મુખ્ય મુદ્દાઓ

પરિચય: શેરી વિક્રેતાઓનું સશક્તિકરણ

 

 

 

શેરી વિક્રેતાઓ કોઈપણ શહેરના અનૌપચારિક અર્થતંત્રનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે. સ્વ-રોજગારીનો સ્ત્રોત, શેરી વિક્રેતા, શહેરી પુરવઠા શૃંખલામાં એક અગ્રણી સ્થાન ધરાવે છે કારણ કે તે વસ્તીના તમામ વર્ગો માટે તેમના ઘરની નજીક માલ અને સેવાઓની સુવિધાજનક ઍક્સેસ પ્રદાન કરે છે.

માન્યતાનો અભાવ, ઔપચારિક ધિરાણની મર્યાદિત ઍક્સેસ, શિક્ષણ અને કુશળતાનું નીચું સ્તર, નિયુક્ત વિસ્તારોનો અભાવ અને ઉભરતા બજારની તકોની મર્યાદિત ઍક્સેસ એ શેરી વિક્રેતાઓ દ્વારા સામનો કરવામાં આવતા કેટલાક અવરોધો છે. અસંગઠિત અને સ્વ-રોજગાર હોવાને કારણે, શેરી વિક્રેતાઓ અને તેમના પરિવારો ઘણીવાર સરકારી સામાજિક સુરક્ષા, કલ્યાણ અને સહાયક યોજનાઓ અને પહેલનો અભાવ અનુભવે છે. આનાથી તેઓ અને તેમના પરિવારો મુશ્કેલ સમયમાં અથવા અણધાર્યા સંજોગોમાં સહાયની જરૂર હોય ત્યારે સંવેદનશીલ બને છે.

જૂન 2020માં શરૂ કરાયેલ, પીએમ સ્વનિધિ યોજના શેરી વિક્રેતાઓને નાણાકીય અવરોધોના પ્રતિકૂળ પ્રભાવોને દૂર કરવામાં અને રોગચાળા દરમિયાન ખોવાયેલા તેમના વ્યવસાયોને ફરીથી શરૂ કરવામાં સહાય કરવા માટે ડિઝાઇન કરવામાં આવી હતી. જો કે, યોજનાની શરૂઆતથી, તે શેરી વિક્રેતાઓ માટે માત્ર નાણાકીય સહાય કરતાં વધુ સાબિત થઈ છે, જે તેમને અર્થતંત્રમાં તેમના યોગદાન માટે ઓળખ અને ઔપચારિક માન્યતાની ભાવના આપે છે.

લોન વિતરણ અને કલ્યાણ સંલગ્નતા

પુનર્ગઠિત યોજનાની મુખ્ય લાક્ષણિકતાઓમાં પ્રથમ અને બીજા હપ્તા માટે લોનની રકમમાં વધારો, સમયસર બીજી લોન ચૂકવનારા લાભાર્થીઓ માટે UPI-લિંક્ડ RuPay ક્રેડિટ કાર્ડની જોગવાઈ અને છૂટક અને જથ્થાબંધ વ્યવહારો માટે ડિજિટલ કેશબેક પ્રોત્સાહનોનો સમાવેશ થાય છે. આ યોજનાનો કવરેજ ધીમે ધીમે વૈધાનિક શહેરોથી આગળ વધીને વસ્તી ગણતરીના નગરો, શહેરી વિસ્તારો અને અન્ય ક્ષેત્રોમાં વિસ્તૃત કરવામાં આવી રહ્યો છે.

ઉન્નત લોન માળખામાં પ્રથમ હપ્તામાં ₹15,000 (₹10,000 થી), બીજા હપ્તામાં ₹25,000 (₹20,000 થી) અને ત્રીજા હપ્તામાં ₹50,000નો વધારો સામેલ છે.

UPI-લિંક્ડ RuPay ક્રેડિટ કાર્ડની રજૂઆતથી શેરી વિક્રેતાઓ કોઈપણ કટોકટી વ્યવસાય અને વ્યક્તિગત જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા માટે તાત્કાલિક ક્રેડિટ મેળવી શકશે.

વધુમાં, ડિજિટલ અપનાવવાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે, શેરી વિક્રેતાઓ ડિજિટલ વ્યવહારો પર કેશબેક મેળવી શકે છે:

• નિયમિત વેચાણ પર ₹1,200 સુધીનું કેશબેક, મહત્તમ ₹100 પ્રતિ મહિને
• ₹2,000 કે તેથી વધુની જથ્થાબંધ ખરીદી પર ₹400 સુધીનું કેશબેક (પ્રતિ વ્યવહાર ₹20, મહત્તમ ₹100 પ્રતિ ક્વાર્ટર).

