પરિચય: તમારા રસોડાને પ્રકાશિત કરો

ભારતના 32.8 લાખ ચોરસ કિલોમીટરના વિશાળ વિસ્તારમાં, મહિલાઓની શક્તિ, બલિદાન અને સ્થિતિસ્થાપકતાની અસંખ્ય વાર્તાઓ હજુ સુધી સાંભળવામાં આવી નથી.

કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળે તાજેતરમાં 14.2 કિલોગ્રામના સિલિન્ડર પર (અને પ્રમાણસર 5 કિલોગ્રામના સિલિન્ડર માટે) 300 રૂપિયાની લક્ષ્યાંકિત સબસિડીને મંજૂરી આપી છે, જે દર વર્ષે 9 રિફિલ સુધી હોય. પ્રધાનમંત્રી ઉજ્જવલા યોજના (PMUY)ના લાભાર્થીઓને નાણાકીય વર્ષ 2025-26 દરમિયાન 12,000 કરોડ રૂપિયાના ખર્ચે 1,000 કરોડ રૂપિયા મળશે.

શહેરી ઘરોમાં, મહિલાઓ તેમના સાંજના ભોજનનું આયોજન કરે છે, કદાચ ભરપૂર દાળ કે મીઠી ખીર, અને શું પીરસવું તેના પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. પરંતુ ભારતના ગામડાઓમાં, મહિલાઓને તેમના ચૂલાને બળતણ આપવા માટે લાકડા કે છાણ એકત્ર કરવા માટે એક મુશ્કેલ કાર્યનો સામનો કરવો પડ્યો, તેમની આંખો ધુમાડાથી બળી રહી હતી, તેમના બાળકો ધુમાડાવાળા રૂમમાં ખાંસી રહ્યા હતા. પ્રધાનમંત્રી ઉજ્જવલા યોજના (PMUY) એક સૌમ્ય વચન જેવી આવી, જે તેમના રસોડામાં સ્વચ્છ ગેસની જ્યોત લાવી જેથી તેઓ ખુશીથી રસોઇ કરી શકે, તેમનો ખોરાક કાજળથી નહીં, પરંતુ કાળજીથી ભરેલો હોય.

સુખોએ શું મેળવ્યું તે ગાયના છાણ અને સૂકા ઘાસથી રસોઈ બનાવતી હતી. તેના ઘરની હવા પ્રદૂષિત હતી, અને તે જ રીતે અટવાયેલી, સમયની ગર્તામાં, સંઘર્ષમાં, શ્વાસ લેવાની જગ્યા વગરના જીવનમાં અટવાઈ જવાની લાગણી પણ હતી. પછી, 2019માં તેણે LPG કનેક્શન મળ્યું. અને તે સાથે એક દરવાજો ખુલ્યો. તેણીએ અગાઉ બળતણ એકત્રિત કરવામાં જે કલાકો વિતાવ્યા હતા તે હવે એક નવો હેતુ શોધી કાઢ્યો. અન્ય મહિલાઓ સાથે, તેણીએ ગામના ખેતરોમાં શાકભાજી ઉગાડવાનું શરૂ કર્યું. તેઓએ તેમના પાક એકસાથે વેચ્યા, જેનાથી માત્ર આવક જ નહીં પરંતુ આદર પણ મળ્યો. સુખો, જે એક સમયે ભીડમાં અદ્રશ્ય હતી હવે તેના સમુદાયમાં અલગ છે, તેના હાથ હજુ પણ વ્યસ્ત છે, પરંતુ હવે વિકાસમાં છે, પરિશ્રમમાં નહીં. નદી કિનારે આવેલા નારાયણપુર ચાર ગામમાં, સુખો ચૌધરીના દિવસો ધુમાડા અને સન્નાટામાં વિત્યા હતા.

