળતાની ગાથા નથી, પરંતુ વિશ્વ માટે, ખાસ કરીને ગ્લોબલ સાઉથના દેશો માટે આશાનું કિરણ છે", તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે તેની ડિજિટલ નવીનતાઓ દ્વારા, ભારતનો હેતુ વૈશ્વિક સ્તરે ડિજિટલ સહકાર અને ડિજિટલ ભાગીદારીને પ્રોત્સાહન આપવાનો છે. તેમણે પ્રકાશિત કર્યું હતું કે ભારત તેના અનુભવ અને ઓપન-સોર્સ પ્લેટફોર્મ બંનેને વૈશ્વિક જાહેર માલ તરીકે શેર કરી રહ્યું છે. શ્રી મોદીએ ભારતમાં વિકસાવવામાં આવેલ મોડ્યુલર ઓપન-સોર્સ આઇડેન્ટિટી પ્લેટફોર્મ (MOSIP)ને એક મુખ્ય ઉદાહરણ તરીકે ટાંક્યું હતું, અને નોંધ્યું હતું કે પચીસથી વધુ દેશો તેમની સાર્વભૌમ ડિજિટલ ઓળખ પ્રણાલીઓ બનાવવા માટે તેને અપનાવી રહ્યા છે. તેમણે પુષ્ટિ કરી હતી કે ભારત માત્ર ટેકનોલોજી શેર નથી કરી રહ્યું પરંતુ અન્ય રાષ્ટ્રોને તેને વિકસાવવામાં પણ મદદ કરી રહ્યું છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે આ ડિજિટલ સહાય નથી, પરંતુ ડિજિટલ સશક્તીકરણ છે.

ભારતના ફિનટેક સમુદાયના પ્રયત્નોએ સ્વદેશી ઉકેલોને વૈશ્વિક સુસંગતતા આપી છે, તેના પર પ્રકાશ પાડતા શ્રી મોદીએ ઇન્ટરઓપરેબલ ક્યુઆર (QR) નેટવર્ક્સ, ઓપન કોમર્સ અને ઓપન ફાઇનાન્સ માળખાઓને મુખ્ય ક્ષેત્રો તરીકે ટાંક્યા હતા જ્યાં ભારતીય સ્ટાર્ટઅપ્સના વિકાસને વિશ્વભરમાં માન્યતા મળી રહી છે. પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે આ વર્ષના પ્રથમ છ મહિનામાં, ભારત વૈશ્વિક સ્તરે ટોચની ત્રણ સૌથી વધુ ભંડોળવાળી ફિનટેક ઇકોસિસ્ટમ્સમાં ઉભરી આવ્યું છે.

ભારતની શક્તિ માત્ર સ્કેલમાં જ નહીં, પણ સ્કેલને સમાવેશ, સ્થિતિસ્થાપકતા અને સ્થિરતા સાથે સંકલિત કરવામાં રહેલી છે, તેના પર ભાર મૂકતા શ્રી મોદીએ અન્ડરરાઇટિંગ પક્ષપાત ઘટાડવામાં, વાસ્તવિક સમયમાં છેતરપિંડી શોધવામાં અને વિવિધ સેવાઓ વધારવામાં આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ (AI)ની ભૂમિકા પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. આ સંભવિતતાને અનલૉક કરવા માટે, પ્રધાનમંત્રીએ ડેટા, કૌશલ્ય અને શાસનમાં સંયુક્ત રોકાણ માટે હાકલ કરી હતી.

પ્રધાનમંત્રીએ રૂપરેખા આપી હતી કે "એઆઈ (AI) માટે ભારતનો અભિગમ, ત્રણ મુખ્ય સિદ્ધાંતો પર આધારિત છે—સમાન પ્રવેશ, વસ્તી-સ્તરનું કૌશલ્ય નિર્માણ અને જવાબદાર જમાવટ". ઇન્ડિયા-એઆઈ (AI) મિશન હેઠળ, સરકાર દરેક નવીનતાકર્તા અને સ્ટાર્ટ-અપ માટે સસ્તું અને સુલભ સંસાધનો સુનિશ્ચિત કરવા માટે ઉચ્ચ-પ્રદર્શન કમ્પ્યુટિંગ ક્ષમતા વિકસાવી રહી છે. શ્રી મોદીએ પુષ્ટિ કરી હતી કે એઆઈ (AI)ના લાભો દરેક જિલ્લામાં અને દરેક ભાષામાં પહોંચાડવાના પ્રયત્નો ચાલી રહ્યા છે. તેમણે નોંધ્યું હતું કે ભારતના સેન્ટર્સ ઓફ એક્સેલન્સ, સ્કિલિંગ હબ્સ અને સ્વદેશી એઆઈ (AI) મોડેલો સક્રિયપણે આ પહોંચ સુનિશ્ચિત કરી રહ્યા છે.

