જોર્ડનના હાશેમાઇટ કિંગડમના મહામહિમ કિંગ અબ્દુલ્લા II ઇબ્ન અલ હુસૈનના આમંત્રણથી, પ્રજાસત્તાક ભારતના માનનીય પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ 15-16 ડિસેમ્બર, 2025 ના રોજ જોર્ડનના હાશેમાઇટ કિંગડમની મુલાકાત લીધી.

બંને નેતાઓએ એ હકીકતને સ્વીકારી કે પ્રધાનમંત્રી મોદીની આ મુલાકાત એક મહત્વપૂર્ણ સમયે થઈ રહી છે, કારણ કે બંને દેશો દ્વિપક્ષીય રાજદ્વારી સંબંધોની સ્થાપનાની 75મી વર્ષગાંઠની ઉજવણી કરી રહ્યા છે.

નેતાઓએ તેમના દેશો વચ્ચેના લાંબા સમયથી ચાલી આવતા સંબંધોની પ્રશંસા કરી, જે પરસ્પર વિશ્વાસ, ઉષ્મા અને સદ્ભાવના દ્વારા વર્ગીકૃત થયેલ છે. તેમણે બહુપક્ષીય ભારત-જોર્ડન સંબંધોનું સકારાત્મક મૂલ્યાંકન કર્યું, જે રાજકીય, આર્થિક, સંરક્ષણ, સુરક્ષા, સંસ્કૃતિ અને શિક્ષણ સહિત સહકારના વિવિધ ક્ષેત્રોમાં વિસ્તરેલા છે.

નેતાઓએ દ્વિપક્ષીય સ્તરે અને બહુપક્ષીય મંચોમાં બંને પક્ષો વચ્ચેના ઉત્કૃષ્ટ સહકારની પ્રશંસા કરી. તેમણે ન્યૂ યોર્ક (સપ્ટેમ્બર 2019), રિયાધ (ઓક્ટોબર 2019), દુબઈ (ડિસેમ્બર 2023) અને ઇટાલી (જૂન 2024) માં તેમની અગાઉની મુલાકાતોને ઉષ્માપૂર્વક યાદ કરી.

રાજકીય સંબંધો

નેતાઓએ 15 ડિસેમ્બર 2025 ના રોજ અમ્માનમાં દ્વિપક્ષીય તેમજ વિસ્તૃત વાટાઘાટો યોજી, જ્યાં તેમણે ભારત અને જોર્ડન વચ્ચેના સંબંધોની ચર્ચા કરી. તેમણે પરસ્પર હિતના ક્ષેત્રોમાં બંને દેશો વચ્ચેના સહકારને વિસ્તૃત કરવા અને તેમના સંબંધિત વિકાસની આકાંક્ષાઓને આગળ વધારવામાં વિશ્વસનીય ભાગીદારો તરીકે સાથે ઊભા રહેવા માટે પણ સંમતિ આપી.

નેતાઓએ બંને દેશો વચ્ચે રાજકીય સંવાદના નિયમિત આયોજન તેમજ વિવિધ સંયુક્ત કાર્યકારી જૂથોની બેઠકોની સંતોષ સાથે નોંધ લીધી. તેમણે દ્વિપક્ષીય સંબંધોને મજબૂત કરવા માટે સ્થાપિત મિકેનિઝમ્સનો સંપૂર્ણ ઉપયોગ કરવા માટે પણ સંમતિ આપી. આ સંદર્ભમાં, નેતાઓએ 29 એપ્રિલ, 2025 ના રોજ અમ્માનમાં યોજાયેલી બંને વિદેશ મંત્રાલયો વચ્ચેની ચોથા રાઉન્ડની રાજકીય પરામર્શના પરિણામોની પ્રશંસા કરી. પાંચમો રાઉન્ડ નવી દિલ્હીમાં યોજાશે.

આગળ જોતા, નેતાઓએ બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધોની સકારાત્મક ગતિને જાળવી રાખવા, ઉચ્ચ-સ્તરીય વાર્તાલાપને પ્રોત્સાહન આપવા અને એકબીજા સાથે સહકાર અને સહયોગ ચાલુ રાખવાનો તેમનો દૃઢ સંકલ્પ વ્યક્ત કર્યો.

