આઝાદી કા અમૃત મહોત્સવના નેજા હેઠળ શરૂ કરાયેલ હર ઘર તિરંગા અભિયાન, ભારતના રાષ્ટ્રધ્વજ સાથેના સંબંધને સંપૂર્ણ ઔપચારિક અને સંસ્થાકીય પ્રતીકથી ઊંડા વ્યક્તિગત પ્રતીકમાં પરિવર્તિત કરવાના માર્ગ તરીકે કલ્પના કરવામાં આવ્યું હતું. આ વિચાર સરળ છતાં ગહન હતો - દરેક નાગરિકને તિરંગાને ઘરે લાવવા, તેને ગર્વથી ફરકાવવા અને ભારતની સ્વતંત્રતાને એક સહિયારા અને હૃદયસ્પર્શી અનુભવ તરીકે ઉજવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવાનો છે. સંસ્કૃતિ મંત્રાલય આ રાષ્ટ્રવ્યાપી પહેલનું સંચાલન કરતી નોડલ એજન્સી તરીકે સેવા આપે છે.

તેની શરૂઆતથી હર ઘર તિરંગા એક વાર્ષિક કાર્યક્રમથી એક વિશાળ જન આંદોલનમાં વિકસ્યું છે. વર્ષોથી, તેણે દેશના દરેક ખૂણામાંથી - વ્યસ્ત શહેરોથી દૂરના ગામડાઓ, કોર્પોરેટ ઓફિસોથી શાળાઓ, સંરક્ષણ દળોથી સ્વ-સહાય જૂથો સુધી - અભૂતપૂર્વ ભાગીદારી મેળવી છે. આ ઝુંબેશને ઈ-કોમર્સ પ્લેટફોર્મ, રેલવે, નાગરિક ઉડ્ડયન, સશસ્ત્ર દળો અને કેન્દ્રીય સશસ્ત્ર પોલીસ દળો (CAPF) તરફથી સમર્થન મળ્યું છે, જે ખાતરી કરે છે કે દેશભક્તિનો સંદેશ દરેક ઘર સુધી પહોંચે. સ્વ-સહાય જૂથોએ મોટા પાયે ધ્વજ ઉત્પાદનમાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી છે, ખાતરી કરી છે કે તિરંગો બધા માટે ઉપલબ્ધ અને સુલભ છે.

હર ઘર તિરંગા 2025 આવૃત્તિ - રાષ્ટ્રની ભાવનાની ઉજવણી

તિરંગો ફક્ત એક ધ્વજ નથી - તે ભારતની એકતા, વિવિધતા અને સ્થિતિસ્થાપકતાનું જીવંત પ્રતીક છે. હર ઘર તિરંગા 2025 ઝુંબેશ પાછલા વર્ષોની અદભુત સફળતા પર આધારિત છે, જે તેને નવી ઊર્જા, સર્જનાત્મકતા અને નાગરિકોને રાષ્ટ્રધ્વજ સાથે વ્યક્તિગત અને સાંપ્રદાયિક રીતે ઊંડાણપૂર્વક જોડાવાની તકો આપે છે.

આ વર્ષની આવૃત્તિ તબક્કાવાર યોજાશે, જેમાં સ્વતંત્રતા દિવસ પહેલા દેશના દરેક ખૂણેથી ભાગીદારી સુનિશ્ચિત કરવામાં આવશે. આ ઉજવણી 15 ઓગસ્ટ 2025ના રોજ ઘરો, સંસ્થાઓ અને જાહેર સ્થળોએ તિરંગાના એકીકૃત પ્રદર્શન સાથે સમાપ્ત થશે, જે રાષ્ટ્રીય ગૌરવના સામૂહિક સમર્થનનું પ્રતીક છે.

