કેન્દ્રીય કૃષિ, ખેડૂત કલ્યાણ અને ગ્રામીણ વિકાસ મંત્રી શ્રી શિવરાજ સિંહ ચૌહાણે આજે નવી દિલ્હીમાં એક પત્રકાર પરિષદ યોજી હતી, જેમાં પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદી દ્વારા 11 ઓક્ટોબર, 2025ના રોજ શરૂ થનારી મહત્વાકાંક્ષી યોજનાઓની વિગતો આપવામાં આવી હતી. કેન્દ્રીય મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદી મહત્વપૂર્ણ રવિ પાકની વાવણીની મોસમ દરમિયાન ખેડૂતોની સમૃદ્ધિ અને કલ્યાણ માટે ઐતિહાસિક યોજનાઓ શરૂ કરી રહ્યા છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે સરકારે દેશના વિકાસમાં નોંધપાત્ર પ્રગતિ કરી છે. "હવે, અમારા કાર્યની તુલના અગાઉની સરકારોના કાર્ય સાથે નહીં, પરંતુ વૈશ્વિક ધોરણો સાથે કરવામાં આવશે," તેમણે કહ્યું. કેન્દ્રીય કૃષિ મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે ભારત કૃષિ ક્ષેત્રમાં ઉત્કૃષ્ટ સિદ્ધિઓ હાંસલ કરી રહ્યું છે અને આ રીતે પ્રગતિ ચાલુ રાખીને, પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વમાં નિઃશંકપણે વિશ્વનું ફૂડ બાસ્કેટ બનશે.

કેન્દ્રીય મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વ અને માર્ગદર્શન હેઠળ, કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણના મુખ્ય ઉદ્દેશ્યો: દેશ માટે ખાદ્ય સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવી, ખેડૂતોની આવક વધારવી અને પૌષ્ટિક ખાદ્ય અનાજ પૂરું પાડવા માટે પ્રતિબદ્ધતા સાથે કાર્ય કરવામાં આવી રહ્યું છે.

કેન્દ્રીય મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે સરકાર ખાદ્ય અનાજ ઉત્પાદન વધારવા માટે ખંતપૂર્વક કામ કરી રહી છે. 2014 થી, ખાદ્ય અનાજ ઉત્પાદનમાં 40 ટકાનો વધારો થયો છે. ઘઉં, ચોખા, મકાઈ, મગફળી અને સોયાબીનનું ઉત્પાદન પણ રેકોર્ડ સ્તરે વધ્યું છે. શ્રી ચૌહાણે જણાવ્યું હતું કે આજે, ભારત ઘઉં અને ચોખામાં સંપૂર્ણપણે આત્મનિર્ભર છે. 4 કરોડ ટનથી વધુ કૃષિ ઉત્પાદનોની નિકાસ કરવામાં આવી છે. જોકે, કઠોળના કિસ્સામાં વધુ પ્રયાસોની જરૂર છે.

કેન્દ્રીય કૃષિ મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે ભારત કઠોળનો સૌથી મોટો ઉત્પાદક અને ગ્રાહક બંને છે, છતાં તે હજુ પણ સૌથી વધુ કઠોળની આયાત કરે છે. આપણે હજુ સુધી કઠોળમાં સંપૂર્ણપણે આત્મનિર્ભર નથી. તેથી, કઠોળમાં આત્મનિર્ભરતા પ્રાપ્ત કરવા માટે "કઠોળ મિશન"ની યોજના બનાવવામાં આવી છે.

