Press Information Bureau

ಪರಿಚಯ

ಇನ್ನೊಂದು ಘಟನೆಯಲ್ಲಿ, ಹರಿಯಾಣದ ಗುರುಗ್ರಾಮ್‌ನ ಗ್ರಾಹಕರೊಬ್ಬರು ಅಧಿಕೃತ ಏಜೆನ್ಸಿಯಿಂದ ಪಡೆದ ಅನಿಲ ಸಿಲಿಂಡರ್ ನಿರೀಕ್ಷಿತ ತೂಕಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಇತ್ತು ಎಂದು ದೂರು ನೀಡಿದ್ದರು. ಏಜೆನ್ಸಿಯಿಂದ ಯಾವುದೇ ಪರಿಹಾರ ದೊರೆಯದಿದ್ದಾಗ, ಗ್ರಾಹಕರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕ ಸಹಾಯವಾಣಿಯನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದರು, ವಿಷಯವು ತಕ್ಷಣವೇ ಇತ್ಯರ್ಥವಾಯಿತು. ತ್ವರಿತ ಕ್ರಮವನ್ನು ಶ್ಲಾಘಿಸಿ, ಗ್ರಾಹಕರು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದರು: "ಸಮಸ್ಯೆ ಬಗೆಹರಿದಿದೆ, ಇದು ಬಹಳ ಒಳ್ಳೆಯ ವಿಷಯ. ನೀವು ತಕ್ಷಣ ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಳ್ಳುತ್ತೀರಿ ಮತ್ತು ಸಮಯಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ನೀಡುತ್ತೀರಿ."

ಬಿಹಾರದ ನಳಂದಾದಲ್ಲಿನ ಒಬ್ಬ ಗ್ರಾಹಕರು ಮಾನ್ಯ ಪಡಿತರ ಚೀಟಿ ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ಸಹ ನಾಲ್ಕು ತಿಂಗಳ ಕಾಲ ಪಡಿತರ ಸಿಗದೆ ತೊಂದರೆ ಅನುಭವಿಸಿದ್ದರು. ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಸಹಾಯ ಪಡೆಯುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಲಿಲ್ಲ. ನಂತರ ಈ ಗ್ರಾಹಕರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕ ಸಹಾಯವಾಣಿಯನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದರು, ಮತ್ತು ಸಹಾಯವಾಣಿಯು ಅವರ ಪಡಿತರ ಪೂರೈಕೆಯನ್ನು ಪುನರ್‌ ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿತು. ಕೃತಜ್ಞತೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ ಗ್ರಾಹಕರು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದರು: "ಸರ್, ನಿಮಗೆ ಯಾವ ಮಾತುಗಳಲ್ಲಿ, ಯಾವ ಶಬ್ದಗಳಲ್ಲಿ ಧನ್ಯವಾದ ಹೇಳಲಿ. ನಿಮ್ಮ ಮಾಧ್ಯಮದ ಮೂಲಕ ನನ್ನ ಈ ಸಮಸ್ಯೆ ಬಗೆಹರಿದಿದೆ. ನನಗೆ ಬಹಳ ಸಂತೋಷವಾಗಿದೆ. ನಿಮಗೂ, ನಿಮ್ಮ ತಂಡಕ್ಕೂ, ಈ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕ ಸಹಾಯವಾಣಿಗೂ ತುಂಬು ಹೃದಯದ ಧನ್ಯವಾದಗಳು."

ಇವು ಕೇವಲ ಒಂದೊಂದೇ ಯಶಸ್ಸಿನ ಕಥೆಗಳಲ್ಲ, ಆದರೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕ ಸಾಮಾನ್ಯ ನಾಗರಿಕರಿಗೆ ಹೇಗೆ ಒಂದು ಜೀವನಾಡಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಸ್ಪಷ್ಟ ಉದಾಹರಣೆಗಳಾಗಿವೆ. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕ ಸಹಾಯವಾಣಿಯು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ನೀಡಲು, ಅವರ ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು ಮತ್ತು ಅವರ ಹಕ್ಕುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸಲು ಗ್ರಾಹಕ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಇಲಾಖೆಯ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಉಪಕ್ರಮವಾಗಿದೆ. ಇದು consumerhelpline.gov.in ಪೋರ್ಟಲ್ ಮೂಲಕ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಪೋರ್ಟಲ್ ಸಮಗ್ರ ಕುಂದುಕೊರತೆ ಪರಿಹಾರ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನವಾಗಿ  ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ವೇದಿಕೆಯು ಗ್ರಾಹಕರು, ಸರ್ಕಾರಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ನಿಯಂತ್ರಕರು, ಒಂಬುಡ್ಸ್‌ಮನ್‌ಗಳು, ಕಂಪನಿಗಳು ಮತ್ತು ಕಾಲ್ ಸೆಂಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸುತ್ತದೆ.

