પરિચય

8 માર્ચ, 2018 ના રોજ રાજસ્થાનના ઝુનઝુનુમાં પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદી દ્વારા શરૂ કરાયેલ પોષણ અભિયાન એક મુખ્ય બહુ-મંત્રીમંડળીય સંકલન મિશન છે. જે ભારતના રાષ્ટ્રીય વિકાસ કાર્યસૂચિમાં પોષણને મોખરે રાખવા માટે રચાયેલ છે. પ્રધાનમંત્રી સમગ્ર પોષણ યોજના (POSHAN) નામની આ પહેલ, પ્રધાનમંત્રી મોદીના પોષણને સર્વાંગી વિકાસમાં એકીકૃત કરવાના દ્રષ્ટિકોણને રજૂ કરે છે અને સ્વસ્થ, મજબૂત રાષ્ટ્રના નિર્માણમાં તેની ભૂમિકા પર ભાર મૂકે છે. છ વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકો, કિશોરીઓ, સગર્ભા સ્ત્રીઓ અને સ્તનપાન કરાવતી માતાઓને લક્ષ્ય બનાવતા, આ કાર્યક્રમ ટેકનોલોજી-સંચાલિત, સમુદાય-કેન્દ્રિત અભિગમ દ્વારા કુપોષણને સંબોધિત કરે છે.

વ્યાપક જાગૃતિને પ્રોત્સાહન આપવા માટે, સપ્ટેમ્બરમાં વાર્ષિક ધોરણે ઉજવવામાં આવતો પોષણ માહ, પ્રધાનમંત્રી મોદીના જન્મદિવસ સાથે સુસંગત છે, જે રાષ્ટ્રીય પ્રગતિના પાયાના પથ્થર તરીકે પોષણ પ્રત્યેની તેમની વ્યક્તિગત પ્રતિબદ્ધતાને પ્રતિબિંબિત કરે છે. પોષણ માહ દરમિયાન, પ્રધાનમંત્રી MyGov અને #Local4Poshan જેવા પ્લેટફોર્મ દ્વારા નાગરિકોને સ્થાનિક પૌષ્ટિક વાનગીઓ શેર કરવા માટે સક્રિયપણે પ્રોત્સાહિત કરે છે, જેનાથી સમુદાયની ભાગીદારી અને આહારની વિવિધતા વધારવા માટે પરંપરાગત, પોષક તત્વોથી ભરપૂર આહારને પ્રોત્સાહન મળે છે.

પ્રધાનમંત્રી મોદી દ્વારા તેમના 75મા જન્મદિવસે સ્વસ્થ નારી સશક્ત પરિવાર અભિયાન (SNSPA) સાથે 8મા રાષ્ટ્રીય પોષણ મહિનો શરૂ કરવામાં આવ્યો હતો, જે એક સશક્ત મહિલા અને સુપોષિત ભારતના તેમના વિઝનને અનુરૂપ હતો.

ઉદ્દેશ્યો

પોષણ અભિયાનના મુખ્ય ઉદ્દેશ્યોમાં સામેલ છે:

0-6 વર્ષની વયના બાળકોમાં સ્ટંટિંગ, કુપોષણ અને ઓછા જન્મ વજનનું નિવારણ અને ઘટાડો;

બાળકો (6-59 મહિના), કિશોરીઓ અને સ્ત્રીઓ (15-49 વર્ષ)માં એનિમિયાના વ્યાપમાં ઘટાડો.

રાષ્ટ્રીય પરિવાર આરોગ્ય સર્વે (NFHS-5, 2019-21) અનુસાર પાંચ વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકોમાં સ્ટંટિંગ 38.4% થી ઘટીને 35.5%, ઓછા વજનનું વ્યાપ 35.8% થી ઘટીને 32.1% અને વેસ્ટિંગ 21.0% થી ઘટીને 19.3% થયું.

નાણાકીય વર્ષ 2024-25ના બીજા ત્રિમાસિક ગાળામાં, 154 મિલિયન બાળકો/કિશોરોને આયર્ન અને ફોલિક એસિડ પૂરક પૂરા પાડવામાં આવ્યા હતા.