કેન્દ્રીય મંત્રીએ "કઠોળ મિશન" હેઠળ વાવણી વિસ્તાર, ઉત્પાદન અને ઉત્પાદકતા વધારવાની ચર્ચા કરી હતી. તેમણે જણાવ્યું હતું કે 2030-31 સુધીમાં કઠોળના વાવેતર વિસ્તારમાં વધારો કરવાનો ધ્યેય છે. હાલમાં, વાવણી વિસ્તાર 27.5 મિલિયન હેક્ટર છે, જે વધારીને 31 મિલિયન હેક્ટર કરવામાં આવશે. તેમણે કઠોળ ઉત્પાદનમાં વધારાનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો હતો. તેમણે જણાવ્યું હતું કે કઠોળનું વર્તમાન ઉત્પાદન 24.2 મિલિયન ટન છે, જે વધારીને 35 મિલિયન ટન કરવામાં આવશે. પ્રતિ હેક્ટર ઉત્પાદકતા વધારવા માટે પણ કામ કરવામાં આવશે. વર્તમાન ઉત્પાદકતા 880 કિલોગ્રામ પ્રતિ હેક્ટર છે, અને તેને વધારીને 11130 કિલોગ્રામ પ્રતિ હેક્ટર કરવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવશે.

કેન્દ્રીય મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે કઠોળ સંબંધિત લક્ષ્યોને પ્રાપ્ત કરવા માટે સંશોધન અને વિકાસ વ્યૂહરચના વિકસાવવામાં આવી છે. ઉચ્ચ ઉપજ આપતી, જીવાત પ્રતિરોધક અને આબોહવા-સ્થિતિસ્થાપક જાતો વિકસાવવા પર ભાર મૂકવામાં આવી રહ્યો છે અને ખાતરી કરવામાં આવશે કે આ જાતો સમયસર ખેડૂતો સુધી પહોંચે. કેન્દ્રીય મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે ખેડૂતોને "મીની કીટ"ના રૂપમાં ગુણવત્તાયુક્ત બીજનું વિતરણ કરવામાં આવશે. ખેડૂતોને 12.6 મિલિયન ક્વિન્ટલ પ્રમાણિત બીજનું વિતરણ કરવામાં આવશે. 88 લાખ મફત બીજ કીટનું પણ વિતરણ કરવામાં આવશે.

શ્રી ચૌહાણે જણાવ્યું હતું કે જો કઠોળ ઉગાડતા વિસ્તારોમાં પ્રક્રિયા કરવામાં આવે તો ખેડૂતોને તેમના ઉત્પાદનના વાજબી ભાવ મળશે અને પ્રક્રિયા ત્યાં પૂર્ણ કરવામાં આવશે. કેન્દ્રીય મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે 1000 પ્રક્રિયા એકમો સ્થાપિત કરવાનો ધ્યેય છે, જેમાં સરકાર 2.5 મિલિયન રૂપિયાની સબસિડી આપશે. કેન્દ્રીય કૃષિ મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે રાજ્યોની ભાગીદારીથી, સમગ્ર કૃષિ કાર્યબળ "એક રાષ્ટ્ર, એક કૃષિ, એક ટીમ" ઉદ્દેશ્ય હેઠળ કાર્ય કરશે.