આ યોજનાને રાષ્ટ્રીય સ્તરે માન્યતા મળી છે, જેમાં અર્થતંત્રને વેગ આપવા, આજીવિકાને પ્રોત્સાહન આપવા, નાણાકીય સમાવેશને આગળ વધારવા અને ડિજિટલ સશક્તિકરણને પ્રોત્સાહન આપવા માટે ઉત્કૃષ્ટ યોગદાન બદલ પ્રધાનમંત્રીનો જાહેર વહીવટમાં શ્રેષ્ઠતા પુરસ્કાર (2023) (કેન્દ્રીય સ્તર) અને ડિજિટલ ટ્રાન્સફોર્મેશન માટે સરકારી પ્રક્રિયા પુનઃઇજનેરીમાં શ્રેષ્ઠતા માટે સિલ્વર એવોર્ડ (2022) પ્રાપ્ત થયો છે.

રાહતથી વિકાસ સુધી: પુનર્ગઠિત પીએમ સ્વાનિધિ યોજના

2020માં કોવિડ રોગચાળા દરમિયાન માઇક્રો-ક્રેડિટ સપોર્ટ તરીકે શરૂ કરાયેલ, આ પુનર્ગઠિત યોજના વ્યવસાય વિસ્તરણ અને ટકાઉ વિકાસની તકોને ટેકો આપવા માટે નાણાંનો વિશ્વસનીય સ્ત્રોત પૂરો પાડીને શેરી વિક્રેતાઓના સર્વાંગી વિકાસની કલ્પના કરે છે. આ યોજના માત્ર સમાવેશી આર્થિક વિકાસને પ્રોત્સાહન આપતી નથી પરંતુ શેરી વિક્રેતાઓ અને તેમના પરિવારોના સામાજિક-આર્થિક ઉત્થાન, તેમની આજીવિકા વધારવા અને આખરે શહેરી જગ્યાઓને જીવંત, સ્વ-ટકાઉ ઇકોસિસ્ટમમાં રૂપાંતરિત કરવા પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.

આ યોજના શેરી વિક્રેતાઓ માટે ક્ષમતા નિર્માણ, ઉદ્યોગસાહસિકતા, નાણાકીય સાક્ષરતા, ડિજિટલ કુશળતા અને કન્વર્જન્સ દ્વારા માર્કેટિંગ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. FSSAI સાથે ભાગીદારીમાં સ્ટ્રીટ ફૂડ વિક્રેતાઓ માટે માનક સ્વચ્છતા અને ખાદ્ય સલામતી તાલીમ હાથ ધરવામાં આવશે.

PM SVANIDHI લાભો પહોંચાડવામાં સંસ્થાકીય ભૂમિકાઓ

આ યોજનાનો અમલ ગૃહ અને શહેરી બાબતોના મંત્રાલય (MoHUA) અને નાણાકીય સેવાઓ વિભાગ (DFS)ની સંયુક્ત જવાબદારી રહેશે, જેમાં DFS બેંકો/નાણાકીય સંસ્થાઓ અને તેમના પાયાના કાર્યકર્તાઓ દ્વારા લોન/ક્રેડિટ કાર્ડની ઍક્સેસને સરળ બનાવવા માટે જવાબદાર રહેશે.

PM SVANIDHI કેન્દ્ર સરકારની પહેલ હોવા છતાં, તેનો અસરકારક અમલ રાજ્યો, બેંકો અને શહેરી સ્થાનિક સંસ્થાઓ (ULBs) સાથે ગાઢ સહયોગ દ્વારા શક્ય બને છે. રાજ્ય સરકારો અને ULBs શેરી વિક્રેતાઓને ઓળખવામાં, લોન પ્રક્રિયાઓને સરળ બનાવવા અને લાભાર્થીઓને કલ્યાણકારી યોજનાઓ સાથે જોડવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે. બેંકો સરળ લોન વિતરણ, સમયસર વ્યાજ સબસિડી પ્રક્રિયા સુનિશ્ચિત કરે છે અને ડિજિટલ વ્યવહારોને પ્રોત્સાહન આપે છે. સાથે મળીને, આ ભાગીદારો આ યોજનાને નીતિમાંથી વાસ્તવિકતામાં લાવે છે, દેશભરના શેરી વિક્રેતાઓ માટે તક અને ગૌરવ આપે છે.

જન કલ્યાણ મેળાઓ અને સ્વનિધિ સંકલ્પ અભિયાન દ્વારા આઉટરીચ અને લોન વિતરણને પ્રોત્સાહન આપવું

શેરી વિક્રેતાઓ અને તેમના પરિવારોના સર્વાંગી કલ્યાણ અને વિકાસને આગળ વધારવા માટે, "સ્વનિધિ સે સમૃદ્ધિ" ઘટકને સમયાંતરે જન કલ્યાણ મેળાઓ દ્વારા મજબૂત બનાવવામાં આવી રહ્યું છે. ઉદ્દેશ્ય એ સુનિશ્ચિત કરવાનો છે કે ભારત સરકારની વિવિધ યોજનાઓના લાભો વિક્રેતાઓ અને તેમના પરિવારો સુધી સંપૂર્ણ રીતે પહોંચે, તેમના વિકાસ અને સુખાકારી માટે વધુ સમાવિષ્ટ અને સહાયક ઇકોસિસ્ટમ બનાવે. ખાસ અભિયાનના ભાગ રૂપે, 17 સપ્ટેમ્બરથી 15 ઓક્ટોબર, 2025 દરમિયાન તમામ શહેરી સ્થાનિક સંસ્થાઓ (ULB)માં "લોક કલ્યાણ મેળા"નું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું અને એક સમર્પિત જન કલ્યાણ પોર્ટલ દ્વારા તેનું નિરીક્ષણ કરવામાં આવ્યું હતું. આ મેળાઓએ વિક્રેતાઓને એકત્ર કરવામાં, લોન અરજીઓ સબમિટ કરવામાં, લોન વિતરણ ઝડપી બનાવવામાં અને લાભાર્થીઓને ડિજિટલી ઓનબોર્ડ કરવામાં મદદ કરી.