ઉજ્જવલા યોજના શું ખાસ બનાવે છે? તે મહિલાઓ માટે ડિઝાઈન કરાયેલ છે

યોગ્ય ઘરની પુખ્ત મહિલા જ તેના નામે ગેસ કનેક્શન મેળવી શકે છે, એક નાનો પ્રકાશ જે તેના ઘરના હૃદય તરીકેની તેની ભૂમિકાને માન આપે છે.

ફક્ત લાયક ઘરની પુખ્ત મહિલા જ તેના નામે ગેસ કનેક્શન મેળવી શકે છે, જે એક નાનો પ્રકાશ છે જે તેના ઘરના હૃદય તરીકેની ભૂમિકાને માન આપે છે.

માર્ગ પ્રકાશિત કરે છે: ઉજ્જવલાની વાર્તા

રસોઈ કરવાથી ઉર્જાનું સંચાર થવું જોઈએ, નુકસાનનું નહીં. છતાં, દાયકાઓથી, લાખો ભારતીય મહિલાઓ દરરોજ ધુમાડાવાળા ચૂલા પર રસોઈ બનાવી રહી છે, તેમના સ્વાસ્થ્ય અને આરામને જોખમમાં મૂકી રહી છે. આ મુશ્કેલીને સમજીને, ભારત સરકારે પ્રધાનમંત્રી ઉજ્જવલા યોજના (PMUY) શરૂ કરી, જે એક મુખ્ય યોજના છે જેણે ગ્રામીણ મહિલાઓના હાથમાં સ્વચ્છ રસોઈ બળતણ આપ્યું. સમય જતાં, આ પહેલ એવા લોકો સુધી પહોંચવા માટે વિકસિત થઈ જેઓ હજુ પણ પાછળ રહી ગયા હતા, તેનું વિઝન વિસ્તર્યું અને તેની અસર વધુ ઘેરી બની. ઉજ્જવલા અને ઉજ્જવલા 2.0 બંને તબક્કાઓએ સમગ્ર ભારતમાં રસોડાને ધુમાડાથી ભરેલા ખૂણાઓથી સુરક્ષિત અને સ્વસ્થ જગ્યાઓમાં પરિવર્તિત કરવામાં કેવી રીતે મદદ કરી છે તે અહીં છે.

 

 

 

2024 સુધીમાં, ઉજ્જવલા 2.0 ગ્રામીણ ભારતમાં સ્વચ્છ રસોઈ બળતણની પહોંચ પૂરી પાડવાના મિશનને આગળ ધપાવી રહ્યું હતું, અને યોજનાની સફળતાથી પહેલાથી જ પ્રભાવિત થયેલા સમુદાયો સુધી ઊંડાણમાં પહોંચ્યું હતું. ઘણા ગામડાઓમાં, ધુમાડાવાળી આગને સ્વચ્છ વાદળી જ્વાળાઓએ બદલી નાખી હતી, અને રસોડા હળવા અને તાજગીભર્યા લાગતા હતા. LPG પંચાયતો જેવા સમુદાય મેળાવડા એવા પ્લેટફોર્મ બન્યા જ્યાં મહિલાઓએ સલામત ઉપયોગ અંગે ટિપ્સ શેર કરી, જેમ કે નળીઓ તપાસવી, સિલિન્ડરોને યોગ્ય રીતે સંગ્રહિત કરવા. વધુમાં, તેઓએ સરળ રસોઈ, ઓછી શ્વસન સમસ્યાઓ અને પરિવાર અથવા કામ સાથે વધુ સમય વિતાવવાની વ્યક્તિગત વાર્તાઓનું આદાનપ્રદાન કર્યું. તેઓએ યોજનાની ઉપયોગી સુવિધાઓ પણ શોધી કાઢી, જેમ કે ઓનલાઈન પોર્ટલ દ્વારા ગેસ એજન્સી બદલવાની ક્ષમતા, જેણે તેમનો આત્મવિશ્વાસ અને એજન્સીની ભાવનામાં વધારો કર્યો. દેશભરના લાખો ઘરોની જેમ, આ સમુદાયોએ શાંત, સ્વચ્છ લય અપનાવ્યો: ઓછી ઉધરસ, વધુ સ્મિત.