પ્રધાનમંત્રી ધન ધાન્ય યોજના વિશે માહિતી આપતા, શ્રી ચૌહાણે જણાવ્યું હતું કે દેશભરમાં ઉત્પાદકતા એકસરખી નથી. વિવિધ પાકોની ઉત્પાદકતા રાજ્યથી રાજ્યમાં બદલાય છે. એક જ રાજ્યમાં પણ, જિલ્લાઓની ઉત્પાદકતા બદલાય છે. તેથી, સરકારે ઓછી ઉત્પાદકતા ધરાવતા જિલ્લાઓને ઓળખવાનો અને તેમની ઉત્પાદકતા વધારવા માટે ખાસ પ્રયાસો કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. કેન્દ્રીય મંત્રીએ કહ્યું કે જો ઓછી ઉત્પાદકતા ધરાવતા જિલ્લાઓને સરેરાશ સ્તરે લાવવામાં આવે તો પણ દેશનું કુલ ઉત્પાદન વધશે. જરૂરિયાતો પણ પૂરી થશે અને જિલ્લાઓમાં ખેડૂતોની આવકમાં વધારો થશે. તેમણે માહિતી આપી કે હાલમાં 100 જિલ્લાઓને કેન્દ્રિત કાર્ય માટે પસંદ કરવામાં આવ્યા છે અને પ્રધાનમંત્રી ધન ધાન્ય યોજના હેઠળ આ જિલ્લાઓમાં ઉત્પાદકતા વધારવાના પ્રયાસો કરવામાં આવશે. આ પ્રયાસોમાં સિંચાઈ પ્રણાલીઓનો વિસ્તાર, સંગ્રહ સુવિધાઓનો વિસ્તાર, લાંબા ગાળાની અને ટૂંકા ગાળાની લોન સુવિધાઓનો વિસ્તાર અને પાક વૈવિધ્યકરણનો સમાવેશ થાય છે. કેન્દ્રીય મંત્રીએ માહિતી આપી કે પ્રધાનમંત્રી ધન ધાન્ય યોજના પણ મહત્વાકાંક્ષી જિલ્લાઓ માટે વિકસાવવામાં આવેલા મોડેલ પર આધારિત છે. નીતિ આયોગ ડેશબોર્ડ દ્વારા અમલીકરણનું નિરીક્ષણ કરશે.

અંતે, શ્રી ચૌહાણે કહ્યું કે તેમને જાહેરાત કરતા આનંદ થાય છે કે આ યોજનાઓ 11 ઓક્ટોબર, લોકનાયક જયપ્રકાશ નારાયણની જન્મજયંતીના રોજ પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદી દ્વારા શરૂ કરવામાં આવશે. પ્રધાનમંત્રી દેશભરમાં કૃષિ અને ગ્રામીણ વિકાસ સંબંધિત ઘણી મહત્વપૂર્ણ સિદ્ધિઓ પર પણ પ્રકાશ પાડશે.

કૃષિ સચિવ શ્રી દેવેશ ચતુર્વેદી અને ભારતીય કૃષિ સંશોધન પરિષદના મહાનિર્દેશક અને DARE સચિવ ડૉ. માંગી લાલ જાટ પણ પત્રકાર પરિષદમાં ઉપસ્થિત હતા.

વર્ણન:

ભારતના કૃષિ ઇતિહાસમાં એક નવો અધ્યાય ઉમેરવા જઈ રહ્યો છે. 11 ઓક્ટોબર, 2025ના રોજ, નવી દિલ્હીના પુસા સ્થિત રાષ્ટ્રીય કૃષિ વિજ્ઞાન સંકુલ ખાતે, પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદી ખેડૂતોની આવક વધારવા અને કૃષિ ક્ષેત્રને મજબૂત બનાવવા માટે "પીએમ ધન-ધાન્ય કૃષિ યોજના" અને "કઠોળ સ્વ-નિર્ભર મિશન" શરૂ કરશે.

આ પ્રસંગે, પ્રધાનમંત્રી કૃષિ માળખાગત ભંડોળ, પશુપાલન, મત્સ્યઉદ્યોગ અને ખાદ્ય પ્રક્રિયા ક્ષેત્રોમાં 1100થી વધુ પ્રોજેક્ટ્સનું ઉદ્ઘાટન અને શિલાન્યાસ કરશે. કુલ ₹42000 કરોડથી વધુની આ યોજનાઓ દેશભરના લાખો ખેડૂતો માટે સમૃદ્ધિ અને સુખાકારીના નવા યુગની શરૂઆત કરશે.