તબક્કાવાર ઉજવણી યોજના [1]

2025 માટે મુખ્ય પ્રવૃત્તિઓ

તિરંગા સ્વયંસેવકો: નાગરિકોને સ્વયંસેવક બનવા માટે આહ્વાન કરવામાં આવી રહ્યું છે, જેના માટે 5 લાખથી વધુ યુવાનોએ નોંધણી કરાવી છે. સ્વયંસેવકો ધ્વજના ઇતિહાસ, મહત્વ અને શિષ્ટાચાર વિશે જાગૃતિ ફેલાવી રહ્યા છે, ધ્વજ ફરકાવી રહ્યા છે, સેલ્ફી શેર કરી રહ્યા છે અને ડિજિટલ એમ્બેસેડર બેજ અને પ્રમાણપત્રો મેળવી રહ્યા છે.

હર ઘર તિરંગા, હર ઘર સ્વચ્છતા: સ્વચ્છ ભારત મિશન (ગ્રામીણ) અને જળ જીવન મિશનની પહેલને એકીકૃત કરીને દેશભક્તિને પ્રોત્સાહન આપવા માટે જાહેર આરોગ્ય, અમૃત સરોવરોમાં સ્વચ્છતા અભિયાન, જળ સંરક્ષણ પ્રવૃત્તિઓ અને ધ્વજવંદનનું આયોજન કરવામાં આવી રહ્યું છે.

તિરંગા ક્વિઝ, કલા, વણાટ અને દોરા: MyGov પર ઓનલાઈન ક્વિઝનું આયોજન કરવામાં આવી રહ્યું છે, તિરંગા દોરા અને કાપડમાંથી જાહેર કલા સ્થાપનો પ્રદર્શિત કરવામાં આવી રહ્યા છે, અને નાગરિકોને તિરંગા-થીમ આધારિત ચિત્રો, પોસ્ટરો, ડિજિટલ કલાકૃતિઓ અને હસ્તકલા બનાવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવી રહ્યા છે.

તિરંગા પત્ર લેખન અને રાખડી બનાવવી: વિદ્યાર્થીઓ અને યુવાનોને સશસ્ત્ર અને પોલીસ દળો પ્રત્યે કૃતજ્ઞતા પત્રો લખવા અને તિરંગા થીમ આધારિત રાખડીઓ બનાવવા માટે આમંત્રિત કરવામાં આવી રહ્યા છે, જેનાથી નાગરિક-રક્ષક બંધન મજબૂત બને છે.

તિરંગા યાત્રાઓ, રેલીઓ અને રેસ: સમુદાય ધ્વજ સરઘસ, બાઇક/સાયકલ/કાર રેલીઓ અને તિરંગા થીમ આધારિત રેસ અને મેરેથોનનું આયોજન કરવામાં આવી રહ્યું છે, જે એકતા, તંદુરસ્તી અને રાષ્ટ્રીય ગૌરવને પ્રોત્સાહન આપે છે.

તિરંગા કોન્સર્ટ, સેલ્ફી, શ્રદ્ધાંજલિ અને મેળા: તિરંગા ગીત સાથે દેશભક્તિ કોન્સર્ટનું આયોજન કરવામાં આવી રહ્યું છે, નાગરિકોને સત્તાવાર વેબસાઇટ પર ધ્વજ સાથે સેલ્ફી લેવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવી રહ્યા છે, સ્વતંત્રતા સેનાનીઓનું સન્માન કરવા માટે ખાસ કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવામાં આવી રહ્યું છે અને સ્થાનિક કારીગરો અને સમુદાય ઉત્સવોને ટેકો આપવા માટે ધ્વજ, થીમ આધારિત એસેસરીઝ અને ફૂડ સ્ટોલ સાથે મેળાઓનું આયોજન કરવામાં આવી રહ્યું છે.

હર ઘર તિરંગા અભિયાન માટે જન ભાગીદારી

હર ઘર તિરંગા અભિયાન એક સર્વાંગી સમાજ અભિગમ દ્વારા મજબૂત બને છે, જે મંત્રાલયો, વિભાગો, રાજ્યો, કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો અને નાગરિકોને એક સંકલિત પ્રયાસમાં એકસાથે લાવે છે. આ સમન્વયિત ભાગીદારી સુનિશ્ચિત કરે છે કે ઉજવણી દેશના દરેક ભાગમાં પહોંચે અને તમામ વર્ગના લોકો સાથે જોડાય.