ગર્ભધારણથી બે વર્ષની ઉંમર સુધીના પ્રથમ 1,000 દિવસોને પ્રાથમિકતા આપીને, પોષણ અભિયાન કુપોષણના આંતર-પેઢી ચક્રને તોડવાનો પ્રયાસ કરે છે, જે ગરીબી, બાળ લગ્ન અને લિંગ ભેદભાવ જેવા પરિબળો દ્વારા વધુ તીવ્ર બને છે.

આ લક્ષ્યોને પ્રાપ્ત કરવા માટે, પોષણ અભિયાન આહારની વિવિધતા, પૂરક ખોરાક અને વિશિષ્ટ સ્તનપાનને પ્રોત્સાહન આપે છે. જ્યારે જન આંદોલન વ્યૂહરચના દ્વારા સમુદાય જોડાણને પ્રોત્સાહન આપે છે. આ પહેલ સંકલિત બાળ વિકાસ સેવાઓ (ICDS), રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય મિશન અને સ્વચ્છ ભારત મિશન જેવી યોજનાઓને એકીકૃત કરે છે. જેથી સર્વાંગી પોષણ વિતરણ સુનિશ્ચિત થાય. માર્ચ 2021માં શરૂ કરાયેલ પોષણ ટ્રેકર એપ્લિકેશન જેવા સાધનો દ્વારા ટેકનોલોજી મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે, જે આંગણવાડી કાર્યકરો દ્વારા વૃદ્ધિ સૂચકાંકો અને સેવા વિતરણનું વાસ્તવિક સમયનું નિરીક્ષણ સક્ષમ બનાવે છે.

માર્ચ/એપ્રિલમાં યોજાયેલા પોષણ માહ અને પોષણ પખવાડા જેવા સમુદાય-આધારિત કાર્યક્રમો, સ્થાનિક રીતે ઉગાડવામાં આવતા, પોષક તત્વોથી ભરપૂર ખોરાકને પ્રોત્સાહન આપવા માટે પોષણ વાટિકા (પોષણ બગીચા) જેવી પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા લાખો લોકોને જોડે છે.

મુખ્ય થીમ્સ અને ફોકસ

આઠમો રાષ્ટ્રીય પોષણ મહિનો પોષણ સાક્ષરતા અને સ્વસ્થ ટેવોને પ્રોત્સાહન આપવા માટે જન આંદોલનને વેગ આપી રહ્યો છે. આ વર્ષની આવૃત્તિ કુપોષણને દૂર કરવા અને ટકાઉ સ્વાસ્થ્યને પ્રોત્સાહન આપવા માટે નવીન અને સમાવિષ્ટ અભિગમો પર પ્રકાશ પાડે છે. મુખ્ય થીમ્સ છે:

સ્થૂળતાનું નિરાકરણ - ખાંડ અને તેલનો વપરાશ ઘટાડવો: તેનો ઉદ્દેશ્ય સ્થૂળતા સામે લડવા માટે અનુકૂળ વાતાવરણ બનાવવાનો અને સ્વસ્થ ભારત બનાવવા માટે તેલ અને ખાંડનો વપરાશ ઘટાડવા અંગે જાગૃતિ લાવવાનો છે.

"સ્થૂળતા આપણા દેશ માટે એક મોટી સમસ્યા બની રહી છે. આગામી વર્ષોમાં, ત્રણમાંથી એક વ્યક્તિ તેનાથી પ્રભાવિત થશે. આપણે સ્થૂળતાથી પોતાને બચાવવું જોઈએ. તેથી, હું તમને એક નાનું સૂચન આપવા માંગુ છું: રસોઈમાં 10% ઓછું તેલ વાપરો."

પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદી, 15 ઓગસ્ટ, 2025

 

પ્રારંભિક બાળપણ સંભાળ અને શિક્ષણ (ECCE)/પોષણ ભી પઢાઈ ભી (PBPB): રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ 2020 અનુસાર, આંગણવાડી કેન્દ્રો (AWCs)માં વિશ્વનું સૌથી મોટું ઉચ્ચ-ગુણવત્તાવાળું પ્રિસ્કુલ નેટવર્ક વિકસાવવામાં આવશે, જે બાળ વિકાસ માટે પોષણને પ્રારંભિક શિક્ષણ સાથે સંકલિત કરશે.

