પરિચય

ભારતના ગામડાઓ તેના લોકશાહીનો પાયો છે, જે વારસો, અર્થતંત્ર અને સામૂહિક આકાંક્ષાઓનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. આશરે 65-70% વસ્તી 6,64,000થી વધુ ગામડાઓમાં રહે છે, અને ગ્રામીણ ભારતની જીવંતતા તેની ગ્રામ સભાઓની શક્તિમાં રહેલી છે. કલમ 243 હેઠળ બંધારણીય સંસ્થા તરીકે, ગ્રામ સભા સીધી લોકશાહીનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, જે ગામના દરેક પુખ્ત રહેવાસીને શાસનમાં ભાગ લેવા, વિકાસ પ્રાથમિકતાઓ પર ચર્ચા કરવા અને પંચાયતી રાજ સંસ્થાઓ (PRI)ની જવાબદારી સુનિશ્ચિત કરવા સક્ષમ બનાવે છે. તે "લોકોના, લોકો દ્વારા અને લોકો માટે" શાસનની સાચી ભાવનાને પ્રતિબિંબિત કરે છે, જે પાયાના સ્તરે પારદર્શિતા, સમાવેશકતા અને સહભાગી આયોજનને પ્રોત્સાહન આપે છે.

ગ્રામીણ શાસનમાં તેમની મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા હોવા છતાં, ગ્રામ સભાઓમાં યુવાનોની ભાગીદારી ઓછી રહે છે, જેનું મુખ્ય કારણ મુખ્યત્વે મર્યાદિત જાગૃતિ, અપૂરતી કનેક્ટિવિટી અને અર્થપૂર્ણ ભાગીદારી માટે તકોના અભાવને કારણે છે. ભારતમાં વિશ્વની સૌથી મોટી યુવા વસ્તી છે અને સમુદાય વિકાસ અને સ્થાનિક શાસનમાં આપણા યુવાનોની અર્થપૂર્ણ અને ઉત્પાદક ભાગીદારી ભારતના વિકસિત ભારતના દ્રષ્ટિકોણને સાકાર કરવા માટે ચાવીરૂપ છે. તેમની ભાગીદારી પાયાના સ્તરે લોકશાહીનો પાયો મજબૂત બનાવશે અને સમાવિષ્ટ અને પ્રતિનિધિત્વપૂર્ણ નિર્ણય લેવા માટે વધુ સારી તકો ઊભી કરશે.

મોક એસેમ્બલીના ફોર્મેટના આધારે, MYGS વિદ્યાર્થીઓ, ખાસ કરીને જવાહર નવોદય વિદ્યાલય (JNVs) અને એકલવ્ય મોડેલ રહેણાંક શાળાઓ (EMRSs)ના વિદ્યાર્થીઓને, પાયાના સ્તરે લોકશાહીની કામગીરીનો વ્યવહારુ અનુભવ પ્રદાન કરે છે. ભૂમિકા ભજવવા, ચર્ચાઓ અને નિર્ણય લેવાની કવાયતો દ્વારા, વિદ્યાર્થીઓ વિચાર-વિમર્શ, સર્વસંમતિ-નિર્માણ અને સહભાગી શાસનની પ્રક્રિયાઓનો અનુભવ કરે છે. આ અનુભવલક્ષી શિક્ષણ માત્ર સ્થાનિક સ્વ-શાસનની તેમની સમજને વધારે છે, પરંતુ તેમનામાં લોકશાહી સંસ્થાઓ પ્રત્યે જવાબદારી, સહયોગ અને આદરની ભાવના પણ જગાડે છે.

73મા બંધારણીય સુધારાએ ત્રિ-સ્તરીય પંચાયતી રાજ પ્રણાલીનો પાયો નાખ્યો, જેણે ગામ, બ્લોક અને જિલ્લા સ્તરે શાસનને મજબૂત બનાવ્યું. યુવાનોને આ માળખાને સમજવા અને તેની સાથે જોડાવા માટે પ્રોત્સાહિત કરીને, ખાસ કરીને આદર્શ યુવા ગ્રામ સભા જેવી પહેલ દ્વારા, મંત્રાલય એક એવી જાણકાર અને સશક્ત પેઢી બનાવવાનું વિચારે છે જે લોકશાહી ભાગીદારી, બંધારણીય આદર્શો અને સામૂહિક પ્રગતિને મહત્વ આપે છે.