જન ભાગીદારીની ભાવનામાં, દેશભરના સ્વ-સહાય જૂથો (SHGs)એ હર ઘર તિરંગા અભિયાનને ખરેખર સમાવિષ્ટ ચળવળ બનાવવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી છે. મહિલાઓના નેતૃત્વ હેઠળના SHGs રાષ્ટ્રધ્વજના ઉત્પાદનમાં મોખરે રહ્યા છે, જે માત્ર ગુણવત્તાના ધોરણોનું પાલન જ નહીં પરંતુ શહેરી અને ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં સમયસર ઉપલબ્ધતા પણ સુનિશ્ચિત કરે છે. તેમના પ્રયાસો ઉત્પાદનથી આગળ વધીને ધ્વજ વિતરણમાં સક્રિય ભાગીદારી સુધી પહોંચ્યા છે, જેનાથી દૂરના વિસ્તારોના નાગરિકો પણ ઉજવણીમાં જોડાવા સક્ષમ બને છે. આ સહયોગ પાયાના સ્તરે રાષ્ટ્રીય ઝુંબેશને વાસ્તવિકતામાં ફેરવવામાં સમુદાય-સંચાલિત પહેલની શક્તિને પ્રતિબિંબિત કરે છે.

ઉત્તર પ્રદેશ

ઉત્તર પ્રદેશમાં, રાજ્ય ગ્રામીણ આજીવિકા મિશને "હર ઘર તિરંગા 2025" અભિયાન માટે 2 કરોડ રાષ્ટ્રધ્વજ બનાવવા માટે લગભગ 30,000 સ્વ-સહાય જૂથના સભ્યોને એકત્ર કર્યા છે. આ વિશાળ પ્રયાસથી રાજ્યભરની હજારો મહિલાઓને એકત્ર કરવામાં આવી છે એટલું જ નહીં, પરંતુ લાખો ઘરોને શણગારેલા રાષ્ટ્રીય પ્રતીકનું નિર્માણ કરવા માટે તેમની કુશળતાનો ઉપયોગ કરીને તેમનામાં ગૌરવ અને એકતાની ઊંડી ભાવના પણ પ્રસરી છે.

 

બિહાર

બિહારમાં હર ઘર તિરંગા અભિયાને 10-15 જિલ્લાઓમાંથી લગભગ 500 કુશળ અને નવા કારીગરોને એકત્ર કર્યા છે, જે શિલ્પગ્રામ અને જાનકી જેવી ઉત્પાદક કંપનીઓ તેમજ અન્ય સ્થાનિક સંસ્થાઓ દ્વારા કામ કરે છે. યોગ્ય તાલીમ સાથે, અનુભવી અને નવા બંને સભ્યો સાટિન અને રોટો પોલિએસ્ટર જેવી સામગ્રીનો ઉપયોગ કરીને ત્રણેય સૂચિત કદ - 20x30, 16x24 અને 6x9 ઇંચ -માં ધ્વજના મોટા પાયે ઉત્પાદનમાં યોગદાન આપી રહ્યા છે. અત્યાર સુધીમાં, રાજ્યમાં સ્થાનિક સ્તરે લગભગ 3 લાખ તિરંગા સીવીને પૂરા પાડવામાં આવ્યા છે. આ કાર્ય માત્ર રાષ્ટ્રીય ગૌરવની ઊંડી ભાવના જ નહીં પરંતુ સ્થિર આજીવિકા પણ પ્રદાન કરે છે.

