પ્રધાનમંત્રીના મુખ્ય સચિવ ડૉ. પી.કે. મિશ્રાએ આજે ​​ધનબાદ સ્થિત ભારતીય ટેકનોલોજી સંસ્થા (ઇન્ડિયન સ્કૂલ ઑફ માઇન્સ) ના શતાબ્દી સ્થાપના સપ્તાહમાં ઉદ્ઘાટન ભાષણ આપ્યું હતું. ફેકલ્ટી, વિદ્યાર્થીઓ, ભૂતપૂર્વ વિદ્યાર્થીઓ અને પ્રતિષ્ઠિત મહેમાનો સાથે વાત કરતા, ડૉ. મિશ્રાએ 2047 સુધીમાં વિકસિત ભારત બનવા તરફની ભારતની સફરમાં IIT ધનબાદની મુખ્ય ભૂમિકા પર ભાર મૂક્યો હતો.

ડૉ. પી.કે. મિશ્રાને આ વર્ષની શરૂઆતમાં IIT (ISM) ધનબાદ દ્વારા ડૉક્ટર ઓફ સાયન્સથી નવાજવામાં આવ્યા હતા.

સંસ્થાના 100 વર્ષના વારસાની ઉજવણીમાં જોડાવાનો આનંદ વ્યક્ત કરતા, ખાણકામ, ઉર્જા, પૃથ્વી વિજ્ઞાન અને એપ્લાઇડ એન્જિનિયરિંગમાં તેના અપાર યોગદાનની નોંધ લેતા, ડૉ. મિશ્રાએ યાદ કર્યું કે IIT ધનબાદ એશિયામાં ખાણકામ શિક્ષણમાં અગ્રણી રહ્યું છે અને કોલ ઇન્ડિયા, ONGC, GSI, CMPDI અને NTPC જેવી રાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓને સતત કુશળતા પ્રદાન કરી છે. તેમણે કહ્યું કે, તેના સંશોધન પરિણામોએ ખાણ સલામતી, કોલસાની શોધ, તેલ અને ગેસ અને ખનિજ લાભમાં રાષ્ટ્રીય ધોરણોને આકાર આપ્યો છે. "શતાબ્દી એ માત્ર એક સીમાચિહ્નરૂપ નથી, પરંતુ જ્યારે જ્ઞાનનો ઉપયોગ સકારાત્મક સામાજિક પરિણામો માટે જાહેર હિત તરીકે કરવામાં આવે છે ત્યારે સતત પ્રતિબદ્ધતા શું પ્રાપ્ત કરી શકે છે તેની યાદ અપાવે છે," ડૉ. મિશ્રાએ ટિપ્પણી કરી. તેમણે સંસ્થાને વિકસિત રાષ્ટ્ર બનવાના ભારતના લાંબા ગાળાના વિઝનને આગળ વધારવામાં તેની ભૂમિકા પર ચિંતન કરવા વિનંતી કરી.

પ્રધાનમંત્રીના ભારત 2047 માટેના વિઝન પર પ્રકાશ પાડતા શ્રી મિશ્રાએ જણાવ્યું હતું કે ધ્યેય પ્રકૃતિ અને સંસ્કૃતિને સંતુલિત કરીને અને વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજીમાં વૈશ્વિક સ્તરે અગ્રણી બનીને વિકસિત દેશનો દરજ્જો પ્રાપ્ત કરવાનો છે. તેમણે ભાર મૂક્યો હતો કે ભારત તમામ ક્ષેત્રોમાં આત્મનિર્ભર રહેશે, મહિલાઓ વિકાસની ગાથાનું નેતૃત્વ કરશે, અર્થતંત્ર સમાવિષ્ટ અને નવીન હશે, અને ભ્રષ્ટાચાર, જાતિવાદ અને સાંપ્રદાયિકતાને રાષ્ટ્રીય જીવનમાં કોઈ સ્થાન નહીં હોય.