એક પેડ મા કે નામ: લાંબા ગાળાના સ્વાસ્થ્ય અને સુખાકારીને પ્રોત્સાહન આપવા માટે પોષણ જાગૃતિ, વૃક્ષારોપણ અને પર્યાવરણને અનુકૂળ પ્રથાઓને પ્રોત્સાહન આપવા સાથે પર્યાવરણીય ટકાઉપણાને એકીકૃત કરે છે.

શિશુ અને નાના બાળ ખોરાક (IYCF) પ્રથાઓ: શ્રેષ્ઠ સ્તનપાન અને પૂરક ખોરાક પર ભાર મૂકીને, પોષણ પરિણામો સુધારવા માટે બે વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકો માટે ખોરાક આપવાની પ્રથાઓને સુધારવાનો હેતુ છે.

"બાળ પોષણ એ ટોચની પ્રાથમિકતા છે. જોકે તેમના પોષણને આખા વર્ષ દરમિયાન સંબોધવામાં આવે છે, એક મહિનો એવો હોય છે જ્યારે આખો દેશ તેના પર વિશેષ ભાર મૂકે છે."

પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદી

પોષણ અને સંભાળમાં પુરુષોની ભાગીદારી: પરિવાર અને સમુદાયના સ્વાસ્થ્ય માટે સહિયારી જવાબદારીને પ્રોત્સાહન આપવા માટે પોષણ જાગૃતિ અને સંભાળ ભૂમિકાઓમાં પુરુષોની સક્રિય ભાગીદારીને પ્રોત્સાહન આપે છે.

પોષણ ટ્રેકર એપ: પોષણનું ડિજિટાઇઝિંગ

મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલય દ્વારા 1 માર્ચ, 2021ના ​​રોજ શરૂ કરાયેલ, પોષણ ટ્રેકર એ એક મોબાઇલ એપ્લિકેશન છે. જે પોષણ અભિયાન હેઠળ પોષણ સેવા વિતરણને સુધારવા માટે રચાયેલ છે. તે બાળકોમાં સ્ટંટિંગ, વેસ્ટિંગ અને ઓછા વજનના વ્યાપની રીઅલ-ટાઇમ ઓળખ અને દેખરેખને સક્ષમ કરે છે, અને કાર્યક્ષમ સેવા વિતરણ સાધનો અને પ્રદર્શન ટ્રેકિંગ સાથે આંગણવાડી કાર્યકરોને સમર્થન આપે છે. આ એપ્લિકેશન મહત્વપૂર્ણ, લાભાર્થી-કેન્દ્રિત સેવાઓ પ્રદાન કરે છે અને સુધારેલા પરિણામો માટે રીઅલ-ટાઇમ ડેટા વિશ્લેષણને પ્રોત્સાહન આપે છે.

હાલમાં, 1,402,248 આંગણવાડી કેન્દ્રો અને 9,14,75,640 પાત્ર લાભાર્થીઓ આ એપ્લિકેશન સાથે નોંધાયેલા છે અને આ સંખ્યા દરરોજ સતત વધી રહી છે.

પ્રધાનમંત્રી પોષણ: પોષણ હેઠળ એક મુખ્ય યોજના

પ્રધાનમંત્રી પોષણ શક્તિ નિર્માણ અથવા પ્રધાનમંત્રી પોષણ યોજના, એક કેન્દ્રિય રીતે પ્રાયોજિત પહેલ, રાષ્ટ્રીય ખાદ્ય સુરક્ષા અધિનિયમ, 2013 (NFSA) હેઠળ મુખ્ય અધિકાર-આધારિત કેન્દ્રિય રીતે પ્રાયોજિત યોજનાઓમાંની એક છે. આ કાર્યક્રમ પોષણ પરિણામો સુધારવા અને વિદ્યાર્થીઓમાં શાળામાં હાજરી વધારવા માટે રચાયેલ છે.

