ભારત અને ન્યુઝીલેન્ડે 22 ડિસેમ્બર, 2025ના રોજ ભારત-ન્યુઝીલેન્ડ મુક્ત વેપાર કરાર (FTA)ના નાણાકીય સેવાઓ જોડાણ પર વાટાઘાટો પૂર્ણ કરી છે. આ દ્વિપક્ષીય આર્થિક અને વ્યૂહાત્મક સહયોગને મજબૂત બનાવવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ સીમાચિહ્નરૂપ છે. 10 ડિસેમ્બર, 2025ના રોજ યોજાયેલી વાટાઘાટોના છેલ્લા રાઉન્ડ દરમિયાન આ સીમાચિહ્નરૂપ સિદ્ધિને અંતિમ સ્વરૂપ આપવામાં આવ્યું હતું.

ભારત અને ન્યુઝીલેન્ડ નાણાકીય સેવાઓ ક્ષેત્રમાં દ્વિપક્ષીય સહયોગને મજબૂત બનાવવા માટે મજબૂત પ્રતિબદ્ધતા ધરાવે છે. આ સંબંધના મહત્વને ઓળખીને, બંને રાષ્ટ્રોએ એક ભવિષ્યલક્ષી, સંતુલિત અને પરસ્પર લાભદાયી કરાર વિકસાવવા માટે સહયોગથી કામ કર્યું છે જે તેમના સંબંધિત નાણાકીય સેવાઓ ક્ષેત્રો માટે વધુ તકો ખોલશે. આ FTA દ્વિપક્ષીય સહયોગને વેગ આપવા, બજાર ઍક્સેસને સરળ બનાવવા અને બંને અર્થતંત્રોની નાણાકીય પ્રણાલીઓના ઊંડા એકીકરણને ઉત્પ્રેરિત કરવા માટે જરૂરી સંસ્થાકીય અને નિયમનકારી માળખું પૂરું પાડશે.

ભારત-ન્યુઝીલેન્ડ ફાઇનાન્શિયલ સર્વિસીસ એનેક્સ, પ્રમાણભૂત GATS પ્રતિબદ્ધતાઓ કરતાં નોંધપાત્ર પ્રગતિ દર્શાવે છે, જે કુલ 18 લેખોમાં વિકસ્યું છે. ફાઇનાન્શિયલ સર્વિસીસ એનેક્સની મુખ્ય સિદ્ધિઓમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• ઇલેક્ટ્રોનિક ચુકવણીઓ અને રીઅલ-ટાઇમ ટ્રાન્ઝેક્શન ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર: ભારત અને ન્યુઝીલેન્ડે સ્થાનિક ચુકવણીઓ આંતર-કાર્યક્ષમતા વિકસાવવા અને સંકલિત ફાસ્ટ પેમેન્ટ સિસ્ટમ્સ (FPS) દ્વારા રીઅલ-ટાઇમ ક્રોસ-બોર્ડર રેમિટન્સ અને મર્ચન્ટ પેમેન્ટ્સને ટેકો આપવા માટે સહયોગ કરવા પ્રતિબદ્ધતા વ્યક્ત કરી છે. આ જોગવાઈ ભારતના ડિજિટલ પેમેન્ટ ઇકોસિસ્ટમ અને ફિનટેક ક્ષેત્રને સીધી રીતે મજબૂત બનાવે છે, ભારતીય ડાયસ્પોરામાંથી રેમિટન્સ પ્રવાહને વધારે છે, ભારતીય ચુકવણી સેવા પ્રદાતાઓ માટે બજાર તકો બનાવે છે અને UPI અને NPCI જેવી ડિજિટલ પેમેન્ટ સિસ્ટમ્સમાં ભારતની તકનીકી કુશળતાનો લાભ લે છે.

• નાણાકીય ટેકનોલોજી અને નિયમનકારી નવીનતા: ભારત અને ન્યુઝીલેન્ડે નાણાકીય સેવાઓ નવીનતામાં સહયોગી પ્રયાસોને મજબૂત બનાવવા માટે પ્રતિબદ્ધતા વ્યક્ત કરી છે. કરારમાં સરહદ પાર એપ્લિકેશનો માટે એકબીજાના નિયમનકારી સેન્ડબોક્સ અને ડિજિટલ સેન્ડબોક્સ ફ્રેમવર્કમાંથી શીખવા માટેની ચોક્કસ જોગવાઈઓ સામેલ છે. આ જોગવાઈઓ દ્વિપક્ષીય ભાગીદારીમાં ભારતને ફિનટેક હબ તરીકે સ્થાન આપે છે. વધુમાં, તે વિકસિત અર્થતંત્ર સાથે જ્ઞાન વિનિમય અને નિયમનકારી શિક્ષણને સરળ બનાવે છે અને ભારતની નિયમનકારી સેન્ડબોક્સ પહેલને ટેકો આપતી વખતે ભારતીય ફિનટેક કંપનીઓ માટે સહયોગની તકો ઊભી કરે છે.