આર્થિક સહકાર

નેતાઓએ ભારત અને જોર્ડન વચ્ચેના મજબૂત દ્વિપક્ષીય વેપાર જોડાણની પ્રશંસા કરી, જે હાલમાં 2024 માટે USD 2.3 બિલિયનનું મૂલ્ય ધરાવે છે, જે ભારતને જોર્ડન માટે ત્રીજો સૌથી મોટો વેપારી ભાગીદાર બનાવે છે. તેમણે દ્વિપક્ષીય વેપારને વધુ વધારવા માટે વેપારની વસ્તુઓમાં વિવિધતા લાવવાની જરૂરિયાત પર સહમતી વ્યક્ત કરી. નેતાઓએ આર્થિક અને વેપાર સંબંધોમાં પ્રગતિ પર દેખરેખ રાખવા માટે 2026 ના પ્રથમ અર્ધવાર્ષિક ગાળામાં 11મી વેપાર અને આર્થિક સંયુક્ત સમિતિ ની વહેલી બેઠક યોજવા પર પણ સંમતિ આપી.

નેતાઓએ 16 ડિસેમ્બર 2025 ના રોજ મુલાકાતના ભાગરૂપે જોર્ડન-ભારત બિઝનેસ ફોરમ ના આયોજનનું સ્વાગત કર્યું. બંને દેશોના એક ઉચ્ચ-સ્તરીય વેપારી પ્રતિનિધિમંડળે બંને દેશો વચ્ચે વેપાર અને આર્થિક સહકારને વધુ મજબૂત અને વિસ્તૃત કરવાના માર્ગો પર ચર્ચા કરી.

નેતાઓએ કસ્ટમ્સના ક્ષેત્રમાં સહકારના મહત્વને સ્વીકાર્યું. તેમણે કસ્ટમ્સ બાબતોમાં સહકાર અને પરસ્પર વહીવટી સહાયતા પરના કરારનો સંપૂર્ણ ઉપયોગ કરવા માટે પણ સંમતિ આપી. આ કરાર કસ્ટમ્સ કાયદાઓના યોગ્ય અમલને સુનિશ્ચિત કરવા અને કસ્ટમ્સ ગુનાઓનો સામનો કરવા માટે માહિતીની વહેંચણીની સુવિધા આપે છે. તે બંને દેશો વચ્ચે વેપાર થતા માલસામાનની કાર્યક્ષમ મંજૂરી માટે સરળ કસ્ટમ્સ પ્રક્રિયાઓ અપનાવીને વેપારને સરળ બનાવવાની પણ જોગવાઈ કરે છે.

બંને નેતાઓએ જોર્ડનના વ્યૂહાત્મક ભૌગોલિક સ્થાન અને અદ્યતન લોજિસ્ટિક્સ ક્ષમતાઓને ધ્યાનમાં રાખીને, બંને દેશો વચ્ચે વધેલા આર્થિક સહકારની સંભાવના પર ભાર મૂક્યો. આ સંદર્ભમાં, બંને પક્ષોએ પરિવહન અને લોજિસ્ટિક્સ જોડાણને મજબૂત કરવાના મહત્વની પુનઃપુષ્ટિ કરી, જેમાં જોર્ડનના ટ્રાન્ઝિટ અને લોજિસ્ટિક્સ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરનું પ્રાદેશિક એકીકરણ, વહેંચાયેલ આર્થિક હિતો અને ખાનગી ક્ષેત્રના સહયોગને આગળ વધારવા માટેની વ્યૂહાત્મક તક તરીકે સામેલ છે.

ટેકનોલોજી અને શિક્ષણ

બંને પક્ષોએ ડિજિટલ ટેકનોલોજી અને શિક્ષણના ક્ષેત્રોમાં દ્વિપક્ષીય સહકારની સમીક્ષા કરી અને ડિજિટલ પરિવર્તનમાં અધિકારીઓની ક્ષમતા નિર્માણ, ડિજિટલ પરિવર્તનકારી સમાધાનના અમલીકરણમાં શક્યતા અભ્યાસ માટે સંસ્થાકીય સહકારને પ્રોત્સાહન આપવા અને અન્ય ક્ષેત્રો જેવા વિવિધ ક્ષેત્રોમાં સહયોગ કરવા સંમતિ આપી. તેમણે બંને દેશોની ડિજિટલ પરિવર્તન પહેલોના અમલીકરણમાં સહકાર માટે વધુ માર્ગો શોધવા પર પણ સંમતિ આપી. બંને પક્ષોએ અલ હુસૈન ટેકનિકલ યુનિવર્સિટીમાં આયોજિત ઇન્ફોર્મેશન ટેકનોલોજીમાં ભારત અને જોર્ડન સેન્ટર ઑફ એક્સલન્સ ના ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને ક્ષમતા નિર્માણ કાર્યક્રમોને વિસ્તૃત કરવા અને અપગ્રેડ કરવામાં રસ વ્યક્ત કર્યો.