 

આ યોજનાની અસર ઉચ્ચ સ્તરે પ્રશંસા પામેલી વાર્તાઓ દ્વારા પ્રતિબિંબિત થાય છે. ફેબ્રુઆરી 2018માં, PMUYની સફળતાના સન્માનમાં નવી દિલ્હીના રાષ્ટ્રપતિ ભવન ખાતે એક કાર્યક્રમ યોજાયો હતો, જ્યાં મહિલા લાભાર્થીઓએ સ્વચ્છ ઇંધણથી તેમના જીવનમાં કેવી રીતે પરિવર્તન આવ્યું છે તે વિશે વાત કરી. તેઓએ વાત કરી કે લાકડા એકત્રિત કરવામાં વિતાવેલો સમય હવે બાળકો સાથે અથવા આવક કમાવવા સાથે કેવી રીતે વિતાવવામાં આવે છે અને રસોડા હવે ગુંગળામણવાળા ધુમાડાથી મુક્ત છે. આ વાર્તાઓ યોજનાના ગૌરવ અને આરોગ્યના વચનને પ્રતિબિંબિત કરે છે. 30 ડિસેમ્બર, 2023ના રોજ, પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ અયોધ્યામાં 10 કરોડમા PMUY લાભાર્થી મીરા માંઝીના ઘરની મુલાકાત લીધી હતી.

ભૂતકાળના ઇંધણ: ઉજ્જવલા પહેલાનો સમય

ભારતના રસોડામાં PMUY આવતા પહેલા, ગ્રામીણ મહિલાઓ પરંપરાગત ઇંધણ પર આધાર રાખતી હતી જે ઘરોને ધુમાડાથી ભરી દેતી હતી અને તેમના દિવસના પરિશ્રમનો બોજ વધારતી હતી. જંગલો અથવા ખેતરોમાંથી એકત્રિત કરાયેલા લાકડા, કોલસો અને ગાયનું છાણ ગામડાના ભોજનનો આધાર હતા. જેના ધુમાડા ફેફસાંને ભરી દેતા હતા અને સપનાઓને ઢાંકી દેતા હતા. આ ઇંધણ, વિપુલ પ્રમાણમાં હોવા છતાં, લાંબા કલાકો સુધી સખત મહેનત કરતા હતા અને પરિવારોને ધુમાડાવાળા અને બિનઆરોગ્યપ્રદ ઘરોમાં રહેવું પડતું હતું. PMUY એ આ વાર્તા બદલી નાખી, ધુમાડાવાળી જ્વાળાઓને સ્વચ્છ LPGથી બદલી, મહિલાઓને સરળતાથી રસોઈ કરવા અને ગર્વથી જીવવા દેવામાં સહાયરૂપ નીવડી છે.

નીચે આપેલ કોષ્ટક 2016માં PMUY લોન્ચ થયા પહેલા સમગ્ર ભારતમાં ઉપયોગમાં લેવાતા મુખ્ય ઇંધણની યાદી આપે છે, જે ઉજ્જવલાએ બદલેલી જૂની રીતો પર પ્રકાશ પાડે છે.