• નાણાકીય માહિતીનું ટ્રાન્સફર અને રક્ષણ: ભારત અને ન્યુઝીલેન્ડ નાણાકીય માહિતીના ટ્રાન્સફર, પ્રક્રિયા અને સંગ્રહ સંબંધિત કાયદાકીય અને નિયમનકારી આવશ્યકતાઓ જાળવવાના દરેક પક્ષના અધિકારને માન્યતા આપે છે અને ડેટા સાર્વભૌમત્વ અને ગ્રાહક ગોપનીયતા સુરક્ષા પર સંપૂર્ણ નિયમનકારી નિયંત્રણ સુનિશ્ચિત કરતી વખતે નાણાકીય સેવા સપ્લાયર્સને સરહદ પાર ડિજિટલ કામગીરી સ્થાપિત કરવા માટે સુવિધા આપવાનો હેતુ ધરાવે છે.

• ક્રેડિટ રેટિંગ અને ભેદભાવ ન રાખવો: ભારતીય નાણાકીય સંસ્થાઓ ન્યુઝીલેન્ડના બજારમાં મનસ્વી અથવા ભેદભાવપૂર્ણ ક્રેડિટ મૂલ્યાંકન પ્રથાઓથી સુરક્ષિત છે. આ જોગવાઈ ન્યુઝીલેન્ડની સ્થાનિક સંસ્થાઓ સાથે સમાનતા સુનિશ્ચિત કરે છે, ભારતીય બેંકો, વીમા કંપનીઓ અને અન્ય નાણાકીય સેવા સપ્લાયર્સ માટે બજાર ઍક્સેસને સરળ બનાવે છે, અને ભારતીય નાણાકીય સંસ્થાઓની કાર્યકારી ક્ષમતાઓને પ્રતિબંધિત કરી શકે તેવા ભેદભાવપૂર્ણ નિયમનકારી સારવારને અટકાવે છે.

• બેક-ઓફિસ અને સપોર્ટ ફંક્શન્સ: નાણાકીય સેવાઓ જોડાણમાં, ભારત અને ન્યુઝીલેન્ડે બેક-ઓફિસ અને નાણાકીય સેવાઓ સપોર્ટ ફંક્શન્સની જોગવાઈને ટેકો આપવા માટે પ્રતિબદ્ધતા વ્યક્ત કરી છે. આ ભારતની વિશ્વ-અગ્રણી માહિતી ટેકનોલોજી અને વ્યવસાય પ્રક્રિયા સેવાઓ ક્ષમતાઓનો લાભ લેશે. આ ભારતમાં કેન્દ્રિયકૃત બેક-ઓફિસ કામગીરી દ્વારા નાણાકીય સેવાઓની ખર્ચ-કાર્યક્ષમ ડિલિવરી સક્ષમ બનાવશે, જે ભારતના નાણાકીય સેવાઓ, આઇટી અને વ્યવસાય પ્રક્રિયા આઉટસોર્સિંગ ક્ષેત્રોમાં વૃદ્ધિને પણ ટેકો આપશે. આ દ્વિપક્ષીય નાણાકીય સેવાઓ ભાગીદારી માટે ભારતની મહત્વપૂર્ણ માળખાગત ક્ષમતાની પરસ્પર માન્યતા દર્શાવે છે.

• FDI રોકાણ મર્યાદામાં વધારો અને બેંક શાખાઓ: ચોક્કસ પ્રતિબદ્ધતાઓના સમયપત્રક બંને પક્ષો વચ્ચે પ્રગતિશીલ સહયોગને પ્રતિબિંબિત કરે છે, જેમાં મુખ્ય બેંકિંગ અને વીમા ક્ષેત્રો અને પેટા ક્ષેત્રોમાં બજાર ઍક્સેસ અને રાષ્ટ્રીય સારવાર પર વ્યાપક પ્રતિબદ્ધતાઓ સામેલ છે. ભારતની ક્ષેત્રીય ઓફરો એક ભવિષ્યલક્ષી ઉદારીકરણ અભિગમનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, જેમાં બેંકિંગ અને વીમામાં વિસ્તૃત વિદેશી સીધા રોકાણ (FDI) મર્યાદાનો સમાવેશ થાય છે, સાથે સાથે ઉદારકૃત બેંક શાખા લાઇસન્સિંગ માળખું ચાર વર્ષના સમયગાળામાં 15 બેંક શાખાઓ સ્થાપિત કરવાની મંજૂરી આપે છે. આ અગાઉ ઓફર કરાયેલ 12 શાખાઓની GATS મર્યાદાથી નોંધપાત્ર વિસ્તરણ છે. આ ઓફરો ભારતીય નાણાકીય સેવા સપ્લાયર્સને ન્યુઝીલેન્ડમાં કામગીરી વિસ્તૃત કરવા સક્ષમ બનાવશે, નાણાકીય સેવાઓ નિકાસમાં ભારતની સ્થિતિ મજબૂત કરશે અને પ્રગતિશીલ ક્ષેત્રીય વૃદ્ધિને પ્રોત્સાહન આપશે. તેઓ ભારતના ગતિશીલ અને ઝડપથી વિસ્તરતા નાણાકીય સેવાઓ બજારમાં ન્યુઝીલેન્ડની નાણાકીય સંસ્થાઓને સ્પર્ધાત્મક રીતે સ્થાન આપે છે, જ્યારે તે જ સમયે તેના વ્યાપક વ્યૂહાત્મક ઉદ્દેશ્યો સાથે સુસંગત પ્રગતિશીલ બજાર ઉદારીકરણ પ્રત્યે ભારતની પ્રતિબદ્ધતાને પ્રતિબિંબિત કરે છે.