 

આસામ
આસામમાં હર ઘર તિરંગા અભિયાને જિલ્લા વહીવટીતંત્ર, આસામ રાજ્ય ગ્રામીણ આજીવિકા મિશન (ASRLM)ના બ્લોક મિશન મેનેજમેન્ટ એકમો અને અન્ય વિભાગોના સંકલિત પ્રયાસમાં સ્વ-સહાય જૂથો (SHGs)ને એકસાથે લાવ્યા. ટેલરિંગ અને કાપડ ઉદ્યોગમાં સાબિત કુશળતા ધરાવતાં SHGsને પ્રાધાન્ય આપવામાં આવ્યું, જેથી તેઓ તાત્કાલિક ધ્વજનું મોટા પાયે ઉત્પાદન શરૂ કરી શકે. આસામમાં, SHG સભ્યો ખાદી, કોટન પોલિએસ્ટર અને અન્ય માન્ય સામગ્રીનો ઉપયોગ કરીને 20"x30", 16"x24", અને 12"x18" જેવા પ્રમાણભૂત કદમાં ધ્વજ તૈયાર કરી રહ્યા છે, જે ભારતના ધ્વજ સંહિતા અનુસાર છે. સ્વતંત્રતા દિવસ પહેલા માંગને પહોંચી વળવા માટે ઉત્પાદનમાં સતત વધારો કરવામાં આવ્યો છે અને જિલ્લા, બ્લોક અને રાજ્ય સ્તરે વિતરણ કરવામાં આવી રહ્યું છે. ઘણી SHG મહિલાઓ માટે આ પહેલ મોસમી રોજગાર કરતાં વધુ રહી છે - તેણે તેમને આવકનો એક માનનીય સ્ત્રોત પૂરો પાડ્યો છે તેમનો ઉદ્યોગસાહસિક આત્મવિશ્વાસ મજબૂત કર્યો છે અને રાષ્ટ્રીય ઉજવણીમાં યોગદાન આપવા માટે ગર્વની ભાવના જગાડી છે.

વિવિધ મંત્રાલયો અને વિભાગો પણ આ અભિયાનમાં સક્રિયપણે યોગદાન આપી રહ્યા છે [2] :

અત્યાર સુધીની સફર: 2022-2024

2022 2022માં હર ઘર તિરંગાની પ્રથમ આવૃત્તિએ ભારતની સ્વતંત્રતાના 75 વર્ષની ઉજવણી કરી, જેનું ઉદ્ઘાટન પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદી દ્વારા જનભાગીદારીની ભાવનાથી કરવામાં આવ્યું હતું. રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો, મંત્રાલયો, બિન-સરકારી સંગઠનો અને સમુદાય જૂથો દેશભરમાં ઉત્સવપૂર્ણ વાતાવરણ બનાવવા માટે ભેગા થયા. આ અભિયાને નોંધપાત્ર સિદ્ધિઓ હાંસલ કરી, જેમાં ચંદીગઢમાં 5,885 સહભાગીઓ સાથે લહેરાતા રાષ્ટ્રધ્વજની સૌથી મોટી માનવ છબી માટે ગિનિસ વર્લ્ડ રેકોર્ડ, 23 કરોડથી વધુ ઘરોમાં તિરંગો ફરકાવવો અને સત્તાવાર પોર્ટલ પર 6 કરોડથી વધુ સેલ્ફી અપલોડ કરવાનો સમાવેશ થાય છે.

2023 2023માં બીજી આવૃત્તિમાં વધુ ઉત્સાહ જોવા મળ્યો. ધ્વજ સાથે 10 કરોડથી વધુ સેલ્ફી અપલોડ કરવામાં આવી, જેનાથી ઝુંબેશ દેશભક્તિની ડિજિટલ ઉજવણીમાં ફેરવાઈ ગઈ. 2022 અને 2023 બંનેમાં, કાર્યક્રમના હાઇબ્રિડ ફોર્મેટમાં ઘરે ધ્વજ સાથે વ્યક્તિગત ભાવનાત્મક જોડાણને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવ્યું, જ્યારે ઓનલાઇન જોડાણ દ્વારા સામૂહિક ઉજવણીને પણ પ્રોત્સાહન આપવામાં આવ્યું.