પ્રધાનમંત્રી પોષણના કેટલાક મુખ્ય પાસાઓમાં સામેલ છે: ·

આર્થિક બાબતોની કેબિનેટ સમિતિ (CCEA)એ 2021-22 થી 2025-26 સુધી પ્રધાનમંત્રી પોષણ (પોષણ શક્તિ નિર્માણ) યોજના ચાલુ રાખવાની મંજૂરી આપી છે.

તે અગાઉ શાળાઓમાં મધ્યાહન ભોજન માટેના રાષ્ટ્રીય કાર્યક્રમ તરીકે ઓળખાતું હતું, જે મધ્યાહન ભોજન યોજના તરીકે જાણીતું હતું.

આ યોજના સરકારી અને સરકારી સહાય પ્રાપ્ત શાળાઓમાં ધોરણ 1 થી 8 સુધીના તમામ વિદ્યાર્થીઓને આવરી લે છે.

આ યોજના દેશભરની 11.20 લાખ શાળાઓમાં અભ્યાસ કરતા આશરે 11.80 કરોડ બાળકોને લાભ આપે છે.

પ્રધાનમંત્રી પોષણ યોજના દ્વારા, 'સામગ્રી ખર્ચ' તરીકે ફાળવવામાં આવેલા ભંડોળનો ઉપયોગ આ ભોજન તૈયાર કરવા માટે જરૂરી ઘટકો ખરીદવા માટે થાય છે [12].

શ્રમ મંત્રાલય હેઠળનું શ્રમ બ્યૂરો, ગ્રામીણ કામદારો માટે ગ્રાહક ભાવ સૂચકાંક (CPI-RL)નો ઉપયોગ કરીને પ્રધાનમંત્રી પોષણ યોજના માટે ફુગાવાની ગણતરી કરવા માટે 20 રાજ્યોના 600 ગામડાઓમાંથી માસિક ભાવ ડેટા એકત્રિત કરે છે. આ ફુગાવાના સૂચકાંકના આધારે, શિક્ષણ મંત્રાલયે 1 મે, 2025થી અમલમાં આવતા તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં 'સામગ્રી ખર્ચ'માં 9.5%નો વધારો કર્યો છે. આ ગોઠવણથી નાણાકીય વર્ષ 2025-26 [13]માં કેન્દ્ર સરકારને આશરે ₹954 કરોડનો વધારાનો ખર્ચ થશે.

ઉપરોક્ત ઉપરાંત, પીએમ પોષણ યોજનામાં નીચેની સુવિધાઓનો પણ સમાવેશ થાય છે[14]:

ખાદ્ય અનાજ: પ્રાથમિક શાળાઓ માટે 100 ગ્રામ/બાળક/દિવસ અને ઉચ્ચ પ્રાથમિક શાળાઓ માટે 150 ગ્રામ/બાળક/દિવસ NFSA દરે (બરછટ અનાજ માટે ₹1/કિલો, ઘઉં માટે ₹2/કિલો, ચોખા માટે ₹3/કિલો) પૂરું પાડવામાં આવે છે.

રસોઈ ખર્ચ: પ્રાથમિક શાળાઓ માટે ₹4.97/બાળક/દિવસ અને ઉચ્ચ પ્રાથમિક શાળાઓ માટે ₹7.45/બાળક/દિવસના દરે ઘટકો (કઠોળ, શાકભાજી, તેલ, મસાલા, બળતણ)નો સમાવેશ થાય છે (1 એપ્રિલ, 2020 થી અમલમાં).

ઉનાળાના વેકેશન દરમિયાન ભોજન: પોષણ સાતત્ય જાળવવા માટે દુષ્કાળ/આપત્તિગ્રસ્ત વિસ્તારોમાં ભોજનની જોગવાઈ સુનિશ્ચિત કરે છે.

પ્રારંભિક વર્ગો માટે ભોજન: સમગ્ર શિક્ષા હેઠળ રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ અનુસાર, પ્રાથમિક શાળાઓમાં બાલવાટિકા (પ્રી-1 ગ્રેડ) સુધી ભોજનની જોગવાઈનો વિસ્તાર કરે છે.

