પંચાયતી રાજ સંસ્થાઓમાં સમુદાય-આધારિત આપત્તિ જોખમ ઘટાડવાની પહેલને મજબૂત કરવા માટેના રાષ્ટ્રીય પ્રોજેક્ટને ₹507.37 કરોડના ખર્ચ સાથે મંજૂરી આપવામાં આવી છે. આ પ્રોજેક્ટ પંચાયતી રાજ મંત્રાલય (MoPR) અને રાષ્ટ્રીય આપત્તિ વ્યવસ્થાપન સત્તામંડળ (NDMA) દ્વારા સંયુક્ત રીતે 20 રાજ્યોના 81 જિલ્લાઓમાં અમલમાં મૂકવામાં આવશે.

રાજ્યવાર મોડેલ ગામો માટેની ફાળવણી અને જોખમો (Hazards)

દરેક રાજ્યમાં એક મોડેલ ગ્રામ પંચાયત વિકસાવવા માટે ₹5 કરોડની ફાળવણી કરવામાં આવી છે. જેની સંપૂર્ણ યાદી નીચે મુજબ છે:

ક્રમ	રાજ્ય	ફાળવેલ રકમ (કરોડમાં)	મુખ્ય જોખમ (Hazard)
1	હિમાચલ પ્રદેશ	5	અચાનક પૂર (Flash Flood) / ભૂસ્ખલન
2	ઉત્તરાખંડ	5	અચાનક પૂર / ભૂસ્ખલન
3	કેરળ	5	ઇકોસિસ્ટમ-આધારિત નિવારણ / દરિયાઈ ધોવાણ
4	ઓડિશા	5	ચક્રવાત / દુષ્કાળ
5	અરુણાચલ પ્રદેશ	5	અચાનક પૂર / ભૂસ્ખલન
6	સિક્કિમ	5	ઇકોસિસ્ટમ-આધારિત નિવારણ / ભૂસ્ખલન
7	આસામ	5	પૂર / ઇકોસિસ્ટમ-આધારિત નિવારણ
8	મેઘાલય	5	ભૂસ્ખલન / પૂર
9	મહારાષ્ટ્ર	5	દુષ્કાળ / ધરતીકંપ
10	રાજસ્થાન	5	દુષ્કાળ / પૂર
11	ઉત્તર પ્રદેશ	5	ધરતીકંપ / પૂર
12	તમિલનાડુ	5	ચક્રવાત / દુષ્કાળ
13	આંધ્રપ્રદેશ	5	ચક્રવાત / ભૂસ્ખલન
14	પંજાબ	5	ધરતીકંપ / નદીનું ધોવાણ
15	બિહાર	5	ધરતીકંપ / પૂર
16	નાગાલેન્ડ	5	ઇકોસિસ્ટમ-આધારિત નિવારણ / ભૂસ્ખલન
17	કર્ણાટક	5	દુષ્કાળ / ભૂસ્ખલન
18	મિઝોરમ	5	અચાનક પૂર / ભૂસ્ખલન
19	ત્રિપુરા	5	પૂર / ધરતીકંપ
20	ગુજરાત	5	ધરતીકંપ / પૂર
કુલ	20 રાજ્યો	100 કરોડ

આ કાર્યક્રમમાં મોડેલ ગ્રામ પંચાયતનો એક નવીન ખ્યાલ સામેલ કરવામાં આવ્યો છે. દરેક 20 રાજ્યો માટે એક મોડેલ ગ્રામ પંચાયત (GP) હશે. તેથી, આપત્તિ નિવારણ પર લાંબા ગાળાના શમન પગલાંની અસરકારકતા દર્શાવવા માટે એન્ડ-ટુ-એન્ડ મોડેલ માટે લાંબા ગાળાના શમન વ્યૂહરચનાના અમલીકરણ માટે રાજ્યો દ્વારા ખાસ કરીને છ અલગ અલગ જોખમો (દરેક જોખમ માટે એક GP) થીમ્સ માટે 20 મોડેલ ગ્રામ પંચાયતોને ઓળખવામાં આવશે. ઓળખાયેલી 20 ગ્રામ પંચાયતોમાં મળેલા શિક્ષણને રાજ્યો દ્વારા તેમના SDMF દ્વારા અન્ય ગ્રામ પંચાયતો માટે આપત્તિ-સ્થિતિસ્થાપક ગ્રામ પંચાયત મોડેલ તરીકે નકલ કરવા માટે વધારી શકાય છે.