આદર્શ યુવા ગ્રામ સભા પહેલ રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ (NEP) 2020ના વિઝન સાથે સંપૂર્ણપણે સુસંગત છે, જે વિદ્યાર્થીઓમાં મૂળભૂત ફરજો અને બંધારણીય મૂલ્યો પ્રત્યે ઊંડો આદર અને રાષ્ટ્રવાદની મજબૂત ભાવના કેળવવા માટે શૈક્ષણિક અભ્યાસક્રમ અને શિક્ષણશાસ્ત્રની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકે છે. NEP 2020 ઝડપથી બદલાતી દુનિયામાં શીખનારાઓને તેમની ભૂમિકાઓ અને જવાબદારીઓને સમજવા માટે તૈયાર કરવા પર ભાર મૂકે છે. આ નીતિનો ઉદ્દેશ્ય યુવાનોમાં ભારતીય હોવાનો ગર્વ કેળવવાનો છે, જે તેમના વિચારો, કાર્યો અને બુદ્ધિમાં પ્રતિબિંબિત થાય છે, અને તેમને જ્ઞાન, કૌશલ્ય, મૂલ્યો અને વલણથી સજ્જ કરવાનો છે જે માનવ અધિકારો, ટકાઉ વિકાસ અને વૈશ્વિક સુખાકારીને પ્રોત્સાહન આપે છે, જે આખરે તેમને જવાબદાર અને દયાળુ વૈશ્વિક નાગરિકોમાં આકાર આપે છે.

 

 

ઉદ્દેશ્યો

આદર્શ યુવા ગ્રામ સભા વિદ્યાર્થીઓને ભાગીદારી અને અનુભવલક્ષી શિક્ષણ દ્વારા પંચાયતી રાજ સંસ્થાઓની રચના અને કામગીરીનો પરિચય કરાવે છે. તે જાહેર ભાષણ, વિવેચનાત્મક વિચારસરણી અને સર્વસંમતિ નિર્માણ જેવા નાગરિક અને નેતૃત્વ કૌશલ્યોનો વિકાસ કરે છે, જ્યારે સમાવેશકતા, જવાબદારી અને પારદર્શિતાના મૂલ્યોને પ્રોત્સાહન આપે છે. વાસ્તવિક સમુદાયના મુદ્દાઓ પર ચર્ચામાં યુવાનોને સામેલ કરીને, આ પહેલ જાણકાર અને જવાબદાર નાગરિકોનું પોષણ કરે છે જેઓ લોકશાહી અને વિકાસ પ્રક્રિયાઓમાં સક્રિયપણે યોગદાન આપે છે. તેના મુખ્ય ઉદ્દેશ્યો છે:

1. વિદ્યાર્થીઓને પંચાયતી રાજ પ્રણાલી વિશે શિક્ષિત કરવા - 73મા બંધારણીય સુધારા દ્વારા સ્થાપિત ત્રિ-સ્તરીય પંચાયતી રાજ માળખાથી વિદ્યાર્થીઓને પરિચિત કરવા.
2. ભાગીદારીને પ્રોત્સાહન આપવું - વિદ્યાર્થીઓને ગ્રામસભાઓ અને સ્થાનિક શાસન પ્રક્રિયાઓમાં ભાગ લેવા માટે પ્રેરિત કરવા.
3. નેતૃત્વ કૌશલ્યનો વિકાસ - પંચાયતી રાજ સંસ્થાઓ (PRI) ને મજબૂત બનાવવા માટે યુવાનોમાં જવાબદારી અને નેતૃત્વની ભાવના કેળવવા.
4. સ્થાનિક મુદ્દાઓની સમજને પ્રોત્સાહન આપવું - વિદ્યાર્થીઓને પાયાના સ્તરે વાસ્તવિક જીવનના શાસન પડકારોની ચર્ચા અને વિશ્લેષણ કરવા માટે એક પ્લેટફોર્મ પૂરું પાડવું.

વિઝન

આદર્શ યુવા ગ્રામ સભાનો ઉદ્દેશ્ય "લોકશાહી પ્રક્રિયાઓમાં સક્રિયપણે ભાગ લેતા અને ટકાઉ અને સમાવિષ્ટ રાષ્ટ્રીય વિકાસમાં યોગદાન આપતા સશક્ત, જવાબદાર અને સહાનુભૂતિશીલ યુવા નાગરિકોને ઉછેરવાનો છે."