ચિલ્ડ્રન્સ ન્યુટ્રિશન પાર્ક: જ્યાં ભોજન અને મનોરંજનનો સંગમ થાય છે

પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીથી પ્રેરિત અને ગુજરાતના એકતા નગરમાં સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટી પાસે સ્થિત, ચિલ્ડ્રન્સ ન્યુટ્રિશન પાર્ક એક અનોખો થીમ પાર્ક છે.  જે "સહી પોષણ, દેશ રોશન" થીમ દ્વારા બાળકોને સ્વસ્થ ખાવાની આદતો વિશે શિક્ષિત કરવા માટે રચાયેલ છે.

600 મીટર લાંબી ન્યુટ્રી ટ્રેન રાઈડ સાથે, પાર્કમાં ઇન્ટરેક્ટિવ સ્ટેશનો પણ છે, જેમ કે ફલશાકા ગૃહમ, જ્યાં માસ્કોટ ફાર્મર કુમાર ફળો અને શાકભાજી વિશે શીખવે છે; પાયો નગરી, જ્યાં જનાર્દન "ફીડ ધ કાઉ" જેવી રમતો દ્વારા ડેરી ઉત્પાદનોને હાઇલાઇટ કરે છે; અન્નપૂર્ણા, જ્યાં ડિજિટલ રમતો ઘરે રાંધેલા ભોજનને પ્રોત્સાહન આપે છે; પોષણ પુરમ, જે બદામ, બીજ અને હાઇડ્રેશન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે; અને સ્વસ્થ ભારતમ, જે યોગ અને રમતગમત દ્વારા શારીરિક પ્રવૃત્તિ પર ભાર મૂકે છે.

વધારાના આકર્ષણોમાં 5D મૂવીઝ સાથે મિરર મેઝ, એક ભારતીય થાળી, જંગલ જીમ સાથે ન્યુટ્રી હન્ટ બિલ્ડિંગ અને ઝોર્બ બોલ અને સાયકલિંગ રમતો સાથેનો ગેમ ઝોન સામેલ છે. અત્યાધુનિક ટેકનોલોજી, અપંગ બાળકો માટે સુલભતા અને સ્વસ્થ ખોરાક પીરસતા ન્યુટ્રી કાફે સાથે, પાર્ક મનોરંજન અને શિક્ષણને જોડીને સર્વાંગી પોષણને પ્રોત્સાહન આપે છે.

પોષણ પખવાડિયા: પોષણ, આરોગ્ય અને સ્વચ્છતાને પ્રોત્સાહન આપવું

મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલય 8 એપ્રિલથી 22 એપ્રિલ સુધી પોષણ પખવાડિયા 2025ની ઉજવણી મિશન પોષણ 2.0 હેઠળ કરી રહ્યું છે, જેનો હેતુ પોષણ જાગૃતિ લાવવા, આરોગ્ય પરિણામો સુધારવા અને સમુદાયોને સશક્ત બનાવવાનો છે.

આ સાતમી આવૃત્તિનું ધ્યાન બાળકના જીવનના પ્રથમ 1,000 દિવસો પર હતું - ગર્ભધારણથી બે વર્ષ સુધી - આ સમયગાળા દરમિયાન જીવનભર આરોગ્ય, વિકાસ અને પુખ્તાવસ્થામાં ઉત્પાદકતા અને ઉચ્ચ આવક જેવા સુધારેલા પરિણામો માટે પાયો નાખવામાં પોષણની મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો, જ્યારે સમુદાય જોડાણ અને સશક્તિકરણને પણ મજબૂત બનાવ્યું હતું. [15]

આ વર્ષની થીમ્સ આના પર કેન્દ્રિત છે:

પરિવારોને માતૃ પોષણ અંગે શિક્ષિત કરવા

અસરકારક સ્તનપાન પ્રથાઓ

બાળપણમાં સ્ટંટિંગ અને એનિમિયા સામે લડવા માટે સંતુલિત આહારનું મહત્વ

આ વર્ષની થીમ્સ કેન્દ્રિત છે :

• માતાના પોષણ અંગે પરિવારોને શિક્ષિત કરવા
• અસરકારક સ્તનપાન પ્રથાઓ
• એનિમિયા સામે લડવા માટે સંતુલિત આહારનું મહત્વ

વધુમાં તે પરંપરાગત, પોષક તત્વોથી ભરપૂર ખોરાકના ઉપયોગને પ્રોત્સાહન આપીને સ્થાનિક ઉકેલોને પ્રોત્સાહન આપવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે, ખાસ કરીને આદિવાસી વિસ્તારોમાં, જ્યાં સ્વદેશી આહાર આરોગ્ય પરિણામો સુધારવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે.