2024 2024માં ત્રીજી આવૃત્તિ 9 થી 15 ઓગસ્ટ દરમિયાન ઉજવવામાં આવી હતી, જેમાં તમામ રાજ્યો, કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો અને મુખ્ય ઉદ્યોગ ભાગીદારોએ ભાગ લીધો હતો. 13 ઓગસ્ટના રોજ તિરંગા બાઇક રેલી એક ખાસ વાત હતી, જેમાં સાંસદોએ પ્રગતિ મેદાન ખાતેના ભારત મંડપમથી મેજર ધ્યાનચંદ સ્ટેડિયમ સુધી સાયકલ ચલાવી હતી અને પ્રતિષ્ઠિત ઇન્ડિયા ગેટ પાસેથી પસાર થયા હતા. રાષ્ટ્રવ્યાપી પ્રવૃત્તિઓએ ફરી એકવાર લાખો લોકોને એકઠા કર્યા, જે દર્શાવે છે કે ધ્વજ ઘરે લાવવો એ ફક્ત પ્રતીકાત્મક નથી - તે રાષ્ટ્રના આદર્શો પ્રત્યેની સહિયારી પ્રતિબદ્ધતા છે.

 

ભારતીય ધ્વજ સંહિતા

હર ઘર તિરંગા ભારતીય ધ્વજ સંહિતા અનુસાર ઉજવવામાં આવે છે, જે નાગરિકોને રાષ્ટ્રધ્વજની ગરિમા, આદર અને પ્રતીકવાદને સમજવા અને જાળવી રાખવા માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે. દર વર્ષે, આ રાષ્ટ્રવ્યાપી પહેલ તિરંગાને ફરકાવવાની સરળ ક્રિયાને એક્તા અને દેશભક્તિની સામૂહિક ઉજવણીમાં પરિવર્તિત કરે છે, કારણ કે સમગ્ર ભારતમાં ઘરો, શાળાઓ, ઓફિસો અને જાહેર સ્થળોને વાઇબ્રન્ટ કેસરી, સફેદ અને લીલા રંગોથી શણગારવામાં આવે છે.

એ

,

ભારતીય ધ્વજ સંહિતા 2002ની મુખ્ય વિશેષતાઓ

1. ભારતીય ધ્વજ સંહિતા, 2002માં 30 ડિસેમ્બર 2021ના રોજ આદેશ દ્વારા સુધારો કરવામાં આવ્યો હતો અને પોલિએસ્ટર અથવા મશીનથી બનેલા રાષ્ટ્રધ્વજને મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. હવે રાષ્ટ્રધ્વજ હાથથી કાંતેલા અને વણાયેલા અથવા મશીનથી બનેલા કપાસ, પોલિએસ્ટર, ઊન અથવા રેશમ ખાદીથી બનેલો હશે.
2. કોઈપણ સામાન્ય નાગરિક, ખાનગી સંસ્થા અથવા શૈક્ષણિક સંસ્થા રાષ્ટ્રધ્વજની ગરિમા અને આદર સાથે સુસંગત, ઔપચારિક હોય કે અન્યથા, બધા દિવસો અને પ્રસંગોએ રાષ્ટ્રધ્વજ ફરકાવી/પ્રદર્શિત કરી શકે છે.
3. ભારતીય ધ્વજ સંહિતા, 2002માં 19 જુલાઈ 2022ના આદેશ દ્વારા સુધારો કરવામાં આવ્યો હતો અને ભારતીય ધ્વજ સંહિતાના ભાગ-IIના કલમ 2.2ની કલમ (xi)ને નીચેના કલમ દ્વારા બદલવામાં આવી હતી:- (xi) "જ્યાં ધ્વજ ખુલ્લામાં અથવા કોઈપણ સામાન્ય નાગરિકના ઘરે ફરકાવવામાં આવે છે, ત્યાં તે દિવસ અને રાત ફરકાવી શકાય છે."
4. રાષ્ટ્રધ્વજ લંબચોરસ આકારનો હોવો જોઈએ. ધ્વજ કોઈપણ કદનો હોઈ શકે છે, પરંતુ ધ્વજની લંબાઈ અને ઊંચાઈ (પહોળાઈ)નો ગુણોત્તર 3:2 હોવો જોઈએ.
5. જ્યારે પણ રાષ્ટ્રધ્વજ લહેરાવવામાં આવે છે, ત્યારે તેને સન્માનની સ્થિતિમાં મૂકવો જોઈએ અને સ્પષ્ટ રીતે રાખવો જોઈએ.
6. ક્ષતિગ્રસ્ત અથવા અવ્યવસ્થિત ધ્વજ લહેરાવવો જોઈએ નહીં.
7. ધ્વજને અન્ય કોઈપણ ધ્વજ અથવા ધ્વજ સાથે એક જ માસ્ટહેડથી લહેરાવવો જોઈએ નહીં.
8. ધ્વજ સંહિતાના ભાગ IIIના કલમ IXમાં ઉલ્લેખિત મહાનુભાવો, જેમ કે રાષ્ટ્રપતિ, ઉપરાષ્ટ્રપતિ, પ્રધાનમંત્રી, રાજ્યપાલો, વગેરેના વાહન સિવાય અન્ય કોઈપણ વાહન પર લહેરાવવો જોઈએ નહીં.
1. કોઈપણ અન્ય ધ્વજ અથવા પેનન્ટ રાષ્ટ્રધ્વજથી ઉપર અથવા તેની સાથે મૂકવો જોઈએ નહીં.