ಈ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನದ ಮೂಲಕ, ಗ್ರಾಹಕರು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ದೂರುಗಳನ್ನು ನೋಂದಾಯಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಮೊಕದ್ದಮೆಗೆ ಮುಂಚಿನ ಹಂತದಲ್ಲಿಯೇ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬಹುದು. ಇದರಿಂದ ಅವರು ತೃಪ್ತರಾಗದಿದ್ದರೆ, ಗ್ರಾಹಕ ಆಯೋಗಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ಆಯ್ಕೆಯು ಅವರಿಗೆ ಇದ್ದೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಈ ಪೋರ್ಟಲ್ ನಾಗರಿಕರ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಜೊತೆಗೆ ಅವರ ಜವಾಬ್ದಾರಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳುವಳಿಕೆ ನೀಡುವ ಒಂದು ಜ್ಞಾನ ವೇದಿಕೆಯಾಗಿಯೂ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.

ಗ್ರಾಹಕ ಕುಂದುಕೊರತೆ ಪರಿಹಾರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಗತಿ

ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸದುಪಯೋಗಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಸಹಾಯವಾಣಿಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಮತ್ತು ದಕ್ಷತೆಯನ್ನು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕರೆಗಳ ಪ್ರಮಾಣವು ಹತ್ತು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ, ಡಿಸೆಂಬರ್ 2015 ರಲ್ಲಿ 12,553 ರಿಂದ ಡಿಸೆಂಬರ್ 2024 ರಲ್ಲಿ 1,55,138 ಗೆ ಏರಿದೆ. ಈ ವೇದಿಕೆಯು ಪ್ರಸ್ತುತ ತಿಂಗಳಿಗೆ ಒಂದು ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ದೂರುಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಿದೆ, ಇದು ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಗ್ರಾಹಕರ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಮಾಸಿಕ ದೂರುಗಳ ನೋಂದಣಿಯ ಸರಾಸರಿ ಸಂಖ್ಯೆ 2017ರಲ್ಲಿ 37,062ರಿಂದ 2025ರಲ್ಲಿ 1ಕ್ಕೆ ಏರಿದೆ. ಡಿಜಿಟಲ್ ವಿಧಾನಗಳ ಪರಿಚಯದೊಂದಿಗೆ, ಸಹಾಯವಾಣಿಯಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ಶೇಕಡಾ 65ರಷ್ಟು ಗ್ರಾಹಕ ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳನ್ನು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಚಾನೆಲ್‌ಗಳ ಮೂಲಕ ನೋಂದಾಯಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಾಟ್ಸ್ಆ್ಯಪ್ ಮೂಲಕ ಕುಂದುಕೊರತೆ ನೋಂದಣಿಯು 2023ರ ಮಾರ್ಚ್‌ ರಲ್ಲಿ ಶೇಕಡ 3ರಷ್ಟಿದ್ದ ಗಮನಾರ್ಹ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು 2025ರ ಮಾರ್ಚ್ ನಲ್ಲಿ ಶೇ. 20ಕ್ಕೆ ತೋರಿಸಿದೆ.

ಇದಲ್ಲದೆ, ಜುಲೈ 2025ರಲ್ಲಿ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕ ಸಹಾಯವಾಣಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಒಟ್ಟು ರೂ. 27 ವಿವಿಧ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ 7,256 ಗ್ರಾಹಕ ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸುವ ಮೂಲಕ ರೂ. 2.72 ಕೋಟಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಮರುಪಾವತಿಯೊಂದಿಗೆ ಇದು 1079 ಗ್ರಾಹಕ ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. 2025ರ ಏಪ್ರಿಲ್‌ ನಲ್ಲಿ 62 ಲಕ್ಷ ರೂ. ಜುಲೈ 2025 ರಲ್ಲಿ ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್ ವಲಯವು ಮರುಪಾವತಿ-ಸಂಬಂಧಿತ ದೂರುಗಳ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, 3,594 ಪ್ರಕರಣಗಳು ₹1.34 ಕೋಟಿ ಮರುಪಾವತಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿವೆ. ಪ್ರಯಾಣ ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ವಲಯವು 31 ಲಕ್ಷ ರೂಪಾಯಿಗಳ ಮರುಪಾವತಿಯೊಂದಿಗೆ ಅನುಸರಿಸಿತು.