બંને પક્ષોએ ડિજિટલ પબ્લિક ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર (DPI) ના ક્ષેત્રમાં સહયોગ માટેના રોડ મેપ પર ચર્ચા કરી. આ સંદર્ભમાં, બંને પક્ષોએ DPI ના ભારતીય અનુભવની વહેંચણી પરના કરારમાં પ્રવેશવા માટે Letter of Intent પર હસ્તાક્ષર કરવાને આવકાર્યું. બંને પક્ષો સુરક્ષિત, વિશ્વાસપાત્ર અને સમાવેશી ડિજિટલ વાતાવરણ સુનિશ્ચિત કરવામાં સહયોગ કરવા સંમત થયા.

બંને પક્ષોએ શિક્ષણ, આર્થિક વૃદ્ધિ અને સામાજિક વિકાસમાં ટેકનોલોજીની મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકાને માન્યતા આપી અને ડિજિટલ પરિવર્તન, શાસન અને ક્ષમતા નિર્માણના ક્ષેત્રોમાં સતત સહયોગ માટે સંમતિ આપી.

ભારતીય પક્ષે ટકાઉ વિકાસમાં ક્ષમતા નિર્માણની મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા પર પ્રકાશ પાડ્યો અને માહિતી ટેકનોલોજી, કૃષિ અને આરોગ્યસંભાળ સહિત વિવિધ ક્ષેત્રોમાં ભારતીય તકનીકી અને આર્થિક સહકાર (ITEC) કાર્યક્રમ દ્વારા આ ક્ષેત્રમાં સહયોગ ચાલુ રાખવાની પ્રતિબદ્ધતા વ્યક્ત કરી. જોર્ડનિયન પક્ષે વર્તમાન વર્ષથી ITEC સ્લોટ્સમાં 35 થી વધારીને 50 કરવા બદલ પ્રશંસા વ્યક્ત કરી.

આરોગ્ય

નેતાઓએ ટેલિ-મેડિસિનને આગળ વધારવા અને આરોગ્ય કાર્યબળની તાલીમમાં ક્ષમતા નિર્માણ જેવા ક્ષેત્રોમાં નિપુણતાની વહેંચણી દ્વારા આરોગ્યસંભાળના ક્ષેત્રમાં સાથે મળીને કામ કરવા માટે તેમની પ્રતિબદ્ધતા પર ભાર મૂક્યો. તેમણે આરોગ્ય અને ફાર્માસ્યુટિકલ્સના મહત્વને દ્વિપક્ષીય સહકારના મુખ્ય આધારસ્તંભ તરીકે સ્વીકાર્યું, જે તેમના લોકોની સુખાકારીને પ્રોત્સાહન આપવામાં અને ટકાઉ વિકાસ લક્ષ્યો (SDGs) ને આગળ વધારવામાં તેની ભૂમિકા પર ભાર મૂકે છે.

કૃષિ

નેતાઓએ ખાદ્ય સુરક્ષા અને પોષણને આગળ વધારવામાં કૃષિ ક્ષેત્રની નિર્ણાયક ભૂમિકાને સ્વીકારી અને આ ક્ષેત્રમાં સહયોગને મજબૂત કરવા માટે વહેંચાયેલ પ્રતિબદ્ધતા વ્યક્ત કરી. આ સંદર્ભમાં, તેમણે ખાતરો, ખાસ કરીને ફોસ્ફેટ્સના ક્ષેત્રમાં બંને પક્ષો વચ્ચેના વર્તમાન સહકારની સમીક્ષા કરી. તેમણે કૃષિ અને સંબંધિત ક્ષેત્રોની કાર્યક્ષમતા વધારવા માટે ટેકનોલોજી અને નિપુણતાના વિનિમયમાં સહયોગ વધારવા માટે પણ સંમતિ આપી.

જળ સહકાર

નેતાઓએ જળ સંસાધન વ્યવસ્થાપન અને વિકાસના ક્ષેત્રમાં સહકાર પરના સમજૂતી કરાર (MoU) પર હસ્તાક્ષર કરવાને આવકાર્યું અને જળ-બચત કૃષિ તકનીકો, ક્ષમતા નિર્માણ, આબોહવા અનુકૂલન અને આયોજન તથા જળભરત વ્યવસ્થાપન જેવા ક્ષેત્રોમાં બંને પક્ષો વચ્ચેના સહકારના મહત્વને સ્વીકાર્યું.

