24 ફેબ્રુઆરી, 2019ના રોજ શરૂ કરાયેલ કેન્દ્રીય ક્ષેત્રની યોજના, PM કિસાન સન્માન નિધિ (PM-KISAN) યોજના, પ્રતિ પાત્ર ખેડૂત પરિવારને વાર્ષિક રૂ. 6000/-ની નાણાંકીય સહાય પૂરી પાડે છે. અત્યાર સુધીમાં, દેશના 11 કરોડથી વધુ ખેડૂત પરિવારોને 20 હપ્તાઓ દ્વારા 3.70 લાખ કરોડ રૂપિયાથી વધુનું વિતરણ કરવામાં આવ્યું છે. આ યોજનાના લાભ એવા ખેડૂતોને આપવામાં આવી રહ્યા છે જેમની જમીનની વિગતો PM KISAN પોર્ટલમાં છે, જેમના બેંક ખાતા આધાર સાથે જોડાયેલા છે અને eKYC પૂર્ણ થયું છે. આ યોજના વૈશ્વિક સ્તરે સૌથી મોટી ડાયરેક્ટ બેનિફિટ ટ્રાન્સફર (DBT) પહેલમાંની એક તરીકે ઉભરી આવી છે, જે લાભાર્થીઓને સીધી નાણાંકીય સહાય પૂરી પાડવા પર તેની નોંધપાત્ર અસર દર્શાવે છે. સમાવેશકતા પ્રત્યે પ્રતિબદ્ધતા સાથે, તે તેના 25%થી વધુ લાભો મહિલા લાભાર્થીઓને સમર્પિત કરે છે.

આ યોજના ટેકનોલોજીકલ અને પ્રક્રિયા પ્રગતિનો ઉપયોગ કરે છે જેથી મહત્તમ લાભાર્થીઓ કોઈપણ મુશ્કેલી વિના લાભ મેળવી શકે. ખેડૂત-કેન્દ્રિત ડિજિટલ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર વ્યાપક સુલભતા સુનિશ્ચિત કરે છે, જે સુનિશ્ચિત કરે છે કે દેશભરના લાયક ખેડૂતો યોજનાના લાભોનો સરળતાથી લાભ લઈ શકે. ડિજિટલ જાહેર માલના વ્યૂહાત્મક સમાવેશથી માત્ર વચેટિયાઓ દૂર થયા નથી પરંતુ દૂરના ખૂણા સુધી પહોંચતી સુવ્યવસ્થિત ડિલિવરી સિસ્ટમનો માર્ગ પણ મોકળો થયો છે. આધાર અને આધાર-આધારિત ચુકવણી ઇકોસિસ્ટમના ઉપયોગ દ્વારા યોજનાની અસરકારકતા વધુ મજબૂત બને છે, જે સુરક્ષિત અને કાર્યક્ષમ વ્યવહારો સુનિશ્ચિત કરે છે.

PM-KISANમાં આધાર એ ઇ-કેવાયસી પૂર્ણ કરીને લાભાર્થીઓની ઓળખ સ્થાપિત કરવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ આધારસ્તંભ છે. હવે ખેડૂતો નીચેના કોઈપણ વિકલ્પનો ઉપયોગ કરીને તેમનું ઈ-કેવાયસી પૂર્ણ કરી શકે છે:

1. ઓટીપી આધારિત ઈ-કેવાયસી
2. બાયોમેટ્રિક આધારિત ઈ-કેવાયસી
3. ફેસ ઓથેન્ટિકેશન-આધારિત ઈ-કેવાયસી

ખેડૂત-કેન્દ્રિત ડિજિટલ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર સુનિશ્ચિત કરે છે કે યોજનાના લાભો દેશભરના તમામ ખેડૂતો સુધી મધ્યસ્થીઓની સંડોવણી વિના પહોંચે.

તેના મૂળને મજબૂત બનાવવા માટે, યોજનાએ ઘણા તકનીકી હસ્તક્ષેપોમાંથી પસાર થઈ છે.

ડિજિટલાઈઝેશન દ્વારા ખેડૂતોનું સશક્તિકરણ થઈ રહ્યું છે. દેશના દરેક ગામમાં ખેડૂતોને મદદ મળી રહી છે. "ટેકનોલોજી ખેડૂતોના ઘરઆંગણે પહોંચી રહી છે.", આવું જ એક ઉદાહરણ પીએમ-કિસાન મોબાઈલ એપ છે - લાભાર્થીઓને સીધી સેવાઓ પૂરી પાડવા માટે પીએમ-કિસાન મોબાઈલ એપ શરૂ કરવામાં આવી છે. વધુમાં, ખેડૂતોના eKYC વેરિફિકેશન માટે આધાર દ્વારા ફેશિયલ ઓથેન્ટિકેશન ફીચરનો ઉપયોગ, જેના દ્વારા ખેડૂત પોતાના રૂમમાં બેસીને જ પોતાના અને અન્ય સાથી ખેડૂતોના ફેશિયલ ઓથેન્ટિકેશન દ્વારા eKYC પૂર્ણ કરી શકે છે.