 

રાજ્યના કદ અને આપત્તિઓની તીવ્રતાના આધારે, જિલ્લાઓની સંખ્યા લેવામાં આવી છે. આ બધી ગ્રામ પંચાયતો અને મોડેલ ગ્રામ પંચાયતો નજીકના ક્લસ્ટરમાં સ્થિત હોવી જોઈએ, જેથી શમન પગલાંની અસર દેખાય. પસંદ કરેલા જિલ્લાઓ સંબંધિત રાજ્યોના સૌથી વધુ આપત્તિ-સંભવિત જિલ્લાઓમાંના એક છે.

 

S/N	States	Districts	No. of Districts
1	Himachal Pradesh	Kinnaur, Kullu, Mandi	3
2	Uttarakhand	Uttarkashi, Tihri Garhwal, Uttar Kashi	3
3	Kerala	Trissur, Kollam, Wayanad, Idukki, Ernakulam, Alappuzha	6
4	Odisha	Khordha, Bhadrak, Puri, Kendrapara, Ganjam, Baleshwar	6
5	Arunachal Pradesh	Anjaw, Upper Siang, West Siang	3
6	Sikkim	South District, North District, East District	3
7	Assam	Dhemaji, Kamrup Metropolitan, Kamrup, Morigaon, Lakhimpur, Golaghat	6
8	Meghalaya	West Jaintia Hills, West Khasi Hills, GouthGaro Hills	3
9	Maharashtra	Ratnagiri, Thane, Sangli, Latur, Raigarh, Ratnagiri	6
10	Rajasthan	Bharatpur, Karauli, Baran, Barmer, Jalor, Alwar	6
11	Uttar Pradesh	Lakhimpur Kheri, Banda, Lalitpur, Prayagraj, Ballia, Bahraich	6
12	Tamil Nadu	Nagapattinam, Ramanathapuram, Tirunelveli, Cuddalore, Thoothukkudi	5
13	Andhra Pradesh	Srikakulam, Krishna, Guntur	3
14	Punjab	Patiala, Ludhiana	2
15	Bihar	Sitamarhi, Darbhanga, Muzaffarpur, Madhubani, Supaul	5
16	Nagaland	Dimapur, Kohima	2
17	Karnataka	Dakshina Kannada, Uttara Kannada, Shivamogga	3
18	Mizoram	Aizawl, Lunglei	2
19	Tripura	West Tripura, Dhalai, Gomati	3
20	Gujarat	Kachchh, Junagadh, Bharuch, Surat, Gir Somnath	5
Total Districts			81

 

સમુદાય-આધારિત આપત્તિ જોખમ ઘટાડા પહેલોને મજબૂત બનાવવા માટેનો રાષ્ટ્રીય પ્રોજેક્ટ પંચાયતી રાજ મંત્રાલય દ્વારા સમુદાય-આધારિત આપત્તિ વ્યવસ્થાપનના ક્ષેત્રમાં નાખવામાં આવેલા સંસ્થાકીય પાયા પર આધારિત છે. 17 માર્ચ 2022 ના રોજ, પંચાયતી રાજ મંત્રાલય (DMP-MoPR) ની આપત્તિ વ્યવસ્થાપન યોજના બહાર પાડવામાં આવી હતી. આ યોજનાનો ઉદ્દેશ્ય ગ્રામીણ આપત્તિ વ્યવસ્થાપનને રાષ્ટ્રીય માળખા સાથે સંરેખિત કરીને, લોકોની ભાગીદારી અને સમુદાય માલિકીને પ્રોત્સાહન આપીને પાયાના સ્તરે આપત્તિ સ્થિતિસ્થાપકતાને મજબૂત બનાવવાનો છે. તે પંચાયત- અને ગ્રામ્ય-સ્તરની આપત્તિ વ્યવસ્થાપન યોજનાઓ તૈયાર કરવા અને ગ્રામ પંચાયત વિકાસ યોજનાઓ (GPDPs) સહિત સ્થાનિક વિકાસ પ્રક્રિયાઓ સાથે તેમના એકીકરણ માટે આહવાન કરે છે. આ પહેલ પંચાયતી રાજ સંસ્થાઓને સશક્ત બનાવવા અને સ્થાનિક આયોજનમાં આપત્તિ જોખમ ઘટાડવાના મુખ્ય પ્રવાહમાં લાવવા માટે પંચાયતી રાજ મંત્રાલય અને રાજ્ય સરકારોના ચાલુ પ્રયાસોને મજબૂત બનાવશે.

SM/NP/GP/JD

(रिलीज़ आईडी: 2206289) आगंतुक पटल : 15