MYGSના મુખ્ય ઉદ્દેશ્યો છે:

• બંધારણીય મૂલ્યો અને લોકશાહી સિદ્ધાંતોના આધારે યુવાનોમાં સક્રિય, સહાનુભૂતિશીલ અને જાણકાર નાગરિકત્વને પ્રોત્સાહન આપવાનો.
• સમાવેશકતા, સર્વસંમતિ નિર્માણ, ન્યાય અને સમાનતાના મૂલ્યો સ્થાપિત કરવા.
• વિદ્યાર્થીઓને સામાજિક રીતે જવાબદાર વ્યક્તિ બનવા માટે સશક્ત બનાવવાનો.
• વિદ્યાર્થીઓમાં નેતૃત્વ, ભાગીદારી, સંદેશાવ્યવહાર, વિવેચનાત્મક વિચારસરણી વગેરે જેવા મહત્વપૂર્ણ જીવન કૌશલ્યો વિકસાવવાનો.
• સ્થાનિક શાસન માળખાં અને સ્થાનિક ટકાઉ વિકાસ લક્ષ્યો પ્રત્યે જાગૃતિ મજબૂત કરવા.
• વિદ્યાર્થીઓને રાષ્ટ્રીય એકીકરણ અને વિકાસ માટે પ્રતિબદ્ધ સામાજિક રીતે જવાબદાર વ્યક્તિ બનવા માટે સશક્ત બનાવવાનો.

આદર્શ યુવા ગ્રામ સભાની લાક્ષણિકતાઓ

મોડેલ ગ્રામ સભા/ગ્રામ પંચાયત સભાનું આયોજન

મોડેલ ગ્રામ સભા પ્રવૃત્તિમાં, વિદ્યાર્થીઓ વાસ્તવિક સ્થાનિક શાસનનું અનુકરણ કરવા માટે વિવિધ ભૂમિકાઓ ભજવે છે.

કેટલાક વિદ્યાર્થીઓને સરપંચ, વોર્ડ સભ્ય અથવા અધ્યક્ષ જેવા પદાધિકારીઓ તરીકે નિયુક્ત કરી શકાય છે, જ્યારે અન્ય સ્થાયી સમિતિઓ, પંચાયત અધિકારીઓ (જેમ કે સચિવ, જાહેર માહિતી અધિકારી, અથવા સહાયક), ફ્રન્ટલાઈન કાર્યકરો (જેમ કે આશા, આંગણવાડી કાર્યકર્તાઓ, અથવા રોજગાર સહાયકો) અથવા ગ્રામીણ વિકાસ, આરોગ્ય અને મહિલા અને બાળ વિકાસ જેવા સંબંધિત વિભાગોના અધિકારીઓનું પ્રતિનિધિત્વ કરી શકે છે. વિદ્યાર્થીઓના જૂથો ગ્રામ પંચાયતના વિવિધ સામાજિક વિભાગોનું પણ પ્રતિનિધિત્વ કરે છે અને તેમની સમુદાય-વિશિષ્ટ ચિંતાઓ વ્યક્ત કરે છે.

મીટિંગ પ્રક્રિયામાં પૂર્વ તૈયારીનો સમાવેશ થાય છે, જેમ કે એજન્ડાનું વિતરણ કરવું, સુનિશ્ચિત મીટિંગના ઓછામાં ઓછા દસ દિવસ પહેલા મીટિંગની સૂચના બહાર પાડવી અને મીટિંગની વિગતોનો વ્યાપકપણે પ્રચાર કરવો. મીટિંગ દરમિયાન, સરપંચ પરિચયથી શરૂઆત કરે છે, ત્યારબાદ ભૂતકાળના નિર્ણયો, પ્રગતિમાં કામ, નવા એજન્ડા અને કાર્ય યોજનાને અંતિમ સ્વરૂપ આપવા અંગે રજૂઆતો કરે છે. વધુમાં, તેઓ નાણાકીય વ્યવસ્થાપન પર ચર્ચાઓ સરળ બનાવે છે, જેમાં બજેટને અંતિમ સ્વરૂપ આપવું, ઉપલબ્ધ ભંડોળનું મૂલ્યાંકન કરવું, પ્રસ્તાવિત કાર્યોનો અંદાજ કાઢવો અને ભંડોળના અંતરને ઓળખવાનો સમાવેશ થાય છે. તેઓ વધારાના નાણાકીય સંસાધનોના સંભવિત સ્ત્રોતોનું પણ અન્વેષણ કરે છે. વિદ્યાર્થીઓ સ્થાનિક આવક સર્જન માટે નવીન વિચારો પ્રસ્તાવિત કરીને આ અંતરને દૂર કરવા માટે સક્રિયપણે વિચાર-વિમર્શ કરે છે.