ભારતે નૈતિક એઆઈ (AI) માટે વૈશ્વિક માળખાના નિર્માણને સતત સમર્થન આપ્યું છે, તેની પુષ્ટિ કરતાં શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે ડિજિટલ જાહેર માળખા સાથેનો ભારતનો અનુભવ અને તેનો શિક્ષણ ભંડાર વિશ્વ માટે મૂલ્યવાન બની શકે છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે ભારતે ડિજિટલ જાહેર માળખામાં જે માર્ગ અપનાવ્યો છે તે જ અભિગમ તે એઆઈ (AI)માં આગળ વધારવા માંગે છે. શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે "ભારત માટે, એઆઈ (AI) એટલે સર્વ સમાવેશક (All Inclusive)".

જ્યારે એઆઈ (AI) માટે વિશ્વાસ અને સલામતીના નિયમોની આસપાસ વૈશ્વિક ચર્ચાઓ ચાલુ છે, ત્યારે ભારતે પહેલેથી જ એક વિશ્વાસ સ્તર બનાવ્યું છે, તેની નોંધ લેતા પ્રધાનમંત્રીએ પ્રકાશ પાડ્યો હતો કે ભારતનું એઆઈ (AI) મિશન ડેટા અને ગોપનીયતા બંનેની ચિંતાઓને સંભાળવા માટે સજ્જ છે. તેમણે સમાવિષ્ટ એપ્લિકેશનો બનાવવા માટે નવીનતાકર્તાઓને સક્ષમ બનાવતા પ્લેટફોર્મ વિકસાવવાના ભારતના ઇરાદાને વ્યક્ત કર્યો હતો. પેમેન્ટ્સમાં, ભારત ઝડપ અને ખાતરીને પ્રાથમિકતા આપે છે; ક્રેડિટમાં, ધ્યાન મંજૂરીઓ અને પરવડે તેવા પર છે; વીમામાં, લક્ષ્યો અસરકારક નીતિઓ અને સમયસર દાવાઓ છે; અને રોકાણોમાં, ધ્યેય ઍક્સેસમાં સફળતા અને પારદર્શિતા છે. પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે એઆઈ (AI) આ પરિવર્તન પાછળ પ્રેરક શક્તિ બની શકે છે. આ માટે, એઆઈ (AI) એપ્લિકેશનોને લોકો કેન્દ્રમાં હોય તે રીતે ડિઝાઇન કરવી આવશ્યક છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે પ્રથમ વખત ડિજિટલ ફાઇનાન્સનો ઉપયોગ કરનારને વિશ્વાસ હોવો જોઈએ કે ભૂલો ઝડપથી ઉકેલાઈ જશે. તેમણે કહ્યું કે આ વિશ્વાસ ડિજિટલ સમાવેશ અને નાણાકીય સેવાઓમાં વિશ્વાસને વધુ મજબૂત બનાવશે.

તેમણે નોંધ્યું હતું કે એઆઈ (AI) સેફ્ટી સમિટની શરૂઆત થોડા વર્ષો પહેલા યુકેમાં થઈ હતી, અને આવતા વર્ષે, એઆઈ (AI) ઇમ્પેક્ટ સમિટ ભારતમાં યોજાશે, પ્રધાનમંત્રીએ પ્રકાશ પાડ્યો હતો કે જ્યારે સલામતી પરનો સંવાદ યુકેમાં શરૂ થયો હતો, ત્યારે અસર પરની વાતચીત હવે ભારતમાં થશે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે ભારત અને યુકેએ વિશ્વને વૈશ્વિક વેપારમાં વિન-વિન ભાગીદારીનું મોડેલ બતાવ્યું છે, અને એઆઈ (AI) અને ફિનટેકમાં તેમનો સહયોગ આ ભાવનાને વધુ મજબૂત બનાવે છે. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે યુકેનું સંશોધન અને વૈશ્વિક ફાઇનાન્સ કુશળતા, ભારતના સ્કેલ અને પ્રતિભા સાથે મળીને, વિશ્વ માટે તકના નવા દરવાજા ખોલી શકે છે. તેમણે સ્ટાર્ટ-અપ્સ, સંસ્થાઓ અને નવીનતા હબ્સ વચ્ચેના જોડાણોને વધુ ગાઢ બનાવવા માટે નવી પ્રતિબદ્ધતાની જાહેરાત કરી હતી. પ્રધાનમંત્રીએ ટિપ્પણી કરી હતી કે યુકે-ઇન્ડિયા ફિનટેક કોરિડોર નવા સ્ટાર્ટ-અપ્સને પાયલોટ કરવા અને તેનું સ્કેલિંગ કરવાની તકો ઊભી કરશે, અને લંડન સ્ટોક એક્સચેન્જ અને ગિફ્ટ સિટી (GIFT City) વચ્ચે ઉન્નત સહકાર માટે પણ માર્ગ મોકળો કરશે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે બે દેશો વચ્ચેનું આ નાણાકીય એકીકરણ કંપનીઓને મુક્ત વેપાર કરારના લાભોને મહત્તમ કરવામાં મદદ કરશે.