એકંદરે, ભારત-ન્યુઝીલેન્ડ ફાઇનાન્શિયલ સર્વિસીસ એનેક્સ પર વાટાઘાટોનો નિષ્કર્ષ ઝડપથી વિકસતા નાણાકીય સેવાઓના પરિદૃશ્યમાં આર્થિક સંબંધોને વધુ ગાઢ બનાવવા અને પરસ્પર તકોનો ઉપયોગ કરવા માટે બંને સરકારોની પ્રતિબદ્ધતા પર ભાર મૂકે છે. આ કરાર ભવિષ્યલક્ષી, સંતુલિત છે અને બજારની પહોંચ, નિયમનકારી સ્પષ્ટતા અને સહકારી માળખાને વધારવા માટે રચાયેલ છે જે બંને દેશોની નાણાકીય સંસ્થાઓ અને સેવા પ્રદાતાઓને લાભ કરશે.

હાલમાં બે ભારતીય બેંકો — બેંક ઑફ બરોડા અને બેંક ઑફ ઈન્ડિયા — ન્યૂઝીલેન્ડમાં પોતાની સહાયક એકમો હેઠળ કુલ ચાર શાખાઓ ચલાવે છે. જ્યારે ન્યૂઝીલેન્ડની કોઈ પણ બેંક અથવા વીમા કંપનીની ભારતમાં હાજરી નથી, તેમજ કોઈ ભારતીય વીમા કંપનીએ ન્યૂઝીલેન્ડમાં પણ કામગીરી શરૂ કરી નથી.

આ એફટીએ (મુક્ત વેપાર કરાર) સ્પષ્ટ બજાર પ્રવેશ પ્રતિબદ્ધતાઓ, નિયમનાત્મક પારદર્શિતા અને દ્વિપક્ષીય સહયોગના માળખા સ્થાપિત કરીને દ્વિપક્ષીય રોકાણ, સંસ્થાગત હાજરી અને સેવાઓના પ્રદાનમાં વધારો કરશે. આ કરાર ન્યૂઝીલેન્ડમાં ભારતની નાણાકીય સેવાઓની હાજરીને વિસ્તૃત કરવા તેમજ ભારતના વિકસતા અને ગતિશીલ નાણાકીય સેવાઓના બજારમાં ન્યૂઝીલેન્ડની નાણાકીય સંસ્થાઓનું સ્વાગત કરવા માટે મહત્વપૂર્ણ પ્રેરક સાબિત થશે.

હાલમાં, બે ભારતીય બેંકો - બેંક ઓફ બરોડા અને બેંક ઓફ ઈન્ડિયા - ન્યુઝીલેન્ડમાં પેટાકંપની કામગીરી જાળવી રાખે છે, તેમની કુલ ચાર શાખાઓ છે, જ્યારે ન્યુઝીલેન્ડ હાલમાં ભારતમાં કોઈ બેંકિંગ કે વીમા હાજરી ધરાવતું નથી, અને કોઈ ભારતીય વીમા કંપનીએ ન્યુઝીલેન્ડમાં કામગીરી શરૂ કરી નથી. આ FTA, સ્પષ્ટ બજાર ઍક્સેસ પ્રતિબદ્ધતાઓ, નિયમનકારી પારદર્શિતા અને દ્વિપક્ષીય સહયોગ માળખા સ્થાપિત કરીને, દ્વિપક્ષીય રોકાણ, સંસ્થાકીય હાજરી અને સેવાઓ પહોંચાડવામાં વધારો કરશે. આ કરાર ન્યુઝીલેન્ડમાં ભારતની નાણાકીય સેવાઓની હાજરીને વિસ્તૃત કરવા અને ભારતના વિકસતા અને ગતિશીલ નાણાકીય સેવાઓ બજારોમાં ન્યુઝીલેન્ડ નાણાકીય સંસ્થાઓનું સ્વાગત કરવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ ઉત્પ્રેરક તરીકે સેવા આપશે.

SM/IJ/BS/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com