બળતણનો પ્રકાર	વિગતો
લાકડા	ગ્રામીણ ઘરોમાં વ્યાપકપણે ઉપયોગમાં લેવાતું, જંગલો અથવા સ્થાનિક વિસ્તારોમાંથી એકત્રિત કરવામાં આવતું, જાડા ધુમાડાનું કારણ બને છે જે આરોગ્યને અસર કરે છે અને કલાકો સુધી એકત્રિત કરવાની જરૂર પડે છે.
ગાયનું છાણ	ગામડાઓમાં સામાન્ય સૂકા ગાયના છાણમાંથી બનાવેલ, ધીમે ધીમે સળગાવવાથી જોરદાર ધુમાડો ઉત્પન્ન થાય છે જે પરિવારના સ્વાસ્થ્યને અસર કરે છે.
કોલસો	કેટલાક ગ્રામીણ અને અર્ધ-શહેરી વિસ્તારોમાં, ઘણીવાર રસોઈ માટે ઉપયોગમાં લેવાય છે, જેના કારણે ભારે ધુમાડો થાય છે જે ઘરની અંદરના વાયુ પ્રદૂષણમાં વધારો કરે છે.
પાકના અવશેષો	ગ્રામીણ રસોડામાં ભૂસી અથવા ભૂસા જેવા કૃષિ કચરાને બાળવામાં આવે છે, જેના કારણે ધુમાડો થાય છે અને વારંવાર એકત્ર કરવાની જરૂર પડે છે.
કેરોસીન	મર્યાદિત ઘરોમાં ઉપયોગમાં લેવાય છે, ઘણીવાર અન્ય ઇંધણ સાથે મિશ્રિત થાય છે, જેના કારણે ધુમાડો સ્વાસ્થ્ય માટે જોખમી બને છે.

 

ઉજ્જવલાની પહોંચ: રાજ્યોના જીવનને પ્રકાશિત કરે છે

PMUY એ ભારતના દરેક ખૂણામાં આશાનો સંચાર કર્યો છે. ગ્રામીણ વસ્તી અને ગરીબી સૂચકાંકો ધરાવતા રાજ્યોમાં આ યોજનાનો વધુ સ્વીકાર જોવા મળ્યો છે, જેનાથી મહિલાઓ માટે સ્વચ્છ રસોઈ ગેસ સોલ્યુશન્સની પહોંચમાં સુધારો થયો છે.

નીચે આપેલ કોષ્ટક ડિસેમ્બર 2024 સુધીમાં સક્રિય ઘરેલુ LPG ગ્રાહકોના વલણોના આધારે, PMUY યોજના ધારકોની સૌથી વધુ સંખ્યા ધરાવતા રાજ્યો દર્શાવે છે, અને યોજનાના વ્યાપક પ્રવેશને પ્રતિબિંબિત કરે છે.

 

 

આ યોજનાનો વ્યાપક સ્વીકાર PMUYના દરેક ગ્રામીણ રસોડાને પ્રકાશિત કરવાના મિશનને પ્રતિબિંબિત કરે છે, જેમાં ઉત્તર પ્રદેશ અને બિહાર જેવા રાજ્યો સ્વચ્છ ઇંધણથી મહિલાઓને સશક્તિકરણ કરવામાં આગેવાની લઈ રહ્યા છે.

મહિલા સશક્તિકરણ: ઉજ્જવલાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય

 

પ્રધાનમંત્રી ઉજ્જવલા યોજના ફક્ત ચૂલા સળગાવવા કરતાં વધુ છે, તે સપનાઓને પણ પ્રજ્વલિત કરે છે. મહિલાઓને બળતણ મેળવવાની ઝંઝટમાંથી મુક્ત કરીને, તે શિક્ષણ, ઉદ્યોગસાહસિકતા અને પરિવાર માટે સમયના દરવાજા ખોલે છે. મહિલાઓ હવે સ્વ-સહાય જૂથોમાં જોડાઈ રહી છે, નાના વ્યવસાયો શરૂ કરી રહી છે, અથવા તેમના બાળકોને શિક્ષણ આપી રહી છે, અને બચાવેલા કલાકો અને આરોગ્ય દ્વારા તેમનું જીવન સમૃદ્ધ બને છે.

નિર્ધારિત સમય પહેલાં પ્રાપ્ત થયેલા લક્ષ્યો

પ્રધાનમંત્રી ઉજ્જવલા યોજનાએ માત્ર તેના મુખ્ય લક્ષ્યો પ્રાપ્ત કર્યા નથી, પરંતુ તેમને સમય કરતાં પણ આગળ વધાર્યા છે - જે તેના ઝડપી સ્કેલ, અસરકારક અમલીકરણ અને પરિવર્તનશીલ અસરનો પુરાવો છે.