ಸಂಯೋಜನಾ ಉಪಕ್ರಮದಡಿಯಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಗಳು ಸ್ವಯಂಪ್ರೇರಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಉಚಿತವಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕ ಸಹಾಯವಾಣಿಯೊಂದಿಗೆ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಇದು ಗ್ರಾಹಕರ ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳನ್ನು ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸೌಹಾರ್ದಯುತವಾಗಿ ಪರಿಹರಿಸುವುದನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ದೂರುಗಳನ್ನು ನೈಜ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮುಂದಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕಂಪನಿಗಳು 30 ದಿನಗಳೊಳಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಲು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಸಮಯೋಚಿತ ಕುಂದುಕೊರತೆ ಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಸಹಯೋಗದ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುತ್ತಾ, ಸಂಯೋಜನಾ ಪಾಲುದಾರರ ಸಂಖ್ಯೆಯು 2017 ರಲ್ಲಿ 263 ರಿಂದ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2025 ರವರೆಗೆ 1,142 ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಳ ಕಂಡಿದೆ.

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕ ಸಹಾಯವಾಣಿಯೊಂದಿಗೆ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದರಿಂದ ಹಲವಾರು ಪ್ರಯೋಜನಗಳಿವೆ.

• ಕಂಪನಿಗಳು ಗ್ರಾಹಕರ ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳನ್ನು ಪೂರ್ವಭಾವಿಯಾಗಿ ಬಗೆಹರಿಸುವುದರಿಂದ, ವಿವಾದಗಳು ಉಲ್ಬಣಗೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ತಡೆಯಬಹುದು.
• ಈ ವಿಧಾನವು ವೇಗವಾದ ಮತ್ತು ಪರಸ್ಪರ ತೃಪ್ತಿದಾಯಕ ಪರಿಹಾರಗಳಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರು ಮತ್ತು ಕಂಪನಿ ಇಬ್ಬರಿಗೂ ಪ್ರಯೋಜನವಾಗುತ್ತದೆ.
• ಇದು ಉತ್ತಮ ಸೇವೆಯ ಮೂಲಕ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಅವರ ನಿಷ್ಠೆಯನ್ನು ಬೆಳೆಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.
• ಪಾಲುದಾರಿಕೆಯು ಬಲವಾದ ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಬದ್ಧತೆಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ.

ಗ್ರಾಹಕ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಇಲಾಖೆಯು ಹೆಚ್ಚು ದೂರುಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ಆದರೆ ಇನ್ನೂ ಸಂಯೋಜನಾ ಉಪಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳದ ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಈ ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಸ್ವಯಂಪ್ರೇರಿತವಾಗಿ ಉಪಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಸೇರಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತದೆ. ಪಾಲುದಾರ ಕಂಪನಿಗಳು ನೈಜ-ಸಮಯದ ದೂರು ಡೇಟಾವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತವೆ, ಇದು ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಸಮ್ಮತವಾಗಿ ಪರಿಹರಿಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಪಾರದರ್ಶಕತೆ, ಉತ್ತರದಾಯಿತ್ವ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕರ ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ಸಮಯೋಚಿತ ಕ್ರಮವನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ದೂರುಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ರವಾನಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ, ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಮತ್ತು ಬಳಕೆದಾರ ಸ್ನೇಹಿ ಆಗಿರುವ ಈ ನೋಂದಣಿ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಹೆಚ್ಚು ಉದ್ಯಮಗಳು ಭಾಗವಹಿಸಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುತ್ತದೆ, ಜೊತೆಗೆ ಔಪಚಾರಿಕ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳ ಮೇಲಿನ ಹೊರೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕ ಸಹಾಯವಾಣಿ ಮರುಪಾವತಿ ವಿವಾದಗಳಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಅಧಿಕಾರ ನೀಡಿದೆ