પીએમ સ્વનિધિ યોજનાની સિદ્ધિઓ

સ્વાનિધિ સે સમૃદ્ધિ :

સ્વનિધિ સે સમૃદ્ધિએ લાભાર્થીઓને ભારત સરકારની આઠ કલ્યાણકારી યોજનાઓ સાથે જોડ્યા છે. 9 ડિસેમ્બર, 2025 સુધીમાં, 4.7 મિલિયનથી વધુ શેરી વિક્રેતાઓ અને પરિવારોની પ્રોફાઇલિંગ પૂર્ણ થઈ ગઈ છે, અને 14.6 મિલિયનથી વધુ યોજનાઓને મંજૂરી આપવામાં આવી છે.

નિષ્કર્ષ:

પીએમ સ્વનિધિ યોજનાનું વિસ્તરણ માત્ર શેરી વિક્રેતાઓ માટે નાણાકીય સ્થિરતા સુનિશ્ચિત કરતું નથી પરંતુ સમાવિષ્ટ શહેરી વિકાસના વિશાળ દ્રષ્ટિકોણને પણ પ્રતિબિંબિત કરે છે. અસુરક્ષિત બેંક ક્રેડિટ દ્વારા શેરી વિક્રેતાઓને ઔપચારિક નાણાકીય પ્રણાલીમાં એકીકૃત કરીને, ક્રેડિટ ઇતિહાસ બનાવીને અને UPI-સક્ષમ ડિજિટલ ચુકવણી પ્લેટફોર્મની ઍક્સેસ દ્વારા, આ યોજના અનૌપચારિક આજીવિકામાંથી ટકાઉ સૂક્ષ્મ ઉદ્યોગસાહસિકતા તરફ સંક્રમણને સરળ બનાવે છે. વધુમાં, આ યોજના સામાજિક સુરક્ષા અને કલ્યાણ યોજનાઓની ઍક્સેસને પ્રોત્સાહન આપે છે, વિક્રેતાઓ અને તેમના પરિવારો માટે જોખમો ઘટાડે છે અને લાંબા ગાળાની આજીવિકા સુરક્ષામાં વધારો કરે છે. સતત ડિજિટલ સમાવેશ, નાણાકીય સાક્ષરતા અને ક્ષમતા-નિર્માણ સહાય દ્વારા, પીએમ સ્વનિધિ શહેરી અનૌપચારિક અર્થતંત્રના સૌથી મહત્વપૂર્ણ ક્ષેત્રોમાંના એકને સશક્ત બનાવે છે, જે કેન્દ્ર સરકારની મજબૂત, આત્મનિર્ભર અને સમાવિષ્ટ વિકાસ પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતાની પુનઃપુષ્ટિ કરે છે જ્યાં દરેક નાગરિકને ખીલવાની તક મળે છે.

સંદર્ભ:

ગૃહ અને શહેરી બાબતો મંત્રાલય

• https://pmsvanidhi.mohua.gov.in/
• https://pmsvanidhi.qcin.org/account/landing-page
• https://pmsvanidhi.mohua.gov.in/Default/ViewFile/?id=3yearsJourney.pdf&path=UT
• https://www.pib.gov.in/PressReleaseIframePage.aspx?PRID=2123286
• https://www.pib.gov.in/PressReleseDetailm.aspx?PRID=2034095
• https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2182258
• https://pmsvanidhi.qcin.org/assets/documents/NULM%20PM%20SVANidhi%20Socio-Economic%20Guidelines.pdf
• https://mohua.gov.in/pm_svandhi/FAQs_English.pdf
• https://pmsvanidhi.qcin.org/account/landing-page

બંદરો, શિપિંગ અને જળમાર્ગ મંત્રાલય

• https://www.pib.gov.in/PressReleseDetail.aspx?PRID=2162517

કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળ

• https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2161157

ભારતનું રાષ્ટ્રીય પોર્ટલ

• https://www.india.gov.in/spotlight/pm-street-vendors-atmanirbhar-nidhi-pm-svanidhi

પ્રેસ ઇન્ફોર્મેશન બ્યુરો

• https://static.pib.gov.in/WriteReadData/specificdocs/documents/2024/mar/doc2024315325201.pdf

PDF જોવા માટે અહીં ક્લિક કરો

 

SM/IJ/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com

(रिलीज़ आईडी: 2207150) आगंतुक पटल : 17