 

 

આ સિદ્ધિઓ બદલાતા ભારતની વાર્તા કહે છે. પ્રધાનમંત્રી ઉજ્જવલા યોજનાની પરિવર્તનશીલ યાત્રાને ચાલુ રાખતા, સરકારે નાણાકીય વર્ષ 2025-26 દરમિયાન લાભાર્થીઓને દર વર્ષે 9 રિફિલ માટે પ્રતિ 14.2 કિલો સિલિન્ડર દીઠ 300 રૂપિયા (અને 5 કિલો સિલિન્ડર માટે પ્રમાણમાં વધુ)ની લક્ષ્યાંકિત સબસિડી મંજૂર કરી છે, જેનો ખર્ચ રૂ. 12,000 કરોડ છે.

કાર્યરત SDGs: ઉજ્જવલા અસર

ટકાઉ વિકાસ લક્ષ્યો એ વિશ્વનું સહિયારું વચન છે - ગરીબી નાબૂદ કરવા, ગ્રહની સંભાળ રાખવા અને આ મિશનનો પાયો, લાખો લોકો માટે સ્વચ્છ રસોઈ બળતણ લાવવા અને જ્યાં તે સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે ત્યાં જીવન પ્રકાશિત કરવા, 2030 સુધીમાં દરેક વ્યક્તિને ગૌરવ સાથે જીવવામાં મદદ કરવા. ભારતમાં, પ્રધાનમંત્રી ઉજ્જવલા યોજના એક મજબૂત પહેલ તરીકે ઉભરી આવી છે.

 

નિષ્કર્ષ: આવતીકાલ માટે આશાની જ્યોત

પ્રધાનમંત્રી ઉજ્જવલા યોજના એક યોજના કરતાં વધુ છે. તે આશાની ક્રાંતિ છે, જે હૃદયને સંતુષ્ટ કરે છે અને ભવિષ્યને ઉજ્જવળ બનાવે છે. ઉદાર સબસિડી દ્વારા સમર્થિત દરેક ગેસ સિલિન્ડર ગૌરવનો ચિનગારી છે, જે મહિલાઓને ધુમાડાથી ભરેલા રસોડામાંથી મુક્ત કરે છે અને સ્વસ્થ જીવન, સશક્ત સપના અને સમૃદ્ધ સમુદાયો માટે માર્ગ મોકળો કરે છે. ઉત્તર પ્રદેશથી મહારાષ્ટ્ર સુધી, લાખો મહિલાઓ હવે ગર્વથી રસોઈ બનાવે છે, તેમના બાળકો મુક્તપણે શ્વાસ લે છે, તેમના ઘરો હાસ્યથી ભરેલા છે.

કેમેલિયાનું રસોડું પશ્ચિમ બંગાળના દક્ષિણ 24 પરગણામાં, કેમેલિયા નાસ્કર એક શાંત દુશ્મન - ધુમાડા વચ્ચે રહેતી હતી. તે તેના રસોડામાં ફરતો હતો, તેના બાળકોના ફેફસાં ભરતો હતો અને તેના ઘરના દરેક ખૂણામાં ફેલાયેલો હતો. તેના દિવસો ખાંસી, સફાઈ અને ધુમાડાઓ વચ્ચે રસોઈ કરવામાં વિતતા હતા પરંતુ હવે, હવા બદલાઈ ગઈ છે. તેનો ચૂલો LPG પર ચાલે છે, અને તેનું રસોડું હવે તેના સપનાઓને ગૂંગળાવતું નથી. દિવાલો હજુ પણ એવી જ છે, પરંતુ વાતાવરણ નવું છે. ગરમા ગરમ ભોજન ચૂલા પર રાંધે છે અને તેના બાળકો તેની બાજુમાં અભ્યાસ કરે છે. તેમનું ઘર, જે એક સમયે કાળી માટીથી ભરેલું હતું, હવે તે ખોરાકની સુગંધ, શીખવાના અવાજો અને આશાના પ્રકાશથી ભરેલું છે.

પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ 2019માં આ ભાવના કેળવી: "ઉજ્જવલા યોજનાએ આપણી બહેનોના સ્વાસ્થ્ય, સુવિધા અને સશક્તિકરણને સુનિશ્ચિત કરવાના આપણા સંકલ્પને ફરીથી જીવંત બનાવ્યો છે."

ઉજ્જવલાનો આ જ સાર છે, એક એવી જ્યોત જે રસોડું અને ભાવના બંનેને પ્રજ્વલિત કરે છે, જે ભારતના દરેક ખૂણામાં આશા ફેલાવે છે. PMUY ભારતની પ્રગતિના દીવાદાંડી તરીકે ઊભું છે, જ્યાં સ્વચ્છ, સુલભ બળતણ માત્ર ચૂલા જ નહીં પરંતુ આકાંક્ષાઓને પણ બળ આપે છે, સમાનતા, આરોગ્ય અને તકની એક છત્રછાયા વણાટ કરે છે. જેમ જેમ આ જ્યોત દેશના દરેક ખૂણામાં ઝળહળે છે, તેમ તેમ તેઓ એક વચન વહન કરે છે: એક તેજસ્વી, મજબૂત ભારત, જ્યાં દરેક સ્ત્રીનો પ્રકાશ હિંમતભેર અને મુક્ત રીતે ઝળકે છે.

સંદર્ભ:

• પેટ્રોલિયમ અને કુદરતી ગેસ મંત્રાલય

https://pmuy.gov.in/about.html

https://pmuy.gov.in/about.html

https://pmuy.gov.in/faq.html

https://cag.gov.in/uploads/download_audit_report/2019/Report_No_14_of_2019_Performance_Audit_of_Pradhan_Mantri_Ujjwala_Yojana_Ministry_of_Petroleum_and_Natural_Gas_0.pdf

• નીતિ આયોગ

https://www.niti.gov.in/sites/default/files/2024-01/MPI-22_NITI-Aayog20254.pdf

https://www.niti.gov.in/sites/default/files/2023-08/India-National-Multidimentional-Poverty-Index-2023.pdf

• પ્રધાનમંત્રી કાર્યાલય

https://x.com/PMOIndia/status/1000951055260106752

• પ્રેસ ઇન્ફોર્મેશન બ્યુરો

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=1876494 https://www.pib.gov.in/PressReleseDetailm.aspx?PRID=2082313 https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=1940125

https://www.pib.gov.in/PressNoteDetails.aspx?ModuleId=3&NoteId=151863

https://www.pib.gov.in/PressReleseDetail.aspx?PRID=1800599 https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2130798

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2149224

https://www.pib.gov.in/PressNoteDetails.aspx?NoteId=154355

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2035039

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=1541545

https://static.pib.gov.in/WriteReadData/specificdocs/documents/2023/may/doc202351192201.pdf

https://static.pib.gov.in/WriteReadData/specificdocs/documents/2024/mar/doc2024315325001.pdf

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2149224

https://www.pib.gov.in/PressReleaseIframePage.aspx?PRID=1957091

https://www.pib.gov.in/PressNoteDetails.aspx?NoteId=154355

https://www.pib.gov.in/PressReleaseIframePage.aspx?PRID=1991792

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=1743813

• અન્ય સ્ત્રોતો

https://sansad.in/getFile/loksabhaquestions/annex/184/AS59_J9qBOS.pdf?source=pqals

https://static.pib.gov.in/WriteReadData/specificdocs/documents/2023/may/doc202351192201.pdf

https://sansad.in/getFile/annex/267/AU2677_nVI8vB.pdf?source=pqars

https://www.youtube.com/watch?v=Fr5SuKDvpZg&t=381s

 

PDF જોવા માટે અહીં ક્લિક કરો

 

SM/NP/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com

(Release ID: 2154993) Visitor Counter : 7