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕ ಸಹಾಯವಾಣಿಯ ಮೂಲಕ ದಾಖಲಾದ ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ಕೋಚಿಂಗ್ ಸೆಂಟರ್‌ಗಳು ಮರುಪಾವತಿ ಬದ್ಧತೆಯನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ವಿಫಲವಾದ ನಂತರ, ಗ್ರಾಹಕ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಇಲಾಖೆಯು ಫೆಬ್ರವರಿ 2025 ರವರೆಗೆ ಸಿವಿಲ್ ಸರ್ವೀಸಸ್, ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಇತರೆ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳಿಗೆ ದಾಖಲಾಗಿದ್ದ 600 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ₹1.56 ಕೋಟಿ ಮೌಲ್ಯದ ಮರುಪಾವತಿಯನ್ನು ಮಾಡಿಸಿದೆ. ಈ ಕ್ರಮದಿಂದಾಗಿ, ಪೂರೈಸದ ಸೇವೆಗಳು, ರದ್ದಾದ ತರಗತಿಗಳು ಮತ್ತು ಅನ್ಯಾಯದ ಪದ್ಧತಿಗಳಂತಹ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಸಮಯೋಚಿತ ಪರಿಹಾರ ದೊರೆತಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ, ಇದು ಕೋಚಿಂಗ್ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಪಾರದರ್ಶಕ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ-ಸ್ನೇಹಿ ಮರುಪಾವತಿ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಆದೇಶಿಸಿದೆ.

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕ ಸಹಾಯವಾಣಿಯು ಮುಂದಿನ ತಲೆಮಾರಿನ ಜಿಎಸ್‌ಟಿ ಸುಧಾರಣೆಗಳು 2025 ರೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜನೆಗೊಂಡಿದೆ.

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕ ಸಹಾಯವಾಣಿಯನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವರು ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆ ವಹಿಸಿದ್ದ ಜಿಎಸ್‌ಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್‌ನ 56ನೇ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ (ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2025) ಅನುಮೋದಿಸಲಾದ, ಹಾಗೂ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿಗಳು ತಮ್ಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ದಿನಾಚರಣೆಯ (2025) ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ರೂಪಿಸಿದ್ದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿರುವ, 'ಮುಂದಿನ ತಲೆಮಾರಿನ ಜಿಎಸ್‌ಟಿ ಸುಧಾರಣೆಗಳು 2025' ರೊಂದಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಇಲಾಖೆಯು ಸಂಯೋಜಿಸಿದೆ. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 22, 2025 ರಿಂದ ಜಾರಿಗೆ ಬರುವ ಪರಿಷ್ಕೃತ ಜಿಎಸ್‌ಟಿ ಶುಲ್ಕಗಳು, ದರಗಳು ಮತ್ತು ವಿನಾಯಿತಿಗಳ ಪರಿಚಯದ ನಂತರ ನಿರೀಕ್ಷಿತ ಗ್ರಾಹಕರ ವಿಚಾರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ದೂರುಗಳ ಹೆಚ್ಚಳವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು,  ಐಎನ್‌ಜಿಆರ್‌ಎಎಂ ಪೋರ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ವಿಭಾಗವನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ವಿಭಾಗವು ಆಟೋಮೊಬೈಲ್, ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಗ್ರಾಹಕ ಬಾಳಿಕೆ ಬರುವ ವಸ್ತುಗಳು, ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್, ವೇಗವಾಗಿ ಮಾರಾಟವಾಗುವ ಗ್ರಾಹಕ ವಸ್ತುಗಳು ಮತ್ತು ಇತರೆ ಪ್ರಮುಖ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು, ಗ್ರಾಹಕರು ನೇರವಾಗಿ ಜಿಎಸ್‌ಟಿ ಸಂಬಂಧಿತ ದೂರುಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ನೋಂದಾಯಿಸಬಹುದು.

ಮುಂದಿನ ತಲೆಮಾರಿನ ಜಿಎಸ್‌ಟಿ ಸುಧಾರಣೆಗಳು 2025 ರ ಅನುಷ್ಠಾನದ ನಂತರ, ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2, 2025 ರವರೆಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕ ಸಹಾಯವಾಣಿಯು  ಜಿಎಸ್‌ಟಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ 3,981 ಕರೆಗಳನ್ನು ನೋಂದಾಯಿಸಿದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ 31% (ಶೇಕಡ 31) ವಿಚಾರಣೆಗಳಾಗಿದ್ದು, ಶೇ. 69 ರಷ್ಟು ಮುಂದಿನ ಕ್ರಮಕ್ಕಾಗಿ ದಾಖಲಿಸಲಾದ ಔಪಚಾರಿಕ ದೂರುಗಳಾಗಿವೆ.