પોષણ મહિનામાં કેવી રીતે ભાગ લેવો

પોષણ મહિનો પોષણ અને સ્વસ્થ જીવનને પ્રોત્સાહન આપવા માટે એક રાષ્ટ્રવ્યાપી પહેલ છે, અને દરેક વ્યક્તિ તેને સફળ બનાવવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી શકે છે! સ્વસ્થ ભારતમાં સામેલ થવા અને યોગદાન આપવા માટે તમે અહીં કેટલીક અર્થપૂર્ણ રીતો આપી શકો છો:

સમુદાયને શિક્ષિત કરવો

સંતુલિત આહાર, સ્તનપાન અને કુપોષણ સામે લડવાના મહત્વને પ્રકાશિત કરવા માટે પડોશીઓ, શાળાઓ અથવા કાર્યસ્થળોમાં જાગૃતિ અભિયાનનું આયોજન અને ભાગ લેવો એ પોષણ મહિનાને સફળ ઘટના બનાવવા માટે સમુદાયની ભાગીદારીને સરળ બનાવવાનો એક મહત્વપૂર્ણ માર્ગ છે.

ઉદાહરણ તરીકે, પોષણ મહિનો 2024માં સગર્ભા અને સ્તનપાન કરાવતી માતાઓને પોષણ ટોપલીઓનું વિતરણ, તેમજ શિશુઓ માટે અન્નપ્રાશન અથવા અનાજ દીક્ષા સમારોહનો સમાવેશ થતો હતો. [16]

પોષણ બગીચા વાવો અને કિચન ગાર્ડનને પ્રોત્સાહન આપો

સામુદાયિક જગ્યાઓ, શાળાઓ અથવા પાછળના આંગણામાં ફળના ઝાડ, શાકભાજી અથવા ઔષધિઓ ઉગાડવા માટે વૃક્ષારોપણ અભિયાનમાં ભાગ લો. આ પોષણ બગીચાઓ તાજા, પૌષ્ટિક ઉત્પાદનોની ઉપલબ્ધતા સુનિશ્ચિત કરવામાં મદદ કરે છે. આ અનુરૂપ, પોષણ મહિના 2022 દરમિયાન, દેશભરમાં મોટા પાયે પોષણ બગીચાઓ સ્થાપિત કરવા અથવા બેકયાર્ડ મરઘાં/માછલી ઉછેર એકમોની સાથે પોષણ બગીચાઓ ફરીથી સ્થાપિત કરવા માટે 1.5 લાખથી વધુ કાર્યક્રમો નોંધાયા હતા.[17]

આંગણવાડી કેન્દ્રો અને આશા કાર્યકરોને ટેકો આપવો

વ્યક્તિઓ સ્થાનિક આંગણવાડી કેન્દ્રોમાં સ્વયંસેવા આપીને પોષણ માહમાં સક્રિયપણે યોગદાન આપી શકે છે, જ્યાં તેઓ પૌષ્ટિક ખોરાકનું વિતરણ કરવામાં, આરોગ્ય તપાસમાં મદદ કરવામાં અથવા બાળકો અને માતાઓ માટે આકર્ષક પ્રવૃત્તિઓનું આયોજન કરવામાં મદદ કરી શકે છે.

ઉદાહરણ તરીકે, 2024માં રાંચીમાં આયોજિત સાતમા રાષ્ટ્રીય પોષણ મહિનાના સમાપન સમારોહ દરમિયાન, 20 રાજ્યોમાં 11,000થી વધુ સક્ષમ આંગણવાડી કેન્દ્રોનું વર્ચ્યુઅલી ઉદ્ઘાટન કરવામાં આવ્યું હતું.[18]. વધુમાં, પોષણ મહિની પ્રતિબદ્ધતાને અનુરૂપ, પોષણ અભિયાન એક સુપોષિત ભારત તરફ કામ કરી રહ્યું છે, જેમાં 36 રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના 781 જિલ્લાઓમાં 1,399,484 આંગણવાડી કેન્દ્રો (AWCs) કાર્યરત છે, જે 1,333,561 આંગણવાડી કાર્યકરોના પ્રયાસો દ્વારા સમર્થિત છે.[19].