વધુ સરળતા માટે, ખેડૂતો સમર્પિત પોર્ટલ pmkisan.gov.in ની મુલાકાત લઈ શકે છે. "ફાર્મર કોર્નર" વિભાગ હેઠળ, પીએમ કિસાન લાભ મેળવનારાઓ નવી "તમારી સ્થિતિ જાણો" સુવિધાનો ઉપયોગ કરીને સરળતાથી તેમની સ્થિતિ ચકાસી શકે છે. આ પોર્ટલ ખેડૂતો માટે ઝડપી અને સરળ સ્વ-નોંધણી પ્રક્રિયા પણ પ્રદાન કરે છે. સુલભતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે, નજીકના કોમન સર્વિસ સેન્ટર્સ (CSC) પર પણ નોંધણી કરાવી શકાય છે અને ખેડૂતો ઇન્ડિયા પોસ્ટ પેમેન્ટ્સ બેંક (IPPB) સાથે તેમના ઘરઆંગણે આધાર-આધારિત બેંક ખાતા પણ ખોલી શકે છે.

પીએમ કિસાન યોજનાના મહત્વને ધ્યાનમાં રાખીને, પીએમ કિસાન પોર્ટલ અને સેન્ટ્રલાઇઝ્ડ પબ્લિક ગ્રીવન્સ રિડ્રેસ એન્ડ મોનિટરિંગ સિસ્ટમ (CPGRAMS) પર ફરિયાદ નિવારણ સિસ્ટમ પ્રદાન કરવામાં આવી છે. ખેડૂતો તેમની ચિંતાઓ સીધી PM-KISAN પોર્ટલ પર અને ઝડપી અને સમયસર માહિતી માટે રજૂ કરી શકે છે.

વધુમાં, વાસ્તવિક સમયમાં ફરિયાદોને સરળ બનાવવા માટે, કિસાન-એ-મિત્ર ચેટબોટ પણ ખેડૂતો માટે ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવ્યો છે. તે તકનીકી અને ભાષાકીય અવરોધોને દૂર કરે છે અને ખેડૂતોને તેમની પોતાની ભાષામાં તેમના મુદ્દાઓનું નિરાકરણ કરવાની સુવિધા આપે છે.

લાર્જ લેંગ્વેજ ટેકનોલોજી દ્વારા સંચાલિત આ ચેટબોટ ખેડૂતોને અનેક ફાયદાઓ પ્રદાન કરે છે જેમ કે: કિસાન-એમિત્રની મુખ્ય વિશેષતાઓ અને સેવાઓ:

• પસંદગીની ભાષાઓમાં 24/7 ઍક્સેસ: હિન્દી, અંગ્રેજી, તમિલ, બંગાળી, ઓડિયા, મલયાલમ, ગુજરાતી, પંજાબી, તેલુગુ, મરાઠી અને કન્નડ સહિત 11 મુખ્ય પ્રાદેશિક ભાષાઓને સમર્થન આપીને તકનીકી અને ભાષા અવરોધોને દૂર કરે છે.
• તેઓ તેમની અરજીની સ્થિતિ ચકાસી શકે છે, તેમની ચુકવણીઓ વિશે વિગતો મેળવી શકે છે અને તેમની પસંદગીની ભાષામાં ક્રિયાપ્રતિક્રિયા કરી શકે છે.
• ઓટોમેટિક લેંગ્વેજ ડિટેક્શન (ALD): ચેટબોટ વૉઇસ ઇનપુટના આધારે આપમેળે 11 મુખ્ય ભાષાઓ શોધી શકે છે. અન્ય ભાષાઓ માટે, વપરાશકર્તાઓને શરૂઆતમાં તેમની પસંદગી પસંદ કરવાની જરૂર પડશે, ભવિષ્યના અપડેટ્સ સંપૂર્ણ ALD કવરેજને વિસ્તૃત કરશે.
• ઓટોમેટિક સ્કીમ ડિટેક્શન (ASD): વપરાશકર્તાની પ્રથમ ક્વેરી પર આધારિત, સિસ્ટમ આપમેળે સંબંધિત યોજનાને ઓળખશે, ખેડૂતો માટે પ્રક્રિયાને સરળ બનાવશે.
• ટચ-ફ્રી સિસ્ટમ: ઉપયોગમાં સરળતા માટે ભૌતિક સંપર્ક વિના ક્રિયાપ્રતિક્રિયાને સક્ષમ કરે છે.
• ખેડૂતના ઉદ્દેશ્ય પર આધારિત કાર્ય કરે છે (એક રફ વિચાર અથવા ક્વેરી પણ ખેડૂતોને ચોક્કસ માહિતી પ્રાપ્ત કરવામાં મદદ કરે છે).
• વોઇસ ઇન્ટરેક્શન પસંદગી: ખેડૂતોને પુરુષ અથવા સ્ત્રી અવાજો વચ્ચે પસંદગી કરવાની મંજૂરી આપે છે, જે વ્યક્તિગત અનુભવ પ્રદાન કરે છે.
• લાર્જ લેંગ્વેજ મોડેલ્સ (LLM) દ્વારા સંચાલિત: સચોટ, સંદર્ભ-સંવેદનશીલ પ્રતિભાવો પ્રદાન કરવાની ચેટબોટની ક્ષમતાને વધારે છે.
• URL (kisanemitra.gov.in) પર કામ કરવું - સ્વતંત્ર ઓળખ આપવી