ಒಟ್ಟು ದೂರುಗಳ ಪೈಕಿ, 1,992 ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳನ್ನು ಮುಂದಿನ ಕ್ರಮಕ್ಕಾಗಿ ಕೇಂದ್ರ ಪರೋಕ್ಷ ತೆರಿಗೆಗಳು ಮತ್ತು ಸುಂಕಗಳ ಮಂಡಳಿಗೆ ರವಾನಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದರೊಂದಿಗೆ, 761 ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳನ್ನು ನೇರ ಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಸಂಯೋಜನಾ ಪಾಲುದಾರ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ನೈಜ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಜಿಎಸ್‌ಟಿ ಬದಲಾವಣೆಗಳ ನಂತರ, ಗ್ರಾಹಕರು ಸ್ಪಷ್ಟತೆ ಮತ್ತು ಕ್ರಮವನ್ನು ಬಯಸುತ್ತಿರುವ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು ಗೋಚರಿಸಿವೆ:

ದೂರುಗಳ ಗಮನಾರ್ಹ ಪಾಲಿನ ಭಾಗವು ಹಾಲಿನ ಬೆಲೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿತ್ತು. ಪರಿಷ್ಕೃತ ಜಿಎಸ್‌ಟಿ ದರಗಳ ಕಾರಣದಿಂದ ಹಾಲಿನ ಕಂಪನಿಗಳು ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಇಳಿಸಬೇಕೆಂದು ಅನೇಕ ಗ್ರಾಹಕರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕ ಸಹಾಯವಾಣಿಯನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ, ತಾಜಾ ಹಾಲಿಗೆ ಈಗಾಗಲೇ ಜಿಎಸ್‌ಟಿಯಿಂದ ವಿನಾಯಿತಿ ಇದೆ ಮತ್ತು ಯುಹೆಚ್‌ಟಿ ಹಾಲಿಗೆ ಕೂಡ ಈಗ ವಿನಾಯಿತಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಲಾಯಿತು.

ದೂರುಗಳ ಮತ್ತೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಭಾಗವು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಖರೀದಿಸಿದ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ಸರಕುಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿತ್ತು. ಜಿಎಸ್‌ಟಿ ದರ ಇಳಿಕೆಯಾದ ನಂತರವೂ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಯೋಜನವನ್ನು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನೀಡುತ್ತಿಲ್ಲ ಎಂದು ಗ್ರಾಹಕರು ಆರೋಪಿಸಿದರು. ತನಿಖೆಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿದುಬಂದಿದ್ದೇನೆಂದರೆ, ಟಿವಿಗಳು, ಏಸಿಗಳು ಮಾನಿಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಡಿಶ್‌ವಾಶರ್‌ಗಳಂತಹ ವಸ್ತುಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ದರ ಕಡಿತ (28% ರಿಂದ 18% ಕ್ಕೆ) ಅನ್ವಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಲ್ಯಾಪ್ಟಾಪ್‌ಗಳು, ರೆಫ್ರಿಜರೇಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ವಾಷಿಂಗ್ ಮೆಷಿನ್‌ಗಳಂತಹ ಕೆಲವು ವಸ್ತುಗಳಿಗೆ ಈಗಾಗಲೇ 18% ರಷ್ಟು ತೆರಿಗೆ ವಿಧಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.

ದೇಶೀಯ ಎಲ್‌ಪಿಜಿ ಸಿಲಿಂಡರ್‌ಗಳ ಬಗ್ಗೆಯೂ ದೂರುಗಳು ಬಂದಿದ್ದವು. ಬೆಲೆಗಳು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ಜನರು ಹೇಳಿದ್ದರು. ದೇಶೀಯ ಎಲ್‌ಪಿಜಿ ಸಿಲಿಂಡರ್‌ಗಳ ಮೇಲೆ ಜಿಎಸ್‌ಟಿ ದರವು ಶೇ. 5 ರಷ್ಟೇ ಇದೆ ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಲಾಯಿತು.

ಕೆಲವು ದೂರುಗಳು ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಬೆಲೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದವು, ಜನರು ದರ ಇಳಿಕೆಯನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ, ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಜಿಎಸ್‌ಟಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಹೊರಗಿದೆ.

ಜಿಎಸ್‌ಟಿ ಸಂಬಂಧಿತ ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳ ವರದಿಯ ಮೊದಲ ವಾರವು, ಗ್ರಾಹಕ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಇಲಾಖೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಜಾಗೃತಿ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತಾ, ಗ್ರಾಹಕರು ಪರಿಹಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯೊಂದಿಗೆ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುವುದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.