નિર્ણય લેવામાં મુખ્ય દરખાસ્તો પર મતદાનનો સમાવેશ થાય છે, ત્યારબાદ સરપંચ દ્વારા દરખાસ્તોનો સારાંશ આપવામાં આવે છે. મિનિટ રેકોર્ડર દ્વારા ઔપચારિક દરખાસ્તોનો મુસદ્દો તૈયાર કરવા અને સરપંચ દ્વારા બેઠકના સમાપન સાથે સત્ર સમાપ્ત થાય છે.

અમલીકરણ અભિગમ

માર્ચ-એપ્રિલ 2025માં પસંદ કરેલા JNV અને EMRSમાં એક પાયલોટ મોડેલ ગ્રામ સભા/ગ્રામ પંચાયત હાથ ધરવામાં આવી હતી. આ બેઠકો યોજવાની સમગ્ર પ્રક્રિયા તેમજ મોડેલ ગ્રામ સભા/ગ્રામ પંચાયતની રચનાને આવરી લેતું એક ફોર્મેટ પૂરું પાડવામાં આવ્યું હતું. વધુ સારી સમજણ માટે ઉપરોક્ત માળખું ટૂંકા વિડિયો તરીકે પણ ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવ્યું હતું.

20% શાળાઓમાં મોડેલ ગ્રામ પંચાયત બેઠકો અને 80% શાળાઓમાં મોડેલ ગ્રામ સભા બેઠકો યોજાઈ હતી. આ બેઠકોના સફળ સંચાલન બાદ, મૂલ્યાંકન માટે ભાગ લેતી શાળાઓ પાસેથી માળખાગત પ્રતિસાદ એકત્રિત કરવામાં આવ્યો હતો, જેના આધારે સ્ટાન્ડર્ડ ઓપરેટિંગ પ્રોટોકોલ (SOP)માં જરૂરી ફેરફારો કરવામાં આવ્યા હતા અને પહેલને વધુ વિસ્તૃત કરવામાં આવી હતી.

આ પહેલ દર્શાવેલ સમયમર્યાદામાં માળખાગત રીતે આગળ વધી રહી છે.

• જુલાઈ 2025માં વિવિધ શાળાઓ ઓળખવામાં આવી હતી. ત્યારબાદ, જુલાઈ-ઓગસ્ટ 2025 દરમિયાન 200 માસ્ટર ટ્રેનર્સ અને શિક્ષકો માટે આગામી પ્રવૃત્તિઓ માટે તૈયાર કરવા માટે એક ઓરિએન્ટેશન કાર્યક્રમ હાથ ધરવામાં આવ્યો હતો.
• આ પછી, ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર 2025 દરમિયાન બાગપત (ઉત્તર પ્રદેશ) અને અલવર (રાજસ્થાન) જેવી ઓળખાયેલી શાળાઓમાં મોક ગ્રામ સભા સત્રો યોજવામાં આવ્યા હતા, જેનાથી વિદ્યાર્થીઓને સ્થાનિક શાસન પ્રક્રિયાઓનો વ્યવહારુ અનુભવ મળ્યો હતો.
• વધુમાં, ઓક્ટોબર-નવેમ્બર 2025માં પાંચ પ્રદેશોમાં પ્રાદેશિક સ્પર્ધાઓ યોજાઈ રહી છે, જેના પરિણામે દસ ફાઇનલિસ્ટ ટીમો (પાંચ જવાહર નવોદય વિદ્યાલયોમાંથી અને પાંચ EMRSમાંથી)ની પસંદગી કરવામાં આવી છે.
• આ પહેલ ડિસેમ્બર 2025માં રાષ્ટ્રીય સ્પર્ધામાં પરિણમશે, જ્યાં દસ ફાઇનલિસ્ટમાંથી ટોચની ત્રણ ટીમોને તેમના ઉત્કૃષ્ટ પ્રદર્શન માટે સન્માનિત કરવામાં આવશે.

