આઇઆઇટી ગાંધીનગર (IIT Gandhinagar) ખાતે સોમવાર, 8 ડિસેમ્બર, 2025 ના રોજ ઇન્ડિયન ફોરેસ્ટ સર્વિસ (IFS) અધિકારીઓ માટે આયોજિત એક સપ્તાહના તાલીમ કાર્યક્રમના ઉદ્ઘાટન પ્રસંગે અર્થ સાયન્સિસના પ્રોફેસર ઑફ પ્રૅક્ટિસ (હ્યુમેનિટીઝ ઍન્ડ સોશિયલ સાયન્સિસ વિભાગ સાથે સંયુક્ત રીતે) અને ડૉ. કિરણ સી. પટેલ સેન્ટર ફોર સસ્ટેનેબલ ડેવલપમેન્ટ (KPCSD) ના કો-ઓર્ડિનેટર પ્રો. સી. એન. પાંડેએ જણાવ્યું કે, “જેમ ભારત તેના વિકાસ લક્ષ્યો તરફ ઝડપથી આગળ વધી રહ્યું છે, તેમ વાસ્તવિક પડકાર એ સુનિશ્ચિત કરવાનો છે કે વૃદ્ધિ અને સંરક્ષણ એકસાથે આગળ વધે.”

આ કાર્યક્રમનું આયોજન આઇઆઇટીજીએન (IITGN)ના KPCSD દ્વારા કરવામાં આવ્યું છે અને તેને પર્યાવરણ, વન અને જળવાયુ પરિવર્તન મંત્રાલય (MoEFCC) દ્વારા ટેકો આપવામાં આવ્યો છે, જે 8 ડિસેમ્બરથી 12 ડિસેમ્બર સુધી ચાલશે. ઉદ્ઘાટન સત્રમાં પ્રો. આર. એન. સિંહ અને પ્રો. વિક્રાંત જૈન સહિતના વરિષ્ઠ ફેકલ્ટી સભ્યો ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.

સેન્ટરના સહ-સંયોજક પ્રો. સમીર પટેલે આ કાર્યક્રમને સંબોધતા કહ્યું, "આ કાર્યક્રમમાં ટેકનિકલ અને પ્રાયોગિક સત્રોની વિશાળ શ્રેણીનો સમાવેશ થાય છે; જેમાં AI, ડ્રોન, રિમોટ સેન્સિંગ અને વન તથા વન્યજીવ સંરક્ષણ માટેના ડિજિટલ ટૂલ્સથી લઈને ફીલ્ડ વિઝિટ અને અત્યાધુનિક ફોરેન્સિક ટેકનોલોજીઓ સાથે પરિચય કરાવવામાં આવશે. શિક્ષણવિદો તરીકે, અમને જમીન પર કામ કરતા અધિકારીઓ સાથે આટલો નજીકથી જોડાવાનો અવસર ભાગ્યે જ મળે છે, અને આ પ્રકારની ક્રિયાપ્રતિક્રિયા અમારા સંશોધનને સુસંગત અને અસરકારક રાખવામાં મદદ કરે છે."

આ તાલીમ, જેનું શીર્ષક ‘કટિંગ એજ ટેકનીક્સ એન્ડ ટેકનોલોજીસ ફોર ફોરેસ્ટ્સ એન્ડ વાઈલ્ડલાઈફ કન્ઝર્વેશન એન્ડ ધેર રોલ ઈન અચિવિંગ સસ્ટેનેબલ ડેવલપમેન્ટ ગોલ્સ” છે, તેમાં ઉભરતા સાધનો અને વૈજ્ઞાનિક અભિગમો પરના સત્રો માટે વિવિધ રાજ્યોના IFS અધિકારીઓ એકસાથે આવ્યા છે. મોડ્યુલોમાં મેન્ગ્રોવ્સ દ્વારા કાર્બન સિક્વેસ્ટ્રેશન, સ્લોથ રીંછ સંરક્ષણ, વન કાર્બન એકાઉન્ટિંગ, વન વહીવટ માટે ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ, ડ્રોન-આધારિત મોનિટરિંગ, રિમોટ સેન્સિંગ, વન્યજીવ ફોરેન્સિક્સ, મોટી બિલાડીઓના સંરક્ષણની તકનીકો, અને AI-સંચાલિત વન અને વન્યજીવ મોનિટરિંગ સિસ્ટમ્સ સામેલ છે.