વધુમાં, ભારત સરકારે PM કિસાન યોજના હેઠળ તમામ ખેતીલાયક જમીન માલિક ખેડૂતોને ઓળખવા, ચકાસવા અને સમાવવા માટે સમયાંતરે વિવિધ ગ્રામ્ય સ્તરીય વિશેષ સંતૃપ્તિ ઝુંબેશ પણ હાથ ધરી છે.

વધુમાં, ખેડૂતોના જીવન પર PM-KISAN યોજનાની અસરનો અભ્યાસ કરવા માટે 2019માં ઇન્ટરનેશનલ ફૂડ એન્ડ પોલિસી રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ દ્વારા એક અભ્યાસ પણ હાથ ધરવામાં આવ્યો છે. આ અભ્યાસ ભારપૂર્વક સૂચવે છે કે પીએમ-કિસાન યોજના હેઠળ વિતરિત ભંડોળ ગ્રામીણ આર્થિક વિકાસમાં ઉત્પ્રેરક તરીકે કામ કર્યું છે, ખેડૂતો માટે ધિરાણની મર્યાદાઓ દૂર કરવામાં મદદ કરી છે અને કૃષિ ઇનપુટ્સમાં રોકાણમાં વધારો કર્યો છે. આ યોજનાએ ખેડૂતોની જોખમ લેવાની ક્ષમતામાં વધારો કર્યો છે, જેના કારણે તેઓ જોખમી પરંતુ તુલનાત્મક રીતે ઉત્પાદક રોકાણો કરવા માટે પ્રેરિત થયા છે. પીએમ કિસાન હેઠળ પ્રાપ્તકર્તાઓ દ્વારા પ્રાપ્ત ભંડોળ તેમની કૃષિ જરૂરિયાતો અને શિક્ષણ, તબીબી, લગ્ન વગેરે જેવા અન્ય ખર્ચાઓને પૂર્ણ કરવામાં મદદ કરી રહ્યું છે.

પીએમ કિસાન યોજના હેઠળ, ખેડૂતો માટે લાસ્ટ માઇલ કવરેજ સુનિશ્ચિત કરવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. લાભોનું ડિજિટલ અને પારદર્શક વિતરણ હંમેશા એક મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય રહ્યું છે. આ અનુરૂપ, કૃષિ મંત્રાલયે ખેડૂત રજિસ્ટ્રી બનાવવા માટે એક નવી પહેલ શરૂ કરી છે. આ સુવ્યવસ્થિત અને કાળજીપૂર્વક તપાસાયેલ ડેટાબેઝ ખેડૂતોને સામાજિક કલ્યાણ લાભો મેળવવા માટે બોજારૂપ પ્રક્રિયાઓમાંથી પસાર થવાની જરૂરિયાતને દૂર કરશે.

આ મહત્વપૂર્ણ વિકાસ આપણા પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીજીના સ્વપ્નદ્રષ્ટા નેતૃત્વ અને ખેડૂત સમુદાય પ્રત્યેની તેમની અટલ પ્રતિબદ્ધતા હેઠળ સાકાર થયો છે. ખેડૂત રજિસ્ટ્રીની સ્થાપના પહેલાં, સમાજ કલ્યાણ યોજનાઓનો ઉપયોગ ખેડૂતો માટે સમય માંગી લે તેવી પ્રક્રિયા હતી. હવે, રજિસ્ટ્રી અમલમાં આવવાથી, ખેડૂતો આ લાભ સરળતાથી અને મુશ્કેલી વિના મેળવી શકશે.

IJ/DK/GP/JD