હરિત અને ટકાઉ વિકાસ

નેતાઓએ આબોહવા પરિવર્તન, પર્યાવરણ, ટકાઉ વિકાસના ક્ષેત્રમાં સહયોગ વધારવા અને નવી અને પુનઃપ્રાપ્ય ઊર્જાના ઉપયોગને પ્રોત્સાહિત કરવાના મહત્વ પર ચર્ચા કરી. આ સંદર્ભમાં, તેમણે નવી અને પુનઃપ્રાપ્ય ઊર્જાના ક્ષેત્રમાં તકનીકી સહકાર પરના MoU પર હસ્તાક્ષર કરવાને આવકાર્યું. આ MoU પર હસ્તાક્ષર દ્વારા, તેઓ વૈજ્ઞાનિક અને તકનીકી કર્મચારીઓના વિનિમય અને તાલીમ, વર્કશોપ્સ, સેમિનારો અને કાર્યકારી જૂથોનું આયોજન, બિન-વ્યાવસાયિક ધોરણે સાધનો, જાણકારી અને ટેકનોલોજીનું સ્થાનાંતરણ અને પરસ્પર હિતના વિષયો પર સંયુક્ત સંશોધન અથવા તકનીકી પ્રોજેક્ટ્સના વિકાસ માટે સંમત થયા.

સાંસ્કૃતિક સહકાર

બંને પક્ષોએ ભારત અને જોર્ડન વચ્ચેના વધતા સાંસ્કૃતિક વિનિમય માટે તેમની પ્રશંસા વ્યક્ત કરી, અને 2025-2029 ના સમયગાળા માટે સાંસ્કૃતિક વિનિમય કાર્યક્રમ પર હસ્તાક્ષર કરવાને આવકાર્યું. તેમણે સંગીત, નૃત્ય, થિયેટર, કલા, આર્કાઇવ્સ, પુસ્તકાલયો અને સાહિત્ય તથા ઉત્સવોના ક્ષેત્રોમાં સહકારને વિસ્તૃત કરવાના વિચારને સમર્થન આપ્યું. તેમણે પુરાતત્વીય સ્થળોના વિકાસ અને સામાજિક સંબંધોના પ્રમોશન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને પેટ્રા શહેર અને ઈલોરા ગુફાઓ સ્થળ વચ્ચેના ટ્વીનિંગ કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવાને પણ આવકાર્યું.

કનેક્ટિવિટી

બંને પક્ષોએ દ્વિપક્ષીય સંબંધોને પ્રોત્સાહન આપવા માટે સીધા જોડાણના મહત્વને સ્વીકાર્યું. તે વેપાર, રોકાણ, પર્યટન અને લોકો-થી-લોકોના વિનિમયને પ્રોત્સાહન આપવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ આધારસ્તંભ છે અને તે ઊંડી પરસ્પર સમજણ કેળવવામાં મદદ કરે છે. આ સંદર્ભમાં, તેમણે બંને દેશો વચ્ચે સીધા જોડાણને વધારવાની સંભાવના શોધવા માટે સંમતિ આપી.

બહુપક્ષીય સહકાર

મહામહિમ કિંગ અબ્દુલ્લા II એ આંતરરાષ્ટ્રીય સૌર જોડાણ (ISA) અને ડિઝાસ્ટર રેઝિલિયન્ટ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર માટે ગઠબંધન (CDRI) અને ગ્લોબલ બાયોફ્યુઅલ્સ એલાયન્સ (GBA) માં ભારતના નેતૃત્વની પ્રશંસા કરી. ભારતે જોર્ડનની ISA, CDRI અને GBA માં જોડાવાની ઇચ્છાની અભિવ્યક્તિને આવકાર્યું. બંને પક્ષોએ બાયોફ્યુઅલને ડીકાર્બોનાઇઝેશન પ્રતિબદ્ધતાઓને હાંસલ કરવા અને બંને દેશોના લોકો માટે વધુ આર્થિક અને સામાજિક વિકાસ પહોંચાડવા માટે એક ટકાઉ, ઓછો-કાર્બન વિકલ્પ તરીકે માન્યતા આપી.

મુલાકાતના અંતે, પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ મહામહિમ કિંગ અબ્દુલ્લા II નો તેમને અને તેમના સાથેના પ્રતિનિધિમંડળને આપવામાં આવેલા ઉષ્માભર્યા સ્વાગત અને ઉદાર આતિથ્ય બદલ આભાર અને પ્રશંસા વ્યક્ત કરી. તેમણે જોર્ડનના હાશેમાઇટ કિંગડમના મૈત્રીપૂર્ણ લોકોની સતત પ્રગતિ અને સમૃદ્ધિ માટે તેમની શુભેચ્છાઓ પણ પાઠવી. તેમના તરફથી, મહામહિમ કિંગે પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદી અને ભારતના મૈત્રીપૂર્ણ લોકોને વધુ પ્રગતિ અને સમૃદ્ધિ માટે તેમની નિષ્ઠાવાન શુભેચ્છાઓ પાઠવી.

SM/DK/GP/JD