આદર્શ યુવા ગ્રામ સભા મોડ્યુલ

આદર્શ યુવા ગ્રામ સભા મોડ્યુલ શાળાઓમાં સહભાગી લોકશાહીના અભિગમને અમલમાં મૂકવા માટે રચાયેલ એક વ્યાપક માળખા તરીકે સેવા આપે છે. તે શિક્ષકો અને વિદ્યાર્થીઓને માળખાગત માર્ગદર્શન, સુવિધા સાધનો અને મૂલ્યાંકન પદ્ધતિઓથી સજ્જ કરીને યુવા-આગેવાની હેઠળની ગ્રામ સભાઓના અસરકારક, આકર્ષક અને ઉચ્ચ-ગુણવત્તાવાળા અમલીકરણની ખાતરી આપે છે.

તેના મૂળમાં, MYGS મોડ્યુલ MLJP ફ્રેમવર્ક દ્વારા માર્ગદર્શન આપવામાં આવે છે: અર્થ, શિક્ષણ, આનંદ અને ગૌરવ, જે બધી પ્રવૃત્તિઓને હેતુપૂર્ણ જોડાણ, અનુભવલક્ષી શિક્ષણ અને નાગરિક સશક્તિકરણમાં એન્કર કરે છે.

આ મોડ્યુલ ત્રણ એકબીજા સાથે જોડાયેલા ઘટકોમાં વહેંચાયેલું છે:

 

1. રાષ્ટ્રીય સ્તરના માસ્ટર ટ્રેનર (NLMT) માર્ગદર્શિકા

MYGS માટે રાષ્ટ્રીય સ્તરના માસ્ટર ટ્રેનર (NLMT) માર્ગદર્શિકા ગ્રામ સભા પ્રક્રિયાઓનો વ્યાપક ઝાંખી પૂરી પાડે છે અને સુવિધા આપનારાઓની ભૂમિકાઓ અને જવાબદારીઓની સ્પષ્ટ રૂપરેખા આપે છે. તેમાં MLJP (અર્થ, શિક્ષણ, આનંદ અને ગૌરવ) સિદ્ધાંતોનો સમાવેશ થાય છે અને અસરકારક અને આકર્ષક સુવિધાને ટેકો આપવા માટે પગલા-દર-પગલાં સાધનોનો સમાવેશ થાય છે.

2. શિક્ષકો માટે સુવિધા આપતું તાલીમ મોડ્યુલ

શિક્ષકો માટે સુવિધા આપતું મોડ્યુલ એક સરળ, ગ્રાફિકલ અને વપરાશકર્તા-મૈત્રીપૂર્ણ સંસાધન છે જે શિક્ષણને આકર્ષક અને સહભાગી બનાવવા માટે રચાયેલ છે. તે શિક્ષકોને વિદ્યાર્થીઓને લોકશાહી, નેતૃત્વ અને જીવન કૌશલ્યના મૂળભૂત સિદ્ધાંતોનો પરિચય કરાવવામાં મદદ કરે છે, સાથે સાથે તેમને MYGS માં અસરકારક રીતે કેવી રીતે ભાગ લેવો તે અંગે માર્ગદર્શન પણ આપે છે. આ મોડ્યુલ કાર્યક્રમના સુગમ સંચાલનને સુનિશ્ચિત કરવા માટે તૈયારી યોજનાઓ પણ પ્રદાન કરે છે.

3. મૂલ્યાંકન માળખું

મૂલ્યાંકન માળખું એક વપરાશકર્તા-મૈત્રીપૂર્ણ સાધન છે. જે કાર્યક્રમ પહેલા, દરમિયાન અને પછી માપવામાં આવેલા સૂચકાંકો દ્વારા MYGS ની અસરકારકતાનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે રચાયેલ છે. તેમાં ઉત્કૃષ્ટ પ્રદર્શન કરતી શાળાઓને ઓળખવા માટે વિભેદક સૂચકાંકોનો પણ સમાવેશ થાય છે.

આ મોડ્યુલો મળીને શાળા-આધારિત નાગરિક શિક્ષણ માટે એક સર્વાંગી ઇકોસિસ્ટમ બનાવે છે, વર્ગખંડોને લોકશાહી પ્રથાના સૂક્ષ્મ વિશ્વમાં રૂપાંતરિત કરે છે. આ મોડ્યુલો વિદ્યાર્થીઓને શાસનનો પ્રત્યક્ષ અનુભવ કરવા, નેતૃત્વ અને સંદેશાવ્યવહાર કૌશલ્ય વિકસાવવા અને પારદર્શિતા, સમાવેશીતા અને જવાબદારી માટે આજીવન આદર કેળવવા સક્ષમ બનાવે છે, જે ભારતના લોકશાહી માળખાના મુખ્ય મૂલ્યો છે.