તમામ હિતધારકો દ્વારા વહેંચાયેલી અપાર જવાબદારી પર ભાર મૂકતા, શ્રી મોદીએ યુનાઇટેડ કિંગડમ સહિત દરેક વૈશ્વિક ભાગીદારને ભારત સાથે સહયોગ કરવા માટે મંચ પરથી આમંત્રણ આપ્યું હતું. તેમણે દરેક રોકાણકારને ભારતના વિકાસની સાથે વિકાસ કરવા માટે આવકાર્યા હતા. પ્રધાનમંત્રીએ ફિનટેક વિશ્વનું નિર્માણ કરવા હાકલ કરીને સમાપન કર્યું જે ટેકનોલોજી, લોકો અને પૃથ્વી ત્રણેયને સમૃદ્ધ બનાવે—જ્યાં નવીનતાનો હેતુ માત્ર વિકાસ માટે જ નહીં પણ ભલાઈ માટે પણ હોય, અને જ્યાં નાણાં માત્ર સંખ્યાઓ જ નહીં પણ માનવ પ્રગતિ દર્શાવે. કાર્યવાહી માટેના આ આહ્વાન સાથે, તેમણે હાજર રહેલા તમામ લોકોને તેમની શુભેચ્છાઓ પાઠવી હતી.

યુનાઇટેડ કિંગડમના પ્રધાનમંત્રી મહામહિમ શ્રી કેઇર સ્ટાર્મર, રિઝર્વ બેંક ઓફ ઇન્ડિયાના ગવર્નર શ્રી સંજય મલ્હોત્રા અન્ય મહાનુભાવો સાથે આ કાર્યક્રમમાં ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.

પૃષ્ઠભૂમિ

ગ્લોબલ ફિનટેક ફેસ્ટ 2025 વિશ્વભરના નવીનતાકર્તાઓ, નીતિ નિર્માતાઓ, સેન્ટ્રલ બેન્કર્સ, નિયમનકારો, રોકાણકારો, શિક્ષણવિદો અને ઉદ્યોગના નેતાઓને એકસાથે લાવશે. કોન્ફરન્સની કેન્દ્રીય થીમ, 'બેટર વર્લ્ડ માટે ફાઇનાન્સનું સશક્તીકરણ' – એઆઈ (AI), ઓગમેન્ટેડ ઇન્ટેલિજન્સ, ઇનોવેશન અને ઇન્ક્લુઝન દ્વારા સંચાલિત, નૈતિક અને ટકાઉ નાણાકીય ભવિષ્યને આકાર આપવામાં ટેકનોલોજી અને માનવ સમજણના સંકલનને પ્રકાશિત કરે છે.

આ વર્ષની આવૃત્તિમાં 75થી વધુ દેશોમાંથી 100000થી વધુ સહભાગીઓની હાજરી આકર્ષવાની અપેક્ષા છે, જે તેને વિશ્વના સૌથી મોટા ફિનટેક મેળાવડાઓમાંનું એક બનાવે છે. આ કાર્યક્રમમાં લગભગ 7500 કંપનીઓ, 800 વક્તાઓ, 400 પ્રદર્શકો અને ભારતીય તેમજ આંતરરાષ્ટ્રીય અધિકારક્ષેત્રોનું પ્રતિનિધિત્વ કરતા 70 નિયમનકારોની સહભાગિતા જોવા મળશે.

ભાગ લેનાર આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓમાં સિંગાપોરની મોનેટરી ઓથોરિટી, જર્મનીની ડૉઇશ બુન્ડેસબેંક, બેન્ક ડી ફ્રાન્સ અને સ્વિસ ફાઇનાન્સિયલ માર્કેટ સુપરવાઇઝરી ઓથોરિટી (FINMA) જેવા જાણીતા નિયમનકારોનો સમાવેશ થાય છે. તેમની સહભાગિતા નાણાકીય નીતિ સંવાદ અને સહકાર માટે વૈશ્વિક મંચ તરીકે જીએફએફ (GFF)ના વધતા કદને ભારપૂર્વક દર્શાવે છે.

SM/NP/GP/JD