ભારતીય રેલવેની આરક્ષણ ટિકિટ બુકિંગ પ્રણાલી એક મજબૂત અને અત્યંત સુરક્ષિત IT પ્લેટફોર્મ છે જે ઉદ્યોગ-માનક અને અત્યાધુનિક સાયબર સુરક્ષા નિયંત્રણોથી સજ્જ છે. ભારતીય રેલવેએ આરક્ષણ પ્રણાલીના પ્રદર્શન અને નિયમિત/તત્કાલ ટિકિટોની ઉપલબ્ધતા વધારવા માટે ઘણા પગલાં લીધાં છે. જે પગલાંમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

1. વપરાશકર્તા ખાતાઓની કડક પુનઃમૂલ્યાંકન અને ચકાસણી કરવામાં આવી છે. જાન્યુઆરી 2025થી અત્યાર સુધીમાં લગભગ 3.02 કરોડ શંકાસ્પદ વપરાશકર્તા ID નિષ્ક્રિય કરવામાં આવ્યા છે.

2. નકલી વપરાશકર્તાઓને દૂર કરવા અને કાયદેસર મુસાફરો માટે સરળ બુકિંગ સુનિશ્ચિત કરવા માટે અકામાઈ (Akamai) જેવા એન્ટી-બૉટ સોલ્યુશન્સ લાવવામાં આવ્યા છે.

3. તત્કાલ બુકિંગમાં દુરુપયોગ અટકાવવા અને નિષ્પક્ષતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે, ઓનલાઈન તત્કાલ ટિકિટ બુકિંગ માટે આધાર આધારિત વન-ટાઇમ પાસવર્ડ (OTP) ચકાસણીને તબક્કાવાર રીતે અમલમાં મૂકવામાં આવી છે. 4 ડિસેમ્બર 2025 સુધીમાં આ સુવિધા 322 ટ્રેનોમાં પહેલેથી જ ઉપલબ્ધ છે. ઉપરોક્ત પગલાંના પરિણામે, ઉપરોક્ત 322 ટ્રેનોમાંથી લગભગ 65 ટકા ટ્રેનોમાં તત્કાલ ટિકિટની ઉપલબ્ધતાનો સમય વધ્યો છે.

4. આરક્ષણ કાઉન્ટરો પર તત્કાલ બુકિંગ માટે આધાર-આધારિત OTP પણ તબક્કાવાર રીતે શરૂ કરવામાં આવ્યો છે અને 04.12.2025 સુધીમાં તેને 211 ટ્રેનોમાં લાગુ કરવામાં આવ્યો છે.

5. આ અને અન્ય પગલાંના પરિણામે, 96 લોકપ્રિય ટ્રેનોમાંથી લગભગ 95 ટકા ટ્રેનોમાં તત્કાલ ટિકિટની ઉપલબ્ધતાનો સમય વધ્યો છે.

6. શંકાસ્પદ રીતે બુક કરાયેલા PNRs (પેસેન્જર નેમ રેકોર્ડ)ના સંબંધમાં રાષ્ટ્રીય સાયબર ક્રાઈમ પોર્ટલ પર ફરિયાદો નોંધવામાં આવી છે.

7. સાયબર જોખમોથી સિસ્ટમને સુરક્ષિત રાખવા માટે નેટવર્ક ફાયરવોલ, ઈન્ટ્રુશન પ્રિવેન્શન સિસ્ટમ, એપ્લિકેશન ડિલિવરી કંટ્રોલર અને વેબ એપ્લિકેશન ફાયરવોલ જેવા સુરક્ષાના અનેક સ્તરોનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. આ સિસ્ટમ એક સમર્પિત, એક્સેસ-નિયંત્રિત ડેટા સેન્ટરમાં મૂકવામાં આવી છે, જે CCTV સર્વેલન્સ અને એન્ડ-ટુ-એન્ડ એન્ક્રિપ્શનથી સુરક્ષિત છે. ડેટા સેન્ટર ISO 27001 માહિતી સુરક્ષા વ્યવસ્થાપન પ્રણાલી (ISMS) ધોરણો હેઠળ પ્રમાણિત છે.

સાયબર સુરક્ષાને વધુ મજબૂત બનાવવા માટે, રેલટેલ કોર્પોરેશન ઑફ ઈન્ડિયા લિમિટેડ વ્યાપક સાયબર જોખમ ગુપ્ત માહિતી સેવાઓ પ્રદાન કરે છે, જેમાં ટેક-ડાઉન સેવાઓ, જોખમનું નિરીક્ષણ, ડીપ અને ડાર્ક વેબ મોનિટરિંગ અને ડિજિટલ જોખમ સુરક્ષાનો સમાવેશ થાય છે. આ સેવાઓ ઉભરતા સાયબર જોખમો વિશે સક્રિય અને કાર્યવાહી કરી શકાય તેવી માહિતી પ્રદાન કરે છે અને બહેતર ઘટના પ્રતિભાવને સક્ષમ બનાવે છે.

8. આરક્ષણ પ્રણાલીની નિયમિત સુરક્ષા તપાસ CERT-In (કમ્પ્યુટર ઇમરજન્સી રિસ્પોન્સ ટીમ-ઇન) સૂચિબદ્ધ માહિતી સુરક્ષા ઓડિટ એજન્સીઓ દ્વારા કરવામાં આવે છે. વધુમાં, સાયબર હુમલાઓને શોધવા અને અટકાવવા માટે CERT-In અને રાષ્ટ્રીય મહત્વપૂર્ણ માહિતી ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર સંરક્ષણ કેન્દ્ર (NCIIPC) ટિકિટ પ્રણાલી સંબંધિત ઇન્ટરનેટ ટ્રાફિકનું સતત નિરીક્ષણ કરે છે.

વધુમાં, રેલવે બોર્ડ, પ્રાદેશિક રેલવે, ડિવિઝનલ કચેરીઓ વગેરે વિવિધ સ્તરે જન પ્રતિનિધિઓ/સંગઠનો/રેલવે વપરાશકર્તાઓ વગેરે તરફથી ઔપચારિક અને અનૌપચારિક બંને પ્રકારની વિનંતીઓ/સૂચનો/પ્રતિનિધિત્વો સતત મળતા રહે છે. આવા વિનંતીઓ/સૂચનો/પ્રતિનિધિત્વોની પ્રાપ્તિ એક સતત અને ગતિશીલ પ્રક્રિયા હોવાથી, તેનું કોઈ કેન્દ્રીયકૃત સંકલન રાખવામાં આવતું નથી. જો કે, તેમની સમયાંતરે તપાસ કરવામાં આવે છે અને જો તે શક્ય અને યોગ્ય જણાય તો તેના પર કાર્યવાહી કરવામાં આવે છે, જે એક સતત પ્રક્રિયા છે.

આ માહિતી રેલવે, માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રી અને ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને ઇન્ફોર્મેશન ટેકનોલોજી મંત્રી શ્રી અશ્વિની વૈષ્ણવ દ્વારા લોકસભામાં એક પ્રશ્નના લેખિત જવાબમાં આપવામાં આવી હતી.

SM/IJ/GP/JD