ભાગ લેનારા વિદ્યાર્થીઓ અને શાળાઓનું ભંડોળ અને માન્યતા

દરેક ભાગ લેનાર શાળાને દરેક મોક ગ્રામ સભાનું આયોજન કરવા માટે પ્રતિ શાળા ₹20,000ની એક વખતની નાણાકીય સહાય પૂરી પાડવામાં આવશે. આ રકમનો ઉપયોગ લોજિસ્ટિકલ સપોર્ટ અને નાસ્તા સહિત સભાના આયોજન માટે થઈ શકે છે.

• પ્રાદેશિક સ્તરે વિજેતા ટીમને પ્રતીકાત્મક રોકડ પુરસ્કાર પ્રાપ્ત થશે. આ રકમનો ઉપયોગ શાળા વિકાસ માટે થઈ શકે છે.
• કેન્દ્રીય સ્તરે ત્રણ વિજેતા ટીમોને નોંધપાત્ર રોકડ પુરસ્કારો પ્રાપ્ત થશે. આ રકમનો ઉપયોગ શાળા વિકાસ માટે થઈ શકે છે.
• મંત્રાલય રાષ્ટ્રીય સ્પર્ધા માટે પસંદ કરાયેલી ટીમો માટે લોજિસ્ટિકલ વ્યવસ્થામાં પણ મદદ કરશે.

અપેક્ષિત પરિણામો

સ્થાનિક શાસનમાં લોકશાહી મૂલ્યો અને યુવાનોની ભાગીદારીને પ્રોત્સાહન આપવાના ઉદ્દેશ્યથી આ પહેલમાંથી નીચેના પરિણામોની અપેક્ષા છે:

1. ભાગીદારીને પ્રોત્સાહન આપવું - વિદ્યાર્થીઓને સ્થાનિક શાસનમાં સક્રિયપણે જોડાવા અને પાયાના લોકશાહી પ્રક્રિયાઓને સમજવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા.
2. યુવા નેતૃત્વને પ્રોત્સાહન આપવું - યુવાનોને સ્થાનિક સંસ્થાઓમાં નેતૃત્વની ભૂમિકાઓ લેવા અને તેમના સમુદાયોમાં અર્થપૂર્ણ યોગદાન આપવા માટે પ્રેરણા આપવી.
3. યુવા અવાજોને સશક્ત બનાવવો - વિદ્યાર્થીઓને સ્થાનિક મુદ્દાઓ પર તેમના મંતવ્યો વ્યક્ત કરવા, જાણકાર ચર્ચાઓ અને ઉકેલોને પ્રોત્સાહન આપવા માટે એક પ્લેટફોર્મ પૂરું પાડવું.
4. યુવાનોને તેમની ગ્રામ પંચાયતોમાં નિર્ણય લેવાની પ્રક્રિયાઓમાં સક્રિયપણે ભાગ લેવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા.

નિષ્કર્ષ

આદર્શ ગ્રામ સભા યુવા મનના દ્રષ્ટિકોણ અને સહભાગી શાસન માટે જવાબદારીઓને આકાર આપવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવશે. જાગૃતિ, નેતૃત્વ અને ભાગીદારીને પ્રોત્સાહન આપીને, આ પહેલનો હેતુ યુવાનો અને સ્થાનિક શાસન વચ્ચેના અંતરને દૂર કરવાનો છે, ખાતરી કરવાનો છે કે આગામી પેઢી ભારતની લોકશાહી અને વિકાસલક્ષી યાત્રામાં યોગદાન આપવા માટે સંપૂર્ણપણે તૈયાર છે.

સંદર્ભ

પંચાયતી રાજ મંત્રાલય

શિક્ષણ મંત્રાલય

https://dsel.education.gov.in/nvs

આદિજાતિ બાબતોનું મંત્રાલય

https://sansad.in/getFile/annex/259/AU2536.pdf?source=pqars

પીડીએફ જોવા માટે અહીં ક્લિક કરો

 

SM/IJ/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com

(Release ID: 2184488) Visitor Counter : 14