છેલ્લા 11 વર્ષોમાં ભારતના આર્થિક માર્ગ પર પ્રતિબિંબ પાડતા, પ્રધાનમંત્રીના મુખ્ય સચિવે પ્રધાનમંત્રીના વિઝનને નવીનતા અને નવીનીકરણ પર આધારિત ગણાવ્યું. તેમણે આ વિઝનના ચાર સ્તંભોની રૂપરેખા આપી: સ્પર્ધાત્મકતાને પ્રોત્સાહન આપવું, ટેકનોલોજીનો લાભ લેવો, વૈશ્વિક પડકારોનો સામનો કરવો અને છેલ્લા માઇલ ડિલિવરી સુનિશ્ચિત કરવી. તેમણે રોગચાળા, વેપાર યુદ્ધો, ભૂ-રાજકીય તણાવ, આબોહવા પરિવર્તન અને પુરવઠા શૃંખલાના વિક્ષેપોને કારણે વૈશ્વિક અર્થતંત્રમાં ઉથલપાથલનો સ્વીકાર કર્યો. છતાં, તેમણે ચાલુ નાણાકીય વર્ષના બીજા ત્રિમાસિક ગાળામાં 8.2 ટકાના મજબૂત GDP વૃદ્ધિદરનો ઉલ્લેખ કરીને ભારતની સ્થિતિસ્થાપકતાની નોંધ લીધી. "અનિશ્ચિતતા વચ્ચે પણ, ભારત અમૃત કાળમાં હિંમત અને વિશ્વાસ સાથે આગળ વધી રહ્યું છે," તેમણે કહ્યું.

ડૉ. મિશ્રાએ ભવિષ્યને આકાર આપવામાં ટેકનોલોજીની પરિવર્તનશીલ ભૂમિકા પર ભાર મૂક્યો. સ્માર્ટફોન અને બિગ ડેટાથી લઈને રોબોટિક્સ અને આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ સુધી, તેમણે નોંધ્યું કે વિક્ષેપ દરેક જગ્યાએ છે. તેમણે કહ્યું કે, ભારત 100 થી વધુ યુનિકોર્ન અને બે લાખથી વધુ સ્ટાર્ટઅપ્સ સાથે વૈશ્વિક ઇનોવેશન પાવરહાઉસ તરીકે ઉભરી આવ્યું છે, જે તેને વિશ્વનું ત્રીજું સૌથી મોટું સ્ટાર્ટઅપ ઇકોસિસ્ટમ બનાવે છે. તેમણે નવીનતાના અંતરને દૂર કરવા માટે સરકારી પહેલો પર પ્રકાશ પાડ્યો, જેમાં મૂળભૂત સંશોધન અને પ્રોટોટાઇપ્સ માટે ₹1 લાખ કરોડનું અનુસંધાન રાષ્ટ્રીય સંશોધન ભંડોળ, કૃત્રિમ બુદ્ધિમત્તામાં નેતૃત્વ બનાવવા માટે ઇન્ડિયાએઆઈ મિશન અને પરિવર્તનશીલ સ્ટાર્ટઅપ્સને ટેકો આપવા માટે સમર્પિત ડીપ ટેક ફંડ ઓફ ફંડ્સનો સમાવેશ થાય છે. "ભવિષ્ય માટે તૈયાર ઇનોવેશન ઇકોસિસ્ટમ બનાવવા માટે આ મહત્વપૂર્ણ પ્રથમ પગલાં છે," તેમણે ઉમેર્યું.

પ્રધાનમંત્રીના "4S" મંત્ર - સ્પેસ (અવકાશ), સ્કેલ, સ્પીડ (ગતિ) અને  સ્કીલ (કૌશલ્ય) - ને શાસનના માર્ગદર્શક સિદ્ધાંત તરીકે સમજાવતા, ડૉ. મિશ્રાએ આયુષ્માન ભારત, ડિજિટલ ઇન્ડિયા, UPI અને મિશન કર્મયોગી જેવી મુખ્ય પહેલોનો ઉલ્લેખ કર્યો, જે દર્શાવે છે કે ટેકનોલોજી અને મૂલ્યો કેવી રીતે સમાવિષ્ટ, નાગરિક-કેન્દ્રિત સેવા વિતરણને સક્ષમ બનાવી રહ્યા છે. તેમણે કહ્યું કે આધાર, CoWIN અને રાષ્ટ્રીય ડિજિટલ શિક્ષણ સ્થાપત્ય જેવા પ્લેટફોર્મ દર્શાવે છે કે કાર્યક્ષમતા સમાવેશ સાથે કેવી રીતે સહઅસ્તિત્વ ધરાવે છે. "તે સ્વાભાવિક છે કે ઘણા રાષ્ટ્રો, ખાસ કરીને વૈશ્વિક દક્ષિણમાં, હવે ભારતને વિશ્વ બંધુ તરીકે જુએ છે - એક વિશ્વસનીય ભાગીદાર જે આધુનિક ક્ષમતાને સભ્યતાના શાણપણ સાથે મિશ્રિત કરે છે," ડૉ. મિશ્રાએ અવલોકન કર્યું. તેમણે રાષ્ટ્રીય ક્વોન્ટમ મિશન, ચંદ્રયાન-3 અને આદિત્ય-L1 જેવી અવકાશ સિદ્ધિઓ, રાષ્ટ્રીય ગ્રીન હાઇડ્રોજન મિશન સાથે 200 GW ને પાર કરતી નવીનીકરણીય ઉર્જા ક્ષમતા અને વૈજ્ઞાનિક સંશોધન માટે સ્વદેશી સબમર્સિબલ વિકસાવવા માટેના ડીપ ઓશન મિશન જેવા સરહદી ક્ષેત્રોમાં પ્રગતિ તરફ પણ ધ્યાન દોર્યું.