 નિષ્કર્ષ

2022માં તેની ઐતિહાસિક શરૂઆતથી લઈને તે પછીના વર્ષોના રોમાંચક સીમાચિહ્નો સુધી, હર ઘર તિરંગા અભિયાન સામૂહિક ગૌરવની એક શક્તિશાળી અભિવ્યક્તિમાં વિકસિત થયું છે. તેમાં અસંખ્ય રેકોર્ડ બન્યા છે, અભૂતપૂર્વ સંખ્યામાં સમુદાયો એકઠા થયા છે અને રાષ્ટ્ર પ્રત્યેની ભક્તિની અસંખ્ય વ્યક્તિગત વાર્તાઓ જોવા મળી છે. 2025માં જ્યારે તિરંગો ફરી એકવાર દરેક ઘર, શાળા, કાર્યાલય અને શેરીમાં લહેરાશે, ત્યારે તે એકતા અને સેવાના નવા અધ્યાય ખોલશે, આ સહિયારી ક્ષણોના વારસાને આગળ ધપાવશે. તે આપણને યાદ અપાવે છે કે આપણી સ્વતંત્રતાનો એક જીવંત વારસો છે, જે ફક્ત પ્રતીકાત્મક હાવભાવ દ્વારા જ નહીં, પરંતુ તિરંગાના આદર્શો પ્રત્યેની આપણી પ્રતિબદ્ધતા દ્વારા પણ આદરણીય છે. તેના રંગો હેઠળ એકસાથે ઊભા રહીને, આપણે એક રાષ્ટ્ર અને એક લોકો તરીકેની આપણી ઓળખને પુનઃપુષ્ટ કરીએ છીએ, જે બલિદાન, દ્રઢતા અને આશાની ભાવનાથી બંધાયેલા છે.

સંદર્ભ:

1. https://harghartiranga.com/
2. https://amritkaal.nic.in/har-ghar-tiranga-2023.htm
3. https://static.pib.gov.in/WriteReadData/specificdocs/documents/2025/aug/doc2025811605101.pdf
4. https://www.pib.gov.in/PressReleseDetailm.aspx?PRID=2155193
5. https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2044847
6. https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2043288
7. https://x.com/AmritMahotsav?lang=en

PDF જોવા માટે અહીં ક્લિક કરો

 

SM/NP/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com

(Release ID: 2156281)