આ કાર્યક્રમ દરમિયાન, પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદી ખેડૂતો, ખેડૂત ઉત્પાદક સંગઠનો (FPO), સહકારી સંસ્થાઓ અને ટેકનોલોજીકલ સંશોધકોનું સન્માન કરશે જેમણે કૃષિ ક્ષેત્રમાં ઉત્કૃષ્ટ યોગદાન આપ્યું છે. આ પ્રસંગે, પ્રધાનમંત્રી દેશભરમાં કૃષિ અને ગ્રામીણ વિકાસ સંબંધિત ઘણી મહત્વપૂર્ણ સિદ્ધિઓ પર પણ પ્રકાશ પાડશે, જેમ કે:

1. 10000 FPO સાથે સંકળાયેલા 50 લાખથી વધુ ખેડૂતો, જેમાં 1100 "કરોડપતિ FPO"નો સમાવેશ થાય છે જેનું વાર્ષિક ટર્નઓવર ₹1 કરોડથી વધુ છે.

2. રાષ્ટ્રીય કુદરતી ખેતી મિશન હેઠળ ૧ લાખથી વધુ ખેડૂતોનું ઓર્ગેનિક પ્રમાણપત્ર.

3. 10000 નવી પ્રાથમિક કૃષિ ધિરાણ મંડળીઓ (PACS)નું કોમ્પ્યુટરાઇઝેશન (e-PACS) અને તેમનું કોમન સર્વિસ સેન્ટર્સ (CSC), પ્રધાનમંત્રી કિસાન સમૃદ્ધિ કેન્દ્રો (PMKSK) અને ખાતર ડીલરોમાં રૂપાંતર.

4. 10000 નવા બહુહેતુક PACS દ્વારા પ્રાથમિક ડેરી અને મત્સ્યઉદ્યોગ સહકારી મંડળીઓની સ્થાપના.

5. ગ્રામીણ ભારતમાં 4275 બહુહેતુક AI ટેકનિશિયન (MAITRIs)નું પ્રમાણપત્ર.

પ્રધાનમંત્રી ધન ધાન્ય કૃષિ યોજના હેઠળ, દેશના 100 ઓછા ઉત્પાદકતા ધરાવતા જિલ્લાઓનો વ્યાપક વિકાસ કરવામાં આવશે, જેનાથી ખેડૂતોની આવકમાં નોંધપાત્ર વધારો થશે. આ યોજનાનો ઉદ્દેશ્ય દરેક ખેતરને સિંચાઈ સુવિધાઓ પૂરી પાડવાનો, પાક વૈવિધ્યકરણને પ્રોત્સાહન આપવાનો અને ખેડૂતોને સરળ ધિરાણ અને સંગ્રહ સુવિધાઓ પૂરી પાડવાનો છે. વિવિધ યોજનાઓના સંકલન દ્વારા, ખેડૂતોને સીધો લાભ સુનિશ્ચિત કરવામાં આવશે, જેનાથી ગ્રામીણ અર્થતંત્રને નવી ગતિ મળશે.

કઠોળ સ્વ-નિર્ભરતા મિશન તુવેર, અડદ અને મસૂર જેવા મુખ્ય કઠોળના ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપશે. આ મિશન હેઠળ, કેન્દ્રીય એજન્સીઓ રજિસ્ટર્ડ ખેડૂતો પાસેથી તેમના ઉત્પાદનનો 100% લઘુત્તમ ટેકાના ભાવ (MSP) પર ખરીદશે, જેનાથી ખેડૂતોને તેમના ઉત્પાદન માટે વાજબી ભાવ મળશે. વધુમાં, કઠોળ પાક હેઠળનો વિસ્તાર વધારીને અને ઉત્પાદકતા વધારીને, દેશ કઠોળ ઉત્પાદનમાં આત્મનિર્ભરતા તરફ નોંધપાત્ર પગલું ભરશે.

આ યોજનાઓ આગામી વર્ષોમાં ભારતની ખાદ્ય સુરક્ષાને મજબૂત બનાવશે જ નહીં પરંતુ તેને કઠોળ ઉત્પાદનમાં આત્મનિર્ભરતા પ્રાપ્ત કરવામાં પણ સક્ષમ બનાવશે.

SM/IJ/GP/JD