શ્રી મિશ્રાએ આ પરિદ્રશ્યમાં IIT ધનબાદની અનોખી જવાબદારી પર ભાર મૂક્યો હતો. આધુનિક પ્રયોગશાળાઓ, સુપરકોમ્પ્યુટિંગ ક્લસ્ટરો, સિસ્મિક વેધશાળાઓ અને વિસ્તરતા ઇન્ક્યુબેશન ઇકોસિસ્ટમ સાથે, સંસ્થા રાષ્ટ્રીય પ્રાથમિકતાઓમાં યોગદાન આપવા માટે સારી સ્થિતિમાં છે. તેમણે કહ્યું કે નેશનલ ક્રિટિકલ મિનરલ મિશન હેઠળ સેન્ટર ઓફ એક્સલન્સ તરીકે તેનું નામકરણ ભારતની ક્રિટિકલ મિનરલ વ્યૂહરચનાને આકાર આપવાની ક્ષમતામાં રાષ્ટ્રીય વિશ્વાસને પ્રતિબિંબિત કરે છે. તેમણે સંસ્થાને આબોહવા, ખનિજો, ઊર્જા સંક્રમણ, સામગ્રી અને અદ્યતન ઉત્પાદન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા અને સંશોધનને જાહેર હિતમાં લાવવા વિનંતી કરી. તેમણે વિદ્યાર્થીઓને સલાહ આપી, "તકનીકી કુશળતા જરૂરી છે પણ પૂરતી નથી. વલણ, ટીમવર્ક, નમ્રતા અને નીતિશાસ્ત્ર પણ એટલા જ મહત્વપૂર્ણ છે." તેમણે ભાર મૂક્યો કે રાષ્ટ્રીય લક્ષ્યો પ્રાપ્ત કરવા માટે સામૂહિક પ્રયાસ, પારદર્શિતા અને આદર જરૂરી છે.

ડૉ. મિશ્રાએ સમાપન કરતા કહ્યું ક,  IIT ધનબાદ તેની બીજી સદીમાં પ્રવેશ કરી રહ્યું છે, જ્યારે ભારત પાસે સ્પષ્ટ લાંબા ગાળાની દિશા અને તેને અનુસરવા માટે સ્થાપત્ય છે. "વિકસિત ભારત 2047 ના સંસ્થાકીય શક્તિઓ અને રાષ્ટ્રીય ધ્યેયો વચ્ચેનું સંરેખણ સ્પષ્ટ છે. આગામી 25 વર્ષ ભારત વધુ સક્ષમ, ગૌરવશાળી અને સમાન રાષ્ટ્ર બનાવવા માટે જ્ઞાન, ટેકનોલોજી અને માનવ મૂડીનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરે છે તે આકાર આપશે," તેમણે કહ્યું. તેમણે ડિરેક્ટર, પ્રો. સુકુમાર મિશ્રા અને આયોજક ટીમનો સભાને સંબોધવાની તક આપવા બદલ આભાર માન્યો હતો અને ફેકલ્ટી, વિદ્યાર્થીઓ અને ભૂતપૂર્વ વિદ્યાર્થીઓને તેમના ભવિષ્યના પ્રયાસો માટે શુભેચ્છાઓ પાઠવી હતી.

SM/IJ/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com