ನಿಮ್ಮ ಕುಂದುಕೊರತೆಯನ್ನು (ದೂರನ್ನು) ನೋಂದಾಯಿಸುವುದು ಹೇಗೆ?

• ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕ ಸಹಾಯವಾಣಿಯೊಂದಿಗೆ ವಿವಿಧ ಮಾರ್ಗಗಳ ಮೂಲಕ ನೋಂದಾಯಿಸಬಹುದು:
• ಎಲ್ಲಾ ಶುಲ್ಕ-ರಹಿತ ಸಂಖ್ಯೆಗಳಿಗೆ, ಅಂದರೆ 1800 11 4000 ಗೆ ಕರೆ ಮಾಡಿ ನೇರವಾಗಿ ಏಜೆಂಟರೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಾಡಬಹುದು. ಶುಲ್ಕ-ರಹಿತ ಸಂಖ್ಯೆ 1915 ರ ಮೂಲಕ 17 ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳನ್ನು ನೋಂದಾಯಿಸಬಹುದು.
• consumerhelpline.gov.in ಪೋರ್ಟಲ್‌ನಲ್ಲಿ ನೋಂದಾಯಿಸಿ. ಒಮ್ಮೆ ನೋಂದಣಿ ಮತ್ತು ಇಮೇಲ್ ಪರಿಶೀಲನೆಯ ನಂತರ, ಒಂದು ಬಳಕೆದಾರ ಐಡಿ ಮತ್ತು ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ಅನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ರುಜುವಾತುಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ, ಗ್ರಾಹಕರು ಲಾಗಿನ್ ಆಗಿ, ದೂರುಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ಬೆಂಬಲಿಸುವ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಅಪ್‌ಲೋಡ್ ಮಾಡಬಹುದು.
• 8800001915 ಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಎಸ್‌ಎಂಎಸ್‌ ಕಳುಹಿಸಿ, ಮತ್ತು ಸಹಾಯವಾಣಿ ತಂಡವು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ.
• ವಾಟ್ಸಾಪ್ ಮೂಲಕ ದೂರು ಸಲ್ಲಿಸಿ.
• ಎನ್‌ಸಿಹೆಚ್ ಮೊಬೈಲ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಮೂಲಕ ದೂರುಗಳನ್ನು ನೋಂದಾಯಿಸಿ.
• ಉಮಂಗ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿ.

ಇದಲ್ಲದೆ, ಒಂದು ಮೀಸಲಾದ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದರ ಮೂಲಕ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಸಲಹೆಗಳನ್ನು https://consumerhelpline.gov.in/public/feedback ಮೂಲಕ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲು ಉತ್ತೇಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಿ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಗ್ರಾಹಕರ ಅಗತ್ಯಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ನಿರಂತರ ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಒಳಹರಿವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.

ಉಪಸಂಹಾರ

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕ ಸಹಾಯವಾಣಿಯು ಗ್ರಾಹಕರ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಯುತ ವ್ಯಾಪಾರ ಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸುವ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ವೇದಿಕೆಯಾಗಿ ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಸಮಯೋಚಿತ ಕುಂದುಕೊರತೆ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು, ಗ್ರಾಹಕರು, ಕಂಪನಿಗಳು ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ನಡುವೆ ಸಹಯೋಗವನ್ನು ಸುಗಮಗೊಳಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ದಕ್ಷತೆಗಾಗಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಳಸುವುದು—ಈ ಮೂಲಕ, ಎನ್‌ಸಿಹೆಚ್ ಸುದೀರ್ಘ ಕಾನೂನು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಿಲ್ಲದೆ ನ್ಯಾಯವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಅಧಿಕಾರ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಇದರ ಪೂರ್ವಭಾವಿ ವಿಧಾನವು ಪಾರದರ್ಶಕತೆಯನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುತ್ತದೆ, ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನು ಮೂಡಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಉತ್ತರದಾಯಿತ್ವದ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಭಾರತದ ಗ್ರಾಹಕ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಗತ್ಯ ಸಾಧನವಾಗಿದೆ.

References

Ministry of Consumer Affairs, Food & Public Distribution

National Consumer Helpline

https://consumerhelpline.gov.in/public/about

https://consumerhelpline.gov.in/public/convergenceprogram

https://consumerhelpline.gov.in/public/dashboard/refundReport?from=2025-04-01&to=2025-04-30

PIB Press Release

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2159698

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2168858

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2105466

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2174242

National Consumer Helpline

*****