નિષ્કર્ષ

પોષણ અભિયાનનો એક પાયાનો પથ્થર, પોષણ મહિનો પહેલ, આહાર વિવિધતા, સમુદાય જોડાણ અને ટેકનોલોજી-આધારિત ઉકેલોને પ્રોત્સાહન આપીને કુપોષણ સામેની ભારતની લડાઈને નોંધપાત્ર રીતે આગળ ધપાવી છે. સપ્ટેમ્બરમાં દર વર્ષે ઉજવવામાં આવતો પોષણ મહિનો, #Local4Poshan જેવા અભિયાનો દ્વારા ખાસ કરીને પ્રથમ 1,000 દિવસોમાં સ્ટંટિંગ, કુપોષણ, એનિમિયા અને ઓછા જન્મ વજનને લક્ષ્ય બનાવે છે. પ્રધાનમંત્રી પોષણ યોજનાના ₹1,30,794.90 કરોડ (2021-26)ના બજેટ અને પોષણ ટ્રેકર એપ્લિકેશન જેવા સાધનો તેમજ ચિલ્ડ્રન્સ ન્યુટ્રિશન પાર્ક જેવા નવીન પ્લેટફોર્મ દ્વારા સમર્થિત, પોષણ મહિનો સમુદાયો અને શાળાઓને સ્વસ્થ અને મજબૂત રાષ્ટ્ર માટે ટકાઉ પોષણ પ્રથાઓને પ્રોત્સાહન આપવા માટે સશક્ત બનાવે છે.

સંદર્ભ:

પ્રેસ ઇન્ફોર્મેશન બ્યુરો :

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=1988614

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2120666

https://static.pib.gov.in/WriteReadData/specificdocs/documents/2025/apr/doc202549536701.pdf

https://www.pib.gov.in/PressReleseDetailm.aspx?PRID=1861686

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2060268

https://www.pib.gov.in/PressNoteDetails.aspx?NoteId=153204#:~:text=In%20addition%20to%20Poshan%20Maah's,by%2013%2C33%2C561%20Anganwadi%20workers

https://www.pib.gov.in/FactsheetDetails.aspx?Id=149254

મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલય :

https://www.india.gov.in/spotlight/poshan-abhiyaan-pms-overarching-scheme-holistic-nourishment

https://www.poshantracker.in/

શિક્ષણ મંત્રાલય :

https://pmposhan.education.gov.in/

https://pmposhan.education.gov.in/Files/Food%20Grain%20Allocation/2025-26/Allocation%20of%20foodgrains%20PMPoshan_1st_2nd_qtr_2025-26SEL).pdf

https://dsel.education.gov.in/en/scheme/pm-poshan-scheme

ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને માહિતી ટેકનોલોજી મંત્રાલય :

https://dic.gov.in/poshan-tracker/#main

આરોગ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ મંત્રાલય :

https://www.mohfw.gov.in/?q=en/pressrelease/indias-fight-against-anemia

https://mohfw.gov.in/?q=hi/node/9284

અન્ય :

https://www.newsonair.gov.in/poshan-pakhwada-2025-promoting-nutrition-awareness-and-empowerment/

https://ddnews.gov.in/en/poshan-pakhwada-2025-a-nationwide-celebration-of-nutrition-and-well-being/

https://balrakshabharat.org/rashtriya-poshan-maah/

https://ddnews.gov.in/en/seventh-rashtriya-poshan-maah-launched-with-a-focus-on-nutrition-and-well-being/

https://www.instagram.com/p/DODSAxnkxsy/

PDFમાં જોવા માટે અહીં ક્લિક કરો

 

SM/IJ/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com

(Release ID: 2168430) Visitor Counter : 287