કાર્યક્રમના લક્ષ્યોને પ્રકાશિત કરતાં, પ્રો. પાંડેએ જણાવ્યું, "આ કાર્યક્રમ સમગ્ર ભારતના અધિકારીઓને એકબીજા પાસેથી શીખવા અને ઉભરતી રાષ્ટ્રીય પ્રાથમિકતાઓને સમજવા માટે સાથે લાવે છે. જેમ દેશ ઝડપથી તેના વિકાસ લક્ષ્યો તરફ આગળ વધી રહ્યો છે, તેમ વાસ્તવિક પડકાર એ સુનિશ્ચિત કરવાનો છે કે વૃદ્ધિ અને સંરક્ષણ સાથે-સાથે ચાલે. આધુનિક ફોરેસ્ટ્રી અને વન્યજીવ વ્યવસ્થાપન હવે વધુ ચતુર ડિઝાઇનો, મજબૂત વૈજ્ઞાનિક સમજણ, અને અદ્યતન તકનીકોના ઉપયોગની માંગ કરે છે—ભલે તે કાર્બન એકાઉન્ટિંગ, જૈવવિવિધતા મોનિટરિંગ, અથવા માનવ-પ્રાણી સંઘર્ષનું સંચાલન હોય. આ પ્રકારના પ્લેટફોર્મ્સ અમને અમારા કૌશલ્યોને અપડેટ કરવા, AI, ડ્રોન અને રિમોટ સેન્સિંગ જેવા નવા સાધનો અપનાવવા, અને રાષ્ટ્રની પ્રગતિને ટેકો આપતી વખતે અમારી કુદરતી પ્રણાલીઓનું રક્ષણ કરવા માટે સહયોગથી કામ કરવામાં મદદ કરે છે."

વધુમાં સહભાગીઓને સંબોધતા, તેમણે ક્ષમતા નિર્માણ અને કુદરતી સંસાધન વ્યવસ્થાપનને મુખ્ય પ્રાથમિકતાઓ તરીકે ભારપૂર્વક જણાવ્યું. તેમણે જળ સંરક્ષણમાં જંગલોની ભૂમિકા અને ઝડપથી બદલાતા વિશ્વમાં ટકાઉ વિકાસના મહત્વ પર પણ પ્રકાશ પાડ્યો. વાર્ષિક ધોરણે જ્ઞાન તાજું કરવા માટે રચાયેલ, આ કાર્યક્રમમાં આડી અને ઊભી ઘટકો છે, અને તેમાં ક્રોસ-લર્નિંગને પ્રોત્સાહિત કરવા માટે વરિષ્ઠ અધિકારીઓનો સમાવેશ થાય છે.

પ્રો. પાંડેએ નોંધ્યું કે આ તાલીમ 2047 સુધીમાં દેશને વિકસિત દેશ બનાવવાની સેવાના લાંબા ગાળાના વિઝન સાથે સુસંગત છે. તેમણે કહ્યું હતું કે આ વિઝનને હાંસલ કરવા માટે મોટા પાયે ઔદ્યોગિકીકરણ અને માળખાગત વિકાસની જરૂર છે જ્યારે એ સુનિશ્ચિત કરવું જરૂરી છે કે પ્રગતિ પ્રકૃતિ સાથે સુમેળભર્યું સહઅસ્તિત્વ જાળવે. અધિકારીઓને નવીન ડિઝાઇનો અને ઉકેલો પ્રસ્તાવિત કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવે છે જે ફોરેસ્ટ્રી અને કુદરતી સંસાધન વ્યવસ્થાપનમાં વૈશ્વિક ફેરફારોને પ્રતિભાવ આપે.

આ કાર્યક્રમમાં આવતીકાલે, 9 ડિસેમ્બર, 2025 ના રોજ, રાજ્ય વન વિભાગોની ક્ષમતાઓને મજબૂત કરવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરતી પેનલ ચર્ચા પણ સામેલ છે. ગુજરાત સરકારના વન અને પર્યાવરણ વિભાગના વરિષ્ઠ અધિકારીઓ સહભાગીઓ સાથે સંવાદ કરશે. ચર્ચા એ બાબત પર પ્રકાશ પાડશે કે કેવી રીતે સુધારેલી સંસ્થાકીય ક્ષમતા અસરકારક સંરક્ષણ પરિણામો અને વ્યાપક ટકાઉ વિકાસ લક્ષ્યોને સમર્થન આપી શકે છે. આ તાલીમ કાર્યક્રમ 12 ડિસેમ્બરના રોજ સમાપ્ત થશે.

SM/NP/GP/JD

(रिलीज़ आईडी: 2200629